Cumhuriyeti afişleyen adam İhap Hulusi Görey ve 10 eseri
Cumhuriyet tarihinin ilk grafik sanatçısı İhap Hulusi Görey... Üçgen imzası ve Cumhuriyet tarihine ışık tutan afişleriyle hafızalara kazınan bir isim. Türkiye'de afiş tasarımı ve illustrasyon denilince akla ilk gelen isim. İşte Cumhuriyeti afişleyen İhap Hulusi Görey'in hayatı ve on eserleri...
28 Kasım 1898’de Mısır’ın Kahire şehrinde doğan İhap Hulusi, ilk ve orta tahsilini Kahire’nin İngiliz Okullarında yaptı.1920 yılında resim eğitimi almak üzere Almanya’ya gitti. Önce Münih’te Haimann Schule atölyesinde üç yıl çalıştı, daha sonra Kuntsgewerbe Schule’ye devam ederek tahsilini tamamlayıp yurda döndü. Arapça, Almanca, İngilizce ve Fransızca bilmesi nedeniyle Dışişleri Bakanlığı’nda çalışması istendi, ancak o memuriyeti reddetti. Akbaba’da Münif Fehim ve Ramiz’le birlikte çalıştı. Daha sonra afiş çalışmalarına ağırlık veren İhap Hulusi, afiş yaparken buluşun önemine değinerek “Seyredenlerin ilgisini çekmeli ve düşündürmeli “ diye yorumladı.
1929’da İstanbul’da ilk atölyesini kurduktan sonra Kulüp Rakısı etiketi ve Atatürk’ün siparişi üzerine Alfabe’nin kapağını tasarlayan İhap Hulusi, Ziraat Bankası, İş Bankası, Yapı Kredi, Garanti, Sümerbank, Emlak Kredi,
Türk Ticaret Bankası, Maliye Bakanlığı (tahviller),Türk Hava Kurumu, Kızılay, Yeşilay, Tariş, Zirai Donanım Kurumu ve birçok özel kuruluşa çeşitli çalışmalarıyla hizmet verdi.
Teyyare Piyangosu (bugünkü adıyla Milli Piyango) idaresi için 45,Tekel İdaresi için 35 yıl çalışan İhap Hulusi, bu süreçte yurtdışında da adını duyurdu. Bayer’in afiş ve etiketleri, Mısır’ınTekel İdaresi, Devlet Demir Yolları ve şehir hatlarına ait afiş ve ilanları, ünlü İngiliz viskisi John Haig’in, İtalyanların Cinzano ve Fernet Branca’sının afiş ve etiketleri İhap Hulusi tarafından yapıldı.
İHAP HULUSİ GÖREY'İN ESERLERİ ŞU ŞEKİLDE:
ÜÇGEN İMAZASI
İhap Hulusi Görey'in en ikonik çizimlerinden biri şüphesiz üçgen imzası. Birçok afişinde kullandığı bu imzası, İhap Hulusi Görey ile özdeşleşmişti. Zaman içinde ufak değişiklikler geçirse de İhap Hulusi Görey, ömrü boyunca bu imzayı kullandı.
TÜRKİYE İŞ BANKASI AFİŞİ
İhap Hulusi Görey'in ticari işlerinden biri olan afişte ortada bir erkek çocuğunu tutan bir anne ile afişin sol alt köşesinde metal bir kumbaranın yer aldığı görülmekte. Afişin imgesel iletisi alıcıda çocuğunu sarılarak tehlikeden korumaya çalışan bir anne ile geleceği teminat altına almayı vadeden bir kumbarayı içermektedir.
Afiş, o dönem Türkiye’sinde “para biriktirme”nin bir aracı olarak kumbara kullanımının yaygınlaştırılması amaçlanmıştı. Bundan hareketle “varlık-yokluk” karşıtlığı “güven-güvensizlik” çağrışımı ile altı çizilm
ÇAPAMARKA AFİŞİ
İhap Hulusi Görey'in bu afişinde, arka planda selam veren bir askerin görüntüsü, ön planında ise elinde silah tutan güler yüzlü bir çocuğun olduğu görülmektedir. Ürün ve ürün logosu resmin ortasında yer almaktadır.
Afişte, güçlü bir ordunun sağlıklı büyüyen nesiller ile mümkün olabileceği vurgusu yapılmaktadır. Ayrıca, çocuğun giysisi de dikkate alındığında toplumsal bellekte çocuk imgesinin yeni bir gösterene sahip olduğu görülmektedir.
YAPI VE KREDİ BANKASI AFİŞİ
Afişte imge öğeleri arasında bir para destesi üzerine kurulu iki katlı bir ev ve arka planında bir leylek bulunmaktadır. Afişteki üç görsel öğenin birbirini tamamlayıcı işlevi mevcuttur: Para destesi sermayeye, üzerinde yer alan ev bir yuvaya, leylek figürü ise bir bebeğe işaret etmektedir. Alıcının zihninde bu üç öğeden birincisi (para) reklam veren banka tarafından sağlanırken, diğer öğeler de idealize edilmiş olan öğelerdir.
KIZILAY AFİŞİ
Afiş resminde bir kadına sarılan ve üstünde Kızılay’ın sembolünün bulunduğu bir örtü ile örtülen, üzerinde giysisi olmayan bir kız görünmektedir. Afişte üşüyen ve korunmaya ihtiyacı olan bir çocuğa anne şefkatiyle sahip çıkan bir annenin varlığı gösterilerek kurumun muhtaç kişileri sahiplendiği mesajı verilmektedir.
BEYKOZ KUNDURALARI AFİŞİ
İhap Hulusi Görey'in bu afişinde, ortada kunduralar, arka planda ise yağmurlu hava ve uçan martılar görülmektedir. İhap Hulusi, afişin arka planında kunduraların su geçirmezliğini yağmurla vurgularken, hafifliği ve rahatlığı martılarla betimlemiştir. Kunduraların yumuşak renk geçişi ve arka planın monokrom (tek renki) yapısı bir karşıtlık oluşturarak ürünü ön plana çıkarmaktadır.
TÜRKİYE ZİRAAT BANKASI AFİŞİ
Afişte ortada bulunan figür, Ziraat Bankası'nın logosuna yaslanmış rahat oturmaktadır. Köylü figürünün yanında duran kumbara imgesi, tasarrufa işaret eder. Bir bütün olarak bakıldığında afiş, Ziraat Bankası'nın köylünün arkasında durduğu ve tasarruf ederek köylünün rahat edeceği mesajı vermektedir.
KURUKAHVECİ MEHMET EFENDİ LOGOSU
İhap Hulusi Görey'in en bilinen ve günümüzde hâlâ kullanılmaya devam eden çalışmalarından biri de Kurukahveci Mehmet Efendi'ye yaptığı logo çalışmasıdır. Logoda Türk kahvesi fincanı tutan bir el ve fincanın üstünde MM harfleri görülmektedir. "Kurukahveci" yazısı bir daire etrafında döndürülerek yazılmış, böylece yazı güneş ışınlarını andıran bir imgeye dönüştürülmüştür. Bu Türk kahvesinin sabahları içilme alışkanlığına bir atıftır aynı zamanda.
ALFABE KİTAP KAPAĞI
Anadolu'da okuma yazma seferberliği ilan edilirken Atatürk'ün özel isteği üzerine 'Alfabe'nin kapağını tasarladı. Bu kapakta Atatürk manevi kızı Ülkü'ye alfabeyi öğretir ve arkada Ankara Kalesi vardır. 1970 yılına kadar Alfabe bu kapakla basılmıştır. İhap Hulusi Görey'in en bilindik eserlerinden olan bu kitap kapağı, genç Cumhuriyet'in okuma yazma seferberliğine büyük katkıda bulunmuştur.
SAYGISIZLIKLA SAVAŞ DERNEĞİ AFİŞİ
İhap Hulusi’nin 1931 yılında çizmiş olduğu “Saygısızlıkla Savaş Derneği” afişi, siyasal modernitenin gerektirdiği modern bir kamusal alanın inşasına vurgu yapmaktadır. Afişin en üstünde “Vatandaş” kelimesi yazılıdır. Fonda afiş boyutunda tam boy bir erkek figürü görülür. Bu erkek bir elinde tuttuğu dövizleri aşağıda birikmiş halka göstermektedir. Dövizlerde “Yere tükürene”, “Yasak dinlemeyene”, “Herkesin rahatını bozana”, “Saygısızlıkların her türlüsüne” “Aldırmamazlık etme” yazılıdır. Bu afiş birden çok mesaj taşımaktadır. İlk mesaj, afişte resmedilen modern görüntüdür. Kurallar yazılı dövizleri elinde tutan erkek, koyu renk takım elbiseli, kravatlı ve fötr şapkalıdır. Bu modern görünümlü erkek, aşağıdaki yine takım elbiseli, şapkalı, tayyörlü kadın ve erkeklerden oluşmuş kalabalığa hitap etmektedir. Dövizlerdeki mesajlarla birlikte düşünüldüğünde, medeni görünüm, medeni olmanın koşullarındandır. Afişin temel amacı medeni davranış kodlarını vatandaşa öğretmektir. Bu kuralları vatandaşın kamusal alandaki davranış biçimini, dolayısıyla kamusal alanı düzenlemeyi amaçlar.
KAYNAKLAR: