Mustafa Kemal Atatürk'e önerilen 13 soyadı

Toplumsal Tarih Dergisi’nin Ocak 2011 sayısında İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Mehmet Ö. Alkan imzasıyla yayınlanan, “En Doğru Bildiğimizden Kuşkulanmak; ‘Atatürk’ Soyadı Nasıl Bulundu?” başlıklı yazıda, Ulu Önder’e Atatürk soyadının verilmesine ilişkin bilgilere yer verildi.

Resmi kaynakların hemen tamamında “Atatürk” soyadının 24 Kasım 1934 tarihinde “Türk Milletine yaptığı hizmetlerden dolayı bir teşekkür ifadesi olarak” TBMM tarafından verildiği hatırlatılan yazıda, “Ancak bu ismin nasıl bulunduğuna değinilmez. Bu konuya değinen kaynaklarda ise bir karışıklık ve karmaşa olduğu açıktır” denildi.

Alkan, birçok kaynakta geçtiği gibi “Atatürk” soyadını Konya Milletvekilli Naim Nazım Onat’ın bulduğu bilgisinin gerçeği yansıtmadığını belirterek; Türk Dili Tetkik Cemiyeti (TDTC) Başkanı Safvet Arıkan’ın 26 Eylül 1934 tarihinde 2. Dil Bayramı açış konuşmasında, “Ulu Önderimiz Ata Türk Mustafa Kemal” hitabının Atatürk soyadına esin kaynağı olduğunu aktardı.

Dergide, TDTC Başkanı Arıkan’ın, Atatürk kelimesinin geçtiği konuşmasını yapmadan önce Ulu Önder’e gösterdiğini ve aldığı tepkiyi kardeşine şu sözlerle aktardığı yazıldı: “Atatürk o tarihe kadar soyadı kanunu çıktığı halde henüz soyadı almamıştı. Nutku kendisine gösterdim. Atatürk, kelimesini görür görmez üzerinde durdu. Birçok kereler bu kelimeyi tekrar etti. 'Çok güzel bir buluş, yalnız çok iddialı' dedi. Müsveddede tashihler yaptığı halde, Atatürk’e dokunmadı. Bir de Türk Atası diye bir terkip kullanmıştım. Bunu daha fazla iddialı bularak Atatürk tarzında tashih etmemi emretti. Ben nutkumu verdikten epey sonra, Gazi Mustafa Kemal, Atatürk’ü soyadı olarak aldı.”

13 İSİM ÖNERİLDİ

Gazi Kemal, “Atatürk” soyadını aldıktan sonra, isimde geçen “ata” sözcüğünün Türkçe olup olmadığı konusunda araştırma yapılmasını talep ediyor. Yapılan araştırmalar sonucunda “ata” kelimesinin Türklük kadar eski olduğu vurgulanarak, Türkçe olduğu tescil ediliyor.

Atatürk’ten önce 13 soyadı önerildi Soyadı kanunu kabul edildikten sonra Mustafa Kemal’e soyadı bulunması için adeta teyakkuza geçilir. Hatta CHP Meclis Grubu’nda dilci ve tarihçi üyelerden oluşan bir komisyon kurulur. “Atatürk”ten önce Gazi’ye soyadı için şu 13 isim önerilir:

1- KEMAL ETEL-ETİL

Attila’nın adının orijinal söylenişidir. Büyük nehir, ırmak demektir.

2- KEMAL ETELAP

Altay dilinde büyük kahraman anlamına geliyor.

3- KEMAL KORKUT

Korkusuz, yavuz, heybetli.

4- KEMAL ARIZ

Türk kahramanlarından Alp Arız’dan esinlenerek önerilmiş.

5- KEMAL ULAŞ

Bir Türk kahramanı Ulaş oğlu Salur Kazan’ın ismi.

6- KEMAL YAZIR

Türk kahramanı Yağlıkçı oğlu Yazır’ın ismi.

7- KEMAL EMEN

Türk kahramanı Ucen oğlu Emen Beg’in ismi.

8- KEMAL ÇOĞAŞ

Güneş, ışık anlamına geliyor.

9- KEMAL SALIR

Türk kahramanlarından birinin adı.

10- KEMAL BEGİT

Sağlam, kavi anlamına geliyor.

11- KEMAL ERGİN

İrfan sahibi, mütekamil demektir.

12- KEMAL TOKUŞ

Türk kahramanı adı: Ertokuş-Cengaver.

13- KEMAL BEŞE

Mümtaz, seçkin anlamına geliyor.