Hıdrellez nedir? Hıdrellez'de neden ateş üstünden atlanır?

Anadolu ve Balkanlardan başlayarak çok geniş bir coğrafyada kutlanan Hıdrellez'in tarihçesi çok eskilere dayanıyor. Zaman içinde ve coğrafyadan coğrafyaya ritüelleri değişse de baharın gelişinin kutlandığı antik anlamı değişim göstermedi. Hıdrellez'in nereden geldiğini, neden ateş üzerinden atlandığını, İslamiyet ve Hıristiyanlıkla bağlantılarını hiç merak ettiniz mi? Bir çok farklı kültürden insanı bir araya getiren bahar bayramı Hıdrellez ile ilgili merak ettiklerinizi sizin için derledik. İşte Hıdrellez ile ilgili en çok merak edilenler.

HIDRELLEZ NEDİR?

Hıdrellez, en temelde bir bahar bayramıdır. Anadolu ve Balkanlardan Kafkas coğrafsayına, Orta Doğu'ya pek çok coğrafyada kutlanır. Esasen İslamiyet öncesi döneme kadar giden bayram, Türklerin İslamiyeti kabul etmesiyle dini bir anlam da kazanmıştır. Hızır ve İlyas peygamberlerin yılda bir gün buluştuğu inancını içeren Hıdrellez ismi, Hızır ve İlyas'ın halk ağızında söylenişinden türetilmiştir.  Hızır peygamber ve İlyas peygamber, biri denizde biri karada ihracı olana yardım ettiği inanılan kişilerdir. Ölümsüzlüğü keşfettiklerine ve yılda bir gün buluştuklarına inanılır. Hızır ve İlyas'ın bu günde ayağını bastığı yerlerin yeşillendiğine, bereketlendiğine inanılır. Bu nedenle her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde Hıdrellez, aynı zamanda baharın gelişi olarak kutlanır. 

HIDRELLEZ NEDEN 6 MAYIS'TA KUTLANIR?

Hıdrellez'in 6 Mayıs'ta kutlanmasının bir sebebi, Hızır ve İlyas'ın senede sadece bu tarihte bir araya geldiğine inanılmasıdır. Ancak 6 Mayıs tarihinin bir önemi de, uzun yıllar bahar mevsiminin başlangıcı olarak kabul edilmesidir. Osmanlı dönemine kadar uzanan bir zamanda 6 Mayıs, senenin yaz dönümüne girdiğinin kabul edildiği tarihti. O dönemlerde yıl iki bölüme ayrılmış, yaz dönemlerini belirten günlere Hızır günleri, kış dönemini belirten günlere Kasım günleri denmiştir. Güneşin 6 Mayıs'ta Ülker burcuna girmesi ve 7-8 Kasım'a kadar bu burçta kalması nedeniyle, bu tarihler arası yaz günleri olarak kabul edilmiştir. 

Hıdrellez'in 6 Mayıs'ta kutlanmasının bir nedeni de Hıristiyanlık'ta kutlanan Aziz Yorgi günüdür. Özellikle Doğu Hıristiyanlığında önemli görülen bu gün, Türklerin Anadolu'ya gelmesiyle birlikte Hıdrellez için de benimsenmiştir. Tıpkı Hıdrellez gibi Aziz Yorgi (bir diğer değişle Yeşil Yorgi) günü de baharın gelişiyle ilgilidir. Bu nedenle iki kült, birbirine benzerlik teşkil etmiştir. Bu iki kült, benzerlikleri nedeniyle birbirini oldukça etkilemiştir. 

HIDRELLEZ DİNİ BİR BAYRAM MI? KUTLAMAK GÜNAH MI?

Hıdrellez'in dini bir bayram olup olmadığı tartışmalarının çok eskiye dayandığı, Kanuni Sultan Süleyman döneminin meşhur Şeyhülislâm'ı Ebüsuud Efendi'nin fetvalarından anlaşılmaktadır. Her ne kadar Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen peygambereleden İlyas'a ve yine bir peygamber olan Hızır'a atıf yapılsa da köken olarak İslamiyet öncesine dayanmaktadır. Hızır ve İlyas motifleri, Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra dahil olmuştur. Bunun yanında Şeyhülislam Ebüsuud Efendi'nin verdiği fetvada, Hıdrellez'e bir kutsallık atfedilemeyeceği, bununla birlikte o gün eğlenmenin bir sakıncası olmadığı belirtilmiştir.

HIDRELLEZ NASIL KUTLANIR?

Hıdrellez günü genelde yeşillikler içinde, ağacın bol bulunduğu alanlarda kutlanır. 5 Mayıs akşamı temizlik yapıp yiyecek içecek hazırlanması ile kutlamalar başlar. İslam Ansiklopedisi'nde yer alan bilgilere göre kutlamaları 4 ana başlık halinde incelemek mümkündür. Bunlar "Şifa ve sağlık talebine yönelik olanlar","Uğura, bereket ve bolluk talebine yönelik olanlar","Mal, mülk, mevki ve servet talebine yönelik olanlar" ve " Kısmet ve talih açma talebine yönelik olanlar." Bu başlıklar altında farklı kültürlerde farklı ritüeller uygulanır. Hızır ve İlyas'ın buluşma gününü temsil ettiği için daima toplu halde kutlanır. Köy ve kasabaların dışında "hıdırlık" denilen alanlar hazırlanır ve insanlar birlikte yer, içer, eğlenirler. En önemli ritüellerinden biri de büyük bir şenlik ateşinin yakılarak üzerinden atlanmasıdır. 

HIDRELLEZ'DE NEDEN ATEŞ ÜZERİNDEN ATLANIR?

Hıdrellez ritüellerini 4 ana başlıkta inceleyebileceğimizi belirtmiştik. Ateşten atlama, 4. ve 1. başlıkları olan "Kısmet ve talih açma talebine yönelik olanlar" ve Şifa ve sağlık talebine yönelik olanlar" başlıkları altında incelenebilir. Hıdrellez'de ateşten atlamanın kişiyi nazardan koruyacağına inanılır. Yine ateşten atlayan kişinin sağlık bulacağı da yaygın inanışlardan biridir. Ateşten atlama ritüelinin, eski Türk inanışlarına kadar gittiğini düşünen araştırmacılar vardır. Bunlara göre ateşin Gök Tanrı inancında kutsal kabul edilmesi, Hıdrellez'e ateşten atlamak şeklinde geçmiştir.