İnsanlığı uzaya kavuşturan Sovyetler Birliği'nin büyük kozmonotu: Yuri Gagarin

YURİ GAGARİN KİMDİR?

Tam adı Yuri Alekseyevich Gagarin'dir. 9 Mart 1934 yılında Rusya'da Moskova'nın batısında küçük bir köy olan Klushino'da doğdu. Yuri, ailenin dört çocuğundan üçüncüsüydü ve çocukluğunu bir çiftlikte geçirdi. Babası Alexey Ivanovich Gagarin, marangoz ve duvarcı olarak çalışıyor, annesi Anna Timofeyevna Gagarin ise çiftlikte çalışarak sütçülük yapıyordu. Yuri, 7 yaşındayken Naziler, Sovyetler Birliği'ni işgal etti. Gagarin ailesi, savaş sırasında çok zor günler geçirdiler.

Matematik ve fizik derslerini seven Yuri, bir ticaret okuluna giderek 1951'de Moskova yakınlarındaki bu okulundan kalıpçı olarak mezun oldu. Daha sonra Saratov'daki endüstri kolejinde çalışmalarına devam etti. Aynı zamanlarda bir uçuş kursuna da katıldı. Uçmayı sevdiğini keşfeden Gagarin, bu kursu tamamladıktan sonra Orenburg'daki Sovyet Hava Kuvvetleri Harbiyeli Okulu'na girdi ve bu okuldan 1957'de en iyi derece ile mezun oldu. Tek başına ilk uçuşunu 1955'te yaptı.

Bazı görevlere gönderilen Yuri Gagarin, savaş pilotu olmaktan zevk alsa da, hayalinde hep uzaya gitmek vardı. O yüzden Uzay Yarışı'nın kızıştığı zamanlarda bir kozmonot olmak için gönüllü oldu ve başvurular arasından ilk 20'ye seçildi.

Sovyetler Birliği uzay programına katılabilmek için pilotların 25-30 yaş aralığında olması gerekiyordu. Bir diğer sınırlama ise; Vostok 1 kapsülü oldukça küçük olduğu için, adayların 72 kilogramdan daha hafif olması ve 1,70 metreden uzun olmaması gerekiyordu. Gagarin'in boyu 1,57 metreydi ve Vostok kapsülü için çok uygundu. Daha sonra yapılan testleri de başarıyla geçen Gagarin, 1960'da uzay uçuşunu tamamlayacak ilk insan olarak seçilmiş oldu. Bir Sovyet Hava Kuvvetleri doktoru, Gagarin hakkında şunları söylemişti:

- Mütevazi, zekasının ileri derecede gelişmiş olduğu belli; hafızası harika. Çevresine karşı keskin ve çok yönlü dikkati onu meslektaşlarından ayırıyor; hayal gücü iyi gelişmiş, tepkileri hızlı, azimli, faaliyetleri ve eğitim egzersizleri için kendisini özenle hazırlıyor. Gök mekaniği ve matematiğinin üstesinden kolaylıkla geliyor ve yüksek matematikte başarılı. Kendini haklı görürse bakış açısını savunmak zorunda kaldığında kısıtlı hissetmiyor, hayatın değerini birçok arkadaşından daha iyi anladığını gösteriyor.

VOSTOK 1 UÇUŞU

12 Nisan 1961 sabahı Moskova saatiyle 05:30'da, kozmonotlar Yuri Gagarin ve yedeği Gherman Titov, Baykonur Kozmodromu'ndaki barakalarında uyanıp kahvaltı yaptıktan sonra, uzay kıyafetlerini giydiler ve fırlatma rampasına götürüldüler. Gagarin, uzay aracına girdikten sonra, yerel saatle 07:10'da radyo iletişim sistemini açtı.

40 dakika sonra kapsülün kapağı kapatıldı; ancak tam kapanmadığı anlaşılınca, teknisyenler neredeyse 1 saat boyunca tüm vidaları söküp, kapağı yeniden monte ederek kapandığından emin oldular. Bu süreçte Gagarin, sakinliğini korumaya devam etti. Fırlatmadan yaklaşık yarım saat önce nabzı dakikada 64 atış olarak kaydedilmişti. Fırlatmadan önce Gagarin, şu tarihi sözleri söyledi:

- Uzun süredir ve tutkuyla çalıştığımız sınav yaklaştığına göre, şu anda duygularımı ifade etmenin zor olduğunu anlamalısınız. Tarihte bir ilk olan bu uçuşu yapmam önerildiğinde ne hissettiğimi size söylememe gerek yok. Neşe miydi? Hayır, bundan daha fazlasıydı. Gurur? Hayır, sadece gurur da değildi. Çok mutlu oldum. Evren'e ilk giren kişi olmak, doğa ile tek başına eşi benzeri görülmemiş bir düelloya girmek; bundan daha büyük bir şey hayal edilebilir mi? Ama bundan hemen sonra üzerime yüklendiğim muazzam sorumluluğu düşündüm. Kuşaklar boyu insanların hayalini kurduğu şeyi ilk yapan insan olmak; insanlık için uzaya giden yolu açan ilk kişi olmak.

"İYİ HİSSEDİYORUM KEYFİM YERİNDE"

06:07'de kalkış izni verildi. Korolev telsizle, "İyi uçuşlar dileriz. Her şey yolunda." demesinin ardından Gagarin, "Poyekhali!'', yani "Hadi gidelim!" diye yanıtladı. 06:13'de Vostok 1, yörüngeye doğru ilerlerken Gagarin şunları söylüyordu:

- Uçuş iyi devam ediyor. Dünya'yı görebiliyorum. Görüş iyi. Neredeyse her şeyi görüyorum. Kümülüs bulutu altında belirli bir boşluk var. Uçuşa devam ediyorum, her şey iyi.

Ve ilerleyen dakikalarda yorumlamaya devam etti:

- Her şey çok iyi çalışıyor. Tüm sistemler çalışıyor. Devam edelim. Zarya-1, Zarya-1, seni çok iyi duyamıyorum. İyi hissediyorum. Keyfim yerinde. Uçuşa devam ediyorum.
06:17'de uzay aracı ayrılır ve Vostok 1 yörüngeye ulaştı. Gagarin şunları söyledi:

- Araç normal çalışıyor. Dünya'yı görebiliyorum. Her şey planlandığı gibi ilerliyor.

Vostok 1, Kamçatka Yarımadası'ndan ve Kuzey Pasifik Okyanusu üzerinden geçerken Gagarin şunları söyledi:

- Işıklar iniş monitöründe açık. İyi hissediyorum ve keyfim yerinde.

TANRI İDDİASI YANLIŞ

06:37'de Vostok 1, Güneş Kuzey Pasifik üzerinde batarken yolculuğuna devam etti. Yer istasyonları menzilinin dışında olduğu için, iletişim artık HF telsizi üzerinden gerçekleştirilmeye başladı. 06:48'de Vostok 1, Güney Pasifik'i geçmeye başladı. Gagarin, 06:49'da Dünya'nın karanlık/gece tarafında olduğunu bildirdi. Yeri gelmişken söyleyelim:

Gagarin'in uçuşu sırasında veya sonrasında Tanrı'yı göremediğini söylediği iddiası yanlıştır.

UZAYA İLK ÇIKIŞIN YANKILARI

Sovyetler Birliği, güvenli bir şekilde Dünya'ya dönene kadar Gagarin'in misyonu konusunda sessiz kaldılar ve ardından haberleri devlet haber ajansı Tass aracılığıyla yaydılar. Bu başarı, duyulur duyulmaz bütün dünyada büyük yankı uyandırdı; özellikle de Sovyetler Birliği'nin Uzay Yarışı'ndaki rakibi ABD tarafından şaşkınlıkla karşılandı. Gagarin’in eşi görülmemiş bu başarısı, gerçek anlamıyla Dünya'yı hayrete düşürmüştü. Ertesi yıl, yani 1962'de, o zamanki ABD başkanı Kennedy ünlü konuşmasında "Ay'a gitmeyi seçiyoruz." demeye zorlanmıştı. Sovyet yetkilileri bu görkemli yolculuğun ardından, Gagarin'i 30'a yakın ülkeyi kapsayan bir tura gönderdiler.

Gagarin'in karizması ve sempatik gülüşü, insanların ilgisini çekiyordu. Dünya'nın dört bir yanından davetiyeler göndermişlerdi. Gagarin'in mütevazı kişiliği, Sovyetler Birliği'nin tanıtımı için de çok olumlu etkilere sahipti. Gagarin, tarihi uçuşundan üç ay sonra İngiltere'yi ziyaret etti. ABD'ye bağlılığıyla bilinen Birleşik Krallık, Gagarin'e resmi bir delegasyon ile eşlik etmesine rağmen, bunun bir devlet ziyareti olduğu iddialarını reddetti. Gagarin'in dünya turu, Doğu-Batı ilişkilerinin hassas bir zamanına denk geldiği açıktır: Gagarin bu turunu attığında, Berlin Duvarı'nın inşasına sadece birkaç ay kalmıştı.

Gagarin'in İngiltere ziyareti hakkında bir kitap yazan uzay muhabiri Gurbir Singh, şunları söylüyor:

- İngiltere'ye geldiğinde, bir "süper kahraman" olarak görüldü. Hiç kimsenin deneyimlemediği bir şeyi deneyimlemişti. Elde ettiği hız ve irtifa rekorlarının yanı sıra bambaşka bir alemi de deneyimlemişti; uzay, mikro yerçekimi, ağırlıksızlık gibi, kimsenin deneyimlemediği şeyleri deneyimlemişti. Gagarin bir insandı; çok hoş bir karakterdi, çok sıcak ve ilgi çekici bir birey olarak karşımıza çıktı. Ve o gülümseme! Konuştuğum herkes bunu hatırlıyor.

GAGARİN GENÇ KOMUNİSTLER LİGİ'NDE

Gagarin, 1962 yılında Sovyetler Birliği'nin Genç Komünist Ligi'ne seçilmiş ve birliğe vekillik yapmaya başlamıştır. Bu sırada Star City'e dönerek, tekrar kullanılabilir roketler üzerinde çalışmalar yapmıştır. 12 Haziran 1962'de Sovyet Hava Kuvvetleri'nde yarbay olmuş, 6 Kasım 1963'te albay rütbesini almıştır. 20 Aralık'ta Gagarin, kozmonot eğitim tesisinin Eğitim Müdür Yardımcısı olarak atanmıştır. Ancak Korgeneral Nikolai Kamanin de dahil olmak üzere Sovyet yetkilileri, Gagarin'in sıradan bir uçuştan uzak tutmaya çalışmışlardır. Çünkü bir kazada böylesi bir kahramanı kaybetmekten endişe duymuşlar, Gagarin'in "sıradan bir uzay uçuşu uğruna insanlık için hayatını riske atamayacak kadar değerli" olduğunu belirtmişlerdir.

Gagarin, 1964 yılında Sovyetler Birliği'nin üst yasama meclisi olan Milliyetler Sovyeti'ne milletvekili olarak yeniden seçildi. 1965 yılındaysa yeniden bir savaş pilotu olmak üzere eğitimlerine geri döndü. Bu süreçte, arkadaşı Vladimir Komarov'un Soyuz 1 aracıyla uzaya gönderilmesi görevinde yedek olarak belirlendi. Ancak Gagarin, son 5 sene içinde hiçbir uçağa pilotluk etmemişti. Kamanin, kilo almış ve uçma becerilerini kaybetmiş olması gerekçesiyle Gagarin'in kozmonot eğitimine atanmasına karşı çıkmıştı. Buna rağmen Gagarin, Nisan 1966'da Komarov tarafından yerine bir başkası atanana kadar, Soyuz 1 uçuşu için güçlü bir aday olarak kaldı.

Gagarin, Soyuz 1 uçuşu yapılmadan önce ek güvenlik önlemleri alınması gerektiği konusundaki şiddetli itirazlarda bulunuyordu. Ancak Soyuz 1 lansmanı, Sovyetler Birliği üzerindeki ve içindeki siyasi baskılar nedeniyle aceleye getirilmek zorunda kaldı. Gagarin, Komarov'a fırlatmadan öncesinde rokete kadar eşlik etti ve uzay aracı içinde yaşanan birden fazla arızanın çözümünde kule ile Komarov arasında aracılık yaptı. Ne yazık ki Sovyet mühendislerin ve uzmanların bütün çabalarına rağmen Soyuz 1 yere çakılarak indi ve paraşütü de açılmadığı için Komarov, yere çakılarak hayatını kaybetti.

Soyuz 1 kazasından sonra, Gagarin'in daha fazla uzay uçuşu için eğitim ve katılma hakkı kalıcı olarak yasaklandı. Ayrıca tek başına uçması da yasaklandı. Gagarin, sonraki yıllarda bu yasağı kaldırmak için büyük çabalar sarf etti. Bu kararın geri alınması için, akademik çalışmalara geri dönmesi gerektiği söylendi ve bu nedenle Gagarin, bütün yetkilerini bırakarak doktora çalışmalarına başladı.

Gagarin, 17 Şubat 1968 günü, uzay araçlarının aerodinamik konfigürasyonu konusundaki havacılık ve uzay mühendisliği tezini başarıyla savundu ve Zhukovsky Hava Kuvvetleri Mühendislik Akademisi'nden birincilikle mezun oldu.

YURİ GAGARİN'İN ÖLÜMÜ
 

27 Mart 1968'de, bulutlu bir günde, İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği Kahramanı madalyası ile ödüllendirilmiş deneyimli bir pilot olan Vladimir Seryogin ile birlikte bir MIG-15 savaş uçağında eğitim uçuşu yapacaktı. Albay Seryogin, Gagarin'in MIG-15 jetine binmesine izin vermeden önce, Gagarin'in uçuş tekniğini kontrol etmişti.

Saat 10: 19'da Gagarin ve Seryogin, Moskova yakınlarındaki Chkalovsky askeri hava üssünden havalandı. Planları en az yarım saat uçmaktı, ancak saat 10:32'de Gagarin, yer kontrolüne üsse döneceklerini bildirdi. Bundan kısa bir süre sonra jetle tüm iletişim kesildi.

Uçağın radardan kaybolmasının ardından, yetkililer uçak ve helikopterlerden oluşan bir arama grubu gönderdiler. Dört saat sonra, jetin enkazı Kirzhach şehri yakınlarında (Moskova'nın 133 km doğusunda) keşfedildi. Kaza alanı, tam bir karmaşa içindeydi ve cesetleri tanımlamak mümkün olmadı. Daha sonra iki pilotun "şüpheli" bulunan ölümüyle ilgili soruşturma da başlatıldı.

Kazanın nasıl olduğuna dair bazı alternatif teoriler üretilmiştir. Birinci teoriye göre, Seryogin bir kalp krizi geçirmiş ve bilincini kaybetmişti. İkinci teoriyi ileri süren ve Gagarin'in ölümüyle ilgili soruşturmada yer alan pilot Igor Kuznetsov ise, kabin basıncının beklenmedik şekilde düştüğüne ve uçağın kontrolünü kaybettiklerine inanıyor. Diğer bir teoriye göre ise uçağın motor bozulmuştu ve MIG-15, kontrolden çıkmıştı. Son bir teoriye göre ise görüş alanlarına giren başka bir jetin yanlış manevrası kazaya sebep olmuştu. Ne yazık ki bu teorilerden hiçbiri, diğerlerinden daha başarılı bulunmadı ve kesin kaza nedeni onlarca yıl boyunca belirlenemedi.

Gagarin'in uzay uçuşunun 50. yıldönümünde Rus yetkililer, soruşturmanın bulguları hakkındaki gizlilik kararını kaldırdı ve 50 yılın ardından soruşturma sonuçları resmi olarak ilk defa açıklandı: Felaketin en olası nedeni, pilotların bir hava balonuna çarpmaktan kaçınmak veya bulutlu bir bölgenin ilk katmanına girmemek amacıyla yaptıkları ani bir manevra sonucunda süper-kritik uçuş rejimine geçmişler ve o anda etkili olan meteorolojik durum dolayısıyla uçakları perdövites/stol (İng: "stalling") yaparak çakılmasıydı. Elbette bu belgeler, Gagarin'in ölüm nedeninin Sovyetler Birliği liderlerinden Leonid Brezhnev'in, Gagarin'in popülaritesini kıskanarak onu öldürme emri verdiği yönündeki komplo teorilerini ortadan kaldırmadı.

SONUÇ

Rus kozmonot Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961'de uzaya çıkan ve Vostok 1 uzay kapsülüyle Dünya'nın yörüngesine giren ilk insan olmuştur. Bu Sovyetler Birliği'nin Uzay Yarışı'ndaki başarısıdır ve Yuri Gagarin'in tüm Dünya'da büyük bir ilgiyle karşılanmasına sebep olmuştur. Üzücü olan kısmı ise; bu yolculuk, Gagarin'in ilk ve son uzay yolculuğu olmuştur. 1968'de, rutin bir eğitim uçuşu sırasında öldüğünde sadece 34 yaşındaydı.

Kaynak: evrimagaci.org

Bu yazı Evrim Ağacı editörü, yazarı ve çevirmeni Meltem Çetin Sever'in "Yuri Gagarin: İnsanlığı Uzaya Kavuşturan Sovyet Birliği'nin Büyük Kozmonotu!" isimli yazısından alınmıştır.