Osmanlı'da 1 Mayıs kutlamaları nasıldı? İşte o özel kareler
Osmanlı sanayileşmiş bir ülke değildi. İşçi hareketleri fabrikalardan değil imalathanelerden doğdu. Osmanlı’da işçi hareketleri Rumeli’de başladı. Peki Osmanlı'da 1 Mayıs kutlamaları nasıldı? İşte o özel kareler.
Osmanlı sanayileşmiş bir ülke değildi. İşçi hareketleri fabrikalardan değil imalathanelerden doğdu. Osmanlı’da işçi hareketleri Rumeli’de başladı.
Osmanlı’da ilk 1 Mayıs (üzerinde mutabakat olmasa da) 1906’da İzmir’de kutlandı. Dağıtılan el ilanından: “Yurtsever Kardeşlerim! Şerefli Gazete Çalışanları! Haberiniz olsun ki, 1 Mayıs Dünya İşçileri Bayramı münasebetiyle tren istasyonu mevkiinde toplantı ve gösteri vardır.”
Osmanlı’a ilk kitlesel 1 Mayıs, 1909 yılında, eş zamanlı olarak Üsküp ve Selanik’deki işçiler tarafından kutlandı. Fotoğraf Üsküp’teki 1 Mayıs kutlamasından. Kızıl bayrak ile birlikte, klarnet, keman ve tef de hazır. Acaba ince sazla “enternasyonel” de çalınmış mıdır?
1909’da Selanik’te yapılan 1 Mayıs kutlamasından bir kare. Osmanlı’nın batıya açılan kapısı Selanik, aynı zamanda kozmopolit bir şehirdi ve bu 1 Mayıs kutlamasına da yansımıştı: Türk, Müslüman, Rum, Bulgar, Yahudi, Vlah emekçiler "Amele Bayramı"nı birlikte kutlamıştı.
Osmanlı’nın son döneminde işçi hareketlerini Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu örgütlüyordu. 1911 yılı 1 Mayıs‘ı çok coşkuluydu. O gün Selanik’teki mitinge 7 bin kişi katılmış ve yaklaşık 12 bin işçi 1 Mayıs’ta iş bırakmıştı.
Osmanlı’da işçi hareketlerinin geç başlama ve çok kitleselleşmeme nedenlerinin başında, ülkenin sanayileşmemiş olması geliyordu. Batıdaki gibi binlerce işçinin çalıştığı fabrikalar yoktu Osmanlı’da. Ancak küçük imalathaneler vardı. Fotoğraf: İskeçe’de tütün imalathanesi, 1911
Edirne’de ise ilk 1 Mayıs 1911’de kutlandı. 1 Mayıs’ın Osmanlı’nın başkenti İstanbul’da kutlanmaya başlanması ise ancak Rumeli şehirleri Selanik, Üsküp, Edirne’den sonra 1912’de gerçekleşti.
Ankara’da ilk 1 Mayıs kutlaması ise, 1922’de Sovyet Elçiliği’nde düzenlendi (Sovyetler Kurtuluş Savaşı’nda en büyük destekçimizdi). Etkinliğin düzenleyicisi Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası idi. Elçilikteki törene, Türk sosyalistlerin yanı sıra Meclis’ten bazı mebuslar katıldı.
Osmanlı’da işçi sınıfı yapısı toplum gibi çok dilli-dinli-milliyetliydi. Bu nedenle gerek sendikalaşma (ilkel işçi birlikleri) gerekse siyasal örgütlenme (ilkel sosyalist gruplar) bu yapıyı gözetmek zorundaydı.
