Doları bırakmak
İran’ın ticarette doları bırakacağı açıklandı. Dolar / TL başlığında açmazlara düşen medyamız da elbette bu işin üzerine balıklama atladı. Buradan yola çıkarak dolar para biriminin çok da önemli olmadığı izlenimini verdi.
Dolar bugün itibariyle dünya ekonomisi adına kötü bir alışkanlık mı? Evet etkisine baktığınızda öyle... Peki son zamanlarda bizde de çok sık dile getirilen bu yerel para birimi cinsinden ticarette böylesine keskin bir dönüş olur mu? Olmasını temenni ederim. Ama bu işler temenni ile değil hayatın gerçeğiyle oluyor.
Çünkü başlıktan kurtardığınız haberin içine baktığınızda gerekçeyi görüyorsunuz. İran, nükleer müzakere yürüttüğü 4 + 1 ülkeyle ticarette dolardan çıkmak istiyor. Yani Çin, Fransa, Almanya, Rusya ve İngiltere... Gelelim gerçeklere...
Bilhassa söz konusu olan petrol... Zira İran’ın şu an itibariyle gelirlerine etki eden en önemli ürünü enerji... AB ülkeleri için problem yok. Zira zaten çok uzun zamandır avro – dolar savaşı yaşanıyor. Buna ticaret savaşları da eklendi. Dolara en yakın etkin para birimi ise avro.
Mesela İran’ın riyal ile mi satacağını düşünüyorsunuz? Elbette hayır... Dolar çıpasını kaldırıp, avrodan mal satabilir ya da alabilir. Rusya ve Çin ile durum ne olur? Kendi arasında o günkü avro kurundan hesap edilir ve ödeme bir para birimi üzerinden yapılır.
Yine mesela Çin’e petrolü sattı, karşılığında yuan aldı. Çapraz kurdan bunu yine avroya çevirecek. Bakın bunların hepsi mümkün. Lakin dış ticareti dengeli ülkeler arasında ancak yapılabilir. Aksi takdirde sonuç vermez ve dolar yerine çıpa avro olur.
Bizim adımıza da durum aynı. Yani ancak başka bir ortak para birimi geliştirilirse ülkeler arasındaki yerel para ile ticaret bir anlam kazanır. Bu durumda da sizin iktisaden açık olup olmama sorununuz değişmez. Sadece bulmanız gereken para birimi değişir. Onu da muhtemelen ortak bir para yoksa, o günkü dolar kurunu, adını değiştirerek işleme tabi tutarsınız.
Dünyada doların da içinde bulunduğu para birimleri zaman içinde değerini kaybedecek ve onun yerini dijital para alacak. Meseleyi dijital para birimine geçilirken, hangi kıymetin esas alınacağı savaşı olarak okumazsanız; günlük hamasetin içinde boğulursunuz.
Bu para birimi belirlenirken yani geçiş olacağında da ancak ekonomisi güçlü, maddi açığı olmayan, sattığı aldığından fazla olan dominant ekonomiler söz sahibi olacaktır. Yani sözün özü dolar mı, avro mu, TL mi, riyal mi tartışması yapmadan önce, bizim masaya yatırmamız gereken artı veren bir ekonomi yaratmaktır.
Şayet bunu gerçekleştiremezsek sadece dayak yediğimiz işkence aletinin adı değişir. İran’ın dolar ile ticareti bırakma niyetini ve yerel para birimleriyle ticareti bu pencereden okumazsak, sadece slogan atmış oluruz.
Dünya bugün doları bırakmaya niyetlense, en az 10 yıl gerekir. Velhasıl kelam tüm bu gelişmeler dolara olan ihtiyaç sorunumuzu ortadan kaldırmıyor.
Bunun nedenlerini, gelecekte neler hedeflendiğini, hangi ülkenin nasıl bir pozisyon olasılığı olduğunu, Türkiye’nin durumunu bir yazıda uzun uzun sizlerle paylaşabilirim. Lakin bugün anlatmaya çalıştığım bu hedef saptırmanın, sunuluş biçimiyle gerçekçi olmadığı...
Bırakın bunu uzmanlar, gelecek projeksiyonu içinde masaya yatırsın. Yaranacağım diye insanların aklını karıştırmayın.
Çetin Ünsalan
ulusal.com.tr
