Bir süredir yazdığı kitabı okuyorum. Yazarın ismi "Max Weston Thornburg", kısaca Max. Bu zat, kendisi gibi Amerikalı olan bir heyetin başı olarak 1948'de Türkiye'ye gelmiş. Max’ın asıl işi petrolcülük. Patronu da meşhur Rockfeller (3. nesil, kurucunun torunu olan Nelson). Max ve ekibini bizimkiler, dere tepe, madenler, fabrikalar, tersaneler gezdirmişler. İstediği raporları, istatistikleri vermişler, göndermişler. Max'da bu ziyaret raporunu ilgili ekonomik veriler ile beraber Şubat 1949'da kitap olarak yayınlamış. Anlaşıldığı üzere bu rapor, ABD'nin o dönemki Marshall yardımları ve ilintili Türkiye politikalarını belirlemede önemli olmuş. ABD basınında Türkiye ile ilgili ekonometrik ve politik konularda sürekli atıf yapılan bir rapor olmuş. Bu kitap ile bir nevi Max, Amerikalılara: "Bakın Türkiye diye bir ülke var, bu ülkede şöyle kaynaklar var, biz bu ülkenin bu bu alanlarda gelişmesini istiyoruz, politikamız bu yönde olmalı ve ihtiyaç duydukları yatırım alanları ve kredi miktarları böyle böyledir" mesajı vermiş.
Kitap 1949'da New York’ta basılmış, sanıyorum tek baskısı yapılmış. İçine harita filan da konmuş. Haliyle piyasada fiyatı biraz tuzluca. 1970’te Nebioğlu yayınevi çevirip yayınlanmış. Gözden geçirip yeniden yayınlamakta fayda olacaktır. Rapor, başarılı bir şekilde dönemin ekonomik ve endüstriyel resmini çekmiş ve istatistik veriler ile zenginleştirilmiş.
Max bildiğiniz ekonomik tetikçilerin özel bir türü. En üst seviyeden petrolcü. Rockfeller'in üst seviye yöneticisi, Ortadoğu’daki adamı diyelim. Hatırlarsınız John Perkins isimli bir Amerikalı kitap yazmıştı. Bir Ekonomik Tetikçinin itirafları" ismiyle Türkçesi de yayınlanmıştı. Amerikan istihbarat kurumu NSA ile ilintili kodamanlarca işe alınıp yönlendirilen John, kitabında çeşitli ülkelerde yaptığı ekonomik tetikçilik görevlerini anlatıyor. John'u genelde belirli bir danışman heyetin başkanı olarak çeşitli küresel kurum şapkaları altında farklı ülkelere gönderiyorlar, John'da o ülkelerde resmi kimliği ile geziyor, görüşmeler yapıyor, veriler topluyor, verileri eğip büküp, şişirip ilgili yatırım potansiyelini belirli alanlara kaydırıp "Sizin şu şu alanlarda belirli Amerikalı müteahhit firmalardan kullanılmak üzere şu kadar milyar dolar krediye ihtiyacınız var" gibi raporlar hazırlıyor. Zaten kredinin musluğunun başındaki yetkili kişi olduğu için genelde hükümetler biraz direnmekle beraber teslim oluyorlar. İlgili ülkeler devasa borç yükü altına giriyorlar, pek de üretken olmayan alanlarda Amerikalı bazı küresel firmalardan ve Amerikalı danışmanlardan büyük bedeller karşılığında hizmet alıyorlar. Yani işin özünde ilgili ülkelere ihtiyaçlarının ötesinde devasa krediler vermek, o kredilerin belirli küresel Amerikan firmalarında kanalize edilmesini sağlamak, ilgili ülkeleri jeopolitik olarak ABD büyük sermayesi güdümüne sokmak ve ilgili ülkelere "uzman" adı altında bolca ekonomik istihbaratçı yerleştirmek var. Bu adamlar gerçekten uzmanlar ama sadece uzman değiller. Güdümlü uzmanlar diyelim. Yani ülkenin kaynaklarını belirli Amerikan firmalarına aktarmak için gizli ajandası olan iyi eğimli, iyi bağlantılı profesyoneller bunlar. Max bu işlerin muhtemelen öncüllerinden.
