Bir zamanlar kabus olup tarihten kaybolmuş 4 hastalık!

1• ÇİCEK HASTALIĞI

Tamamen ve resmi olarak ortadan kaldırılmış iki hastalıktan biri olan çiçek hastalığı, yüzyıllar boyunca insanlığı dehşete düşürmüştür. Kökeni bilinmemekle birlikte, en az 3.000 yıldır var olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır.

Çiçek hastalığı dokunma yoluyla yayılırdı ve ortopoxvirus ailesinin bir üyesi olan variola virüsünden kaynaklanırdı. Belirtiler arasında ilk olarak ateş ve kusma, ardından ağızda ülserler ve ciltte döküntüler yer alıyordu. Döküntüler sonunda içi sıvı dolu kabarcıklara dönüşür, bunlar da kabuk bağlar, dökülür ve yara izleri bırakırdı.

Hastalığın en eski yazılı kaydı 4. yüzyıl Çin'inden gelmektedir. Ayrıca 7. yüzyıl Hindistan'ında ve 10. yüzyıl Küçük Asya'sında da bu hastalığa dair kanıtlar bulunmaktadır. Çiçek hastalığı yıkıcıydı; ortalama olarak hastalığa yakalanan her on kişiden üçü ölüyordu. Hayatta kalmayı başaranlarda ise genellikle damgalanan ve utanç verici olarak görülen yara izleri kalabiliyordu.

1796 yılında Edward Jenner adında bir İngiliz doktor, daha önce çiçek hastalığı geçirmiş olan sütçü kızların çiçek hastalığına yakalanmadığını fark etti. Jenner, tıp geçmişi göz önüne alındığında, bunun nedeninin çiçek hastalığına karşı korunma olduğunu düşündü.

Jenner, James Phipps adında küçük bir çocuğa enfekte bir sütçü kızın yarasını bulaştırarak teorisini test etti. Sonraki birkaç ay boyunca Jenner 9 yaşındaki çocuğu defalarca çiçek hastalığına maruz bıraktı, ancak çocukta hiçbir belirti görülmedi.

1801'de Aşı Aşılamasının Kökeni Üzerine adlı incelemesini yayınlamadan önce emin olmak için daha fazla deney yaptı. Zamanla (ve birkaç bilimsel gelişmeden sonra) aşılar yaygın olarak kabul gördü ve insanları bu ölümcül hastalıktan kurtarmak için kullanıldı.

DSÖ, 1959 yılında dünyayı çiçek hastalığından tamamen kurtarmak için girişimlerine başladı. Nihayetinde, 1970'lerdeki iki kontrollü salgın dışında başarılı oldu.

2• DİFTERİ

Bazıları tarafından "Çocukların Boğan Meleği" olarak adlandırılan difteri, dehşet içindeydi. Hastalık, corynebacterium diphtheria'nın neden olduğu bakteriyel bir enfeksiyondur. Havadaki solunum salgılarıyla yakın temas yoluyla bulaşır.

"Difteri" ismi Yunanca "deri" veya "post" anlamına gelen diphterite kelimesinden gelmektedir. 1826'da yapılan bu seçim, hastalığın boğazlarda neden olduğu kaplamadan esinlenmiştir.

Kurbanın boğazında kalın bir tabaka oluşur ve bu tabaka nefes almasını zorlaştırır ve tedavi edilmediği takdirde kurbanı boğarak öldürür. Bakterideki toksin kalbi de etkileyebilir. Tedavi edilmediği takdirde, difteri ölüm oranı beş yaşın altındaki çocuklar ve 40 yaşın üzerindeki yetişkinler için %20'ye kadar çıkabilir. Diğer herkes için bu oran %5 ile %10 arasındadır.

Hastalığın uzun bir geçmişi vardır. Difteri ile ilgili ilk kayıtlar 17. yüzyılın başlarına aittir. Vakaların şehirler büyüdükçe ve insanlar kırsal kesimden daha sıkışık ve kalabalık şehirlere taşındıkça arttığı düşünülmektedir.

Hastalık yayılmaya devam etti ve 19. yüzyılda önemli bir sorun haline geldi. Sanayi Devrimi sırasında, sanayi kentlerinin kötü koşullarında yaşayanlar için önemli bir ölüm nedeni haline geldi. En yaygın olarak yoksul çocuklarla ilişkilendirilse de, kurbanlarına karşı ayrımcılık yapmadı ve her yaştan, sınıftan ve cinsiyetten insan bundan muzdarip oldu.

1880 yılında ölümcül hastalığın arkasındaki bakteri ortaya çıkarıldı ve Almanya'da buna karşı bir antitoksin geliştirildi. 1890 yılına gelindiğinde bu antitoksin doktorların hastalarını tedavi etmek için kullanabilecekleri hale geldi. Bu antitoksin, parası olan çoğu kişi için ulaşılabilir olsa da, toplumun en yoksul kesimi hala bunu elde etmek için mücadele ediyordu.

Gaston Ramon 1920'lere kadar Paris'teki Pasteur Enstitüsü'nde bir aşı gibi bağışıklık sağlamada etkili olan bir toksoid geliştirmedi. Toksoid yaygınlaştırıldı ve hastalık ortadan kalkmış gibi görünüyordu. Ta ki 1980'lere ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasına kadar.

Sovyetler Birliği'ndeki çok düşük aşı oranları, 1990'ların başında vakalarda büyük bir artış olduğu anlamına geliyordu ve bunların çoğu aşılanmamış yetişkinlerdi. O zamandan bu yana, Batı'da insanlar aşılandıkça hastalık tekrar ortadan kalkmıştır. Ancak, halk sağlığı altyapısının eksik olduğu dünyanın bazı bölgelerinde hala görülmektedir.

3• CÜZZAM

Cüzzam, özellikle ortaçağ toplumunda yaygın olan bir hastalıktı. Hastalık ciltte görsel izlere yol açtığından ve bu izler genellikle hastayı kolayca tanınır hale getirdiğinden, hastalık hızla damgalanmıştır.

Cüzzam veya Hansen hastalığı Mycobacterium leprae adlı bakterinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Cildi, sinirleri, gözleri ve burnu etkiler. İlk olarak 4. yüzyılda Britanya'ya girdiği ve yüzyıllar boyunca kaldığı düşünülmektedir. En uç formlarında el ve ayak parmaklarının kaybına, kangrene, körlüğe, burnun çökmesine, ülserlere, lezyonlara ve kemiklerin zayıflamasına yol açabilir.

Hastalık genellikle, hastalık nedeniyle dışlandığına inanılan kurbanlarına yapılan sert muameleyle ilişkilendirilir. Ancak bazı durumlarda hastalık Tanrı'nın lütfunun bir işareti olarak da görülmüştür.

Bunun nedeni, hastalığın neden olduğu acının İsa'nın çektiği acıya benzetilmesiydi. Cüzamlıların yeryüzünde arafta kaldıkları ve bunun sonucunda öldüklerinde doğrudan cennete gidecekleri düşünülüyordu. Bu nedenle, hastalıktan muzdarip olmayan insanlara kıyasla Tanrı'ya daha yakın olduklarına inanılıyordu.

İlk hastaneler cüzzamlı insanlara bakmak için inşa edilmiştir. İngiltere'de bilinen en eski hastanelerden biri Winchester'daki Aziz Mary Magdalen'dir ve burada yapılan kazılarda MS 960 ile 1030 yılları arasında bu hastalığa yakalanmış kişilerin iskeletleri bulunmuştur.

İngiltere'de 11. yüzyılın ikinci yarısından 1350 yılına kadar cüzzamlılara bakan bunun gibi 320 dini ev ve hastane vardı. Bunlar genellikle köylerin ya da kasabaların kenarlarında, ana seyahat yolları ya da kavşaklarda bulunuyordu.

Bunun nedeni, cüzzamlı insanların sadaka isteyebilecekleri diğer insanların yakınında kalmalarının faydalı olmasıydı. Ayrıca, Tanrı'ya daha yakın oldukları düşünüldüğü için ruhlar için dua etmek gibi hizmetler sunma eğilimindeydiler.

Hastalıkla ilgili damgalama, 1347-1350 yılları arasında yaşanan ve daha önce hiç olmadığı kadar bulaşıcı korkulara yol açan korkunç Kara Ölüm salgınından sonra güç kazanmış gibi görünüyor.

Ancak bu zamana kadar cüzzam vakaları azalmaya başlamıştır. Bunun nedeni belirsizdir. Belki de bu dönemde insanların bağışıklığının daha yüksek olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Cüzzam hastanelerinin çoğu genel hastanelere ya da imarethanelere dönüştürülmüştür.

Hastalık artık Batı dünyasında görülmese de, yıkıcı etkileriyle mücadele edecek tıbbi altyapının bulunmadığı dünyanın diğer bölgelerinde ortaya çıkmaya devam ediyor.

4• FOSSİ ÇENE

Fossi çene olarak bilinen hastalık, bu listede bahsedilen diğer hastalıklardan biraz farklı olarak, insan eyleminin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır; bu eylem Sanayi Devrimi'dir.

19. yüzyılda, kibrit çöplerinin başlarına sarı fosfor eklenerek daha kolay yakılabildikleri keşfedildi. Bu keşif, "her yerde yanabilen" bu kibritler piyasaya hakim olana kadar hızla dikkat çekti.

Endüstri hızla gelişti ve fabrika sahiplerini son derece zengin etmeye başladı. Ancak bu, kibritlerdeki zararlı maddelerin etrafında uzun saatler boyunca çalışan son derece fakir kadın ve erkeklerden oluşan fabrika işçilerinin zararına oldu.

Sarı fosforun içindeki zehirli kimyasalları solumak çenede fosfor nekrozuna yol açıyordu. Acı çekenlerin ağızlarında korkunç apselere neden oluyor ve sonunda yüzün şekilsizleşmesine yol açıyordu. Dahası, diş etleri karanlıkta yeşil/beyaz bir "parıltı" oluşturabiliyordu. Bazı vakalarda apseler o kadar kötüleşiyordu ki ölümcül beyin hasarına bile neden oluyordu.

Bu hastalıkla ilgili en iyi kaynaklardan biri James Rushmore Wood tarafından 1857 yılında yazılan "Tüm alt çenenin çıkarılması" başlıklı makaledir. Eser, Wood'un bu hastalığa yakalanmış bir kişi üzerinde gerçekleştirdiği bir ameliyatın ayrıntılarını ve sonucun resimlerini içeriyordu.

Makaledeki vaka, New York'taki kibrit fabrikalarından birinde iki buçuk yıl boyunca günde sekiz saat çalışan 16 yaşındaki Cornelia'ya ait. Semptomları Mayıs 1855'te, alt çenesinin sağ tarafında bir miktar şişlikle birlikte diş ağrısı olduğunu düşündüğü bir şeyle başladı.

Sorunu tedavi etmek için diş etlerini aldırdı ve bir dişini çektirdi; ancak şişlik, çenesinde bir açıklık oluşana kadar daha da kötüleşti. Çok acı verici bir durum olmasına rağmen, 17 Aralık 1855'e kadar fabrikada çalışmaya devam etti.

O gün Bellevue Hastanesi'ne götürüldü ve burada çiğnemenin acı verici olduğu, çenesinin ağrıdığı, yüzünün şiştiği ve alt çene kemiğinin hasar gördüğü bildirildi. Wood onun durumunu inceledi ve ameliyatın gerekli olduğuna karar verdi.

Wood, 19 Ocak 1856'da anestezi yapmadan çenesinin sağ tarafındaki kemiği çıkardı. Kullanılan cerrahi aletler arasında sonunda kırılan ve yerine forseps takılan bir testere de vardı.

Ancak ameliyat tam olarak başarılı geçmedi ve Şubat ayında alt çenesinin geri kalanının alındığı ikinci bir ameliyat geçirmesi gerekti. Yirmi damla laudanum ile uyutuldu.

Birkaç gün sonra durumunun düzeldiği ve yüzünün neredeyse yeniden normal göründüğü söylendi. İyileşmesi iyi oldu ve Wood sonuçtan memnundu.

Hastalık, fabrikalarda daha sıkı sağlık ve güvenlik prosedürlerinin uygulanmasının yanı sıra 1906 yılında Uluslararası Bern Sözleşmesi ile fosforlu kibrit üretiminin yasaklanmasıyla ortadan kaldırılmıştır.

Tarih, ilkel araç ve imkanlarla kontrol altına alınması imkansız olan gerçekten dehşet verici bazı hastalıklara tanıklık etmiştir. Yine de doktorlar, bu girişimler son derece acı verici olsa veya bazı durumlarda hastalığı daha da kötüleştirse bile, hastalarının çoğunu tedavi etmeye çalışmışlardır.

Kaynak: https://www.thecollector.com/history-of-diseases-that-no-longer-exist/