Küresel Rüya Gemisi Karaköy'e yakışır

MW Werften isimli tersane ve Hong Kong'daki bağlı olduğu firma, Covid kaynaklı sektörel sorunlar sebebiyle iflas etti. Wismar şehrindeki (Almanya'nın önemli sahil şehirlerinden biri) yapım halindeki 204.000 gros tonluk dev gezi gemisi (cruise ship) yarım kaldı. Bu firmanın bir gemisi tersanede tek katı inşa edilmiş halde kaldı ve parça parça satılması planlanıyor, diğer gemisi ise büyük ölçüde bitmiş ve yüzer halde ancak alıcı bulamadı. Gemilerin isimleri Küresel Rüya 1 ve 2 (Global Dream 1-2). İşletmeye alındıklarında yolcu kapasiteleri açısından dünyanın en büyük gezi gemileri olmaları bekleniyordu. ( 9.500 yolcu, 2.200 mürettebat toplam 11.700 kişi)

Gemiler alıcı bulamıyor ve muhtemelen hurda fiyatına satılacaklar. Tersaneyi askeri gemi üreten bir firma satın aldı ve gemileri hızla satmak, tersanedeki yeri boşa çıkartıp savaş gemisi yapımına geçmek istiyor.

Gemileri Avrupa'daki gezi gemisi işletmecileri almak istemiyorlar, bunun sebeplerinden biri, kamaralar Asya pazarına uygun geniş aileler için tasarlanmış. Geminin Şangay limanı merkezli çalışması planlanmıştı.

Gemilerin uzunluğu 342m, genişlik 46m, tanesinin yapım maliyeti 1,2 milyar USD. Gezi gemilerinde olan her şey, oyun parkları, sinemalar, gösteri salonları içinde var.

Bu gemilerden bir tanesi dahi İstanbul merkezli çalıştırılabilse, Türk turizmine ve ekonomisine önemli faydası olabilirdi. 2.200 mürettebatın tek gemide çalıştırılması demek, gemiyi bir anda Türkiye'nin en büyük işverenlerinden biri haline getiriyor ve 2200 aileye ekmek kapısı oluşturuyor. Personel basına 15 bin TL gelirden hesaplasak yılda 400 milyon TL sadece personel maaşının ekonomide yaratacağı ilave katma değer.

Peki İstanbul merkezli bu ölçekte büyük bir geminin verimli çalıştırılabilmesi için yeterli talep var mı? Bu gemi hangi hatta çalışacak da 9.500 yolcu gemiyi kullanacak? Açıkçası asıl marifet gerektiren konu bu, geminin makul bir doluluk oranı ile fazlaca zarar etmeden çalışabileceği yıllık bir program oluşturabilmekte.

Karaköy’de malum bir gezi gemisi limanımız var ve yabancı gezi gemileri bu limana uğrak yapmaya başladılar ve şehirde turizm geliri oluşuyor. Ancak bu sektörde en büyük katma değer, gezi gemilerinin merkez limanında üretilir çünkü turistler genelde bu limandan yolculuğa başlar ve bazen bitirir, uçak veya tren ile bu şehre gelir ve giderler ve şehirde ilave konaklama harcaması oluştururlar. İstanbul'u merkez olarak kullanan bir gezi gemisi firması henüz yok.

İstanbul, dünya turizminde önemli bir marka oldu ve her yıl milyonlarca turisti ağırlıyor. İstanbul merkezli ulusal politikalar ile uyumlu çalışan bir gezi gemisi sektörü oluşturabilirsek (devlet veya özel sektör olarak veya devlet-özel ortaklığı olarak) hem İstanbul'un turistik çekim gücünü artırırız hem kendi vatandaşlarımız için nispeten alternatiflere göre makul maliyetli seyahat ve tatil  imkanları oluştururuz. Memurlarımıza, askerlerimize, emeklilerimize gerektiğinde atıl kapasiteyi ücretsiz veya maliyetine tahsis edebiliriz. Yüzbinlerce vatandaşımızın uçağa binme korkusu var ve yurtdışı seyahati bu sebeple yapamıyorlar, bunlar için de ilave seçenek oluşur.

İstanbul merkezli bir gemiyi verimli şekilde çalıştırabilmek için nasıl güzergah planlamaları yapılmalıdır? Bu konuda bir çok strateji oluşturulabilir. Karadeniz'in belli başlı limanları ile İstanbul arasında ayın belirli günleri seferler yapılabilir, İngiltere'de Southampton limanı önemli bir gezi gemisi limanıdır, oraya üç ayda bir seferler konabilir, İskenderiye, Beyrut, Tunus (başkent) , Cezayir (başkent), Marsilya, Kazablanka vb. Akdeniz çanağında rotalar oluşturulabilir. İstanbul, İzmir, Antalya, Mersin, İskenderun, Girne arasında çalıştırılabilir. Belki haç güzergâhında senenin belirli donemi çalıştırılabilir.

Türkiye bu işte geç kalmıştır, deniz işlerini fazlaca yabancılara bırakmış durumdayız, denizcilik kültürünü, denizcilikten kazanılan turizm gelirini artırmak için buna benzer girişimlere gereksinim vardır.

İstanbul Havalimanının sahil kısmında liman bağlantısı projesi bir aralar vardı, o yapıldığında belirli Karadeniz liman şehirlerinden ( misal Varna, Köstence, Odesa, Sivastopol, Novorossiysk, Sochi, Suhumi vs.)  gezi gemisi konforu ile İstanbul havalimanı bağlantısı da yaratılabilir.

Avrupa'daki okul tatil dönemlerinde oluşan yoğun Türkiye'ye gidiş taleplerinde uçak seferleri yeterli olmuyor ve fiyatlar artıyor, bir çok aile istese dahi gidemiyor, bu dönemlerde misal Trieste'den Türkiye istikametinde  çıkış yapacak ve tek seferde 9000 yerli-yabancı turist getirecek bir gemi seferi çok faydalı olurdu. Aynı şekilde İngiltere'den de, misal sömestir tatili veya Noel tatili zamanlarında uçak kapasitelerinin kaldıramayacağı kadar büyük talep oluyor.

Bahsi geçen Küresel Rüya yolcu gemileri, bu alanda teknolojinin ve tasarımın geldiği son noktayı temsil ediyor. Natamam halde bu gemileri ucuz fiyata alıp ( zaten satamıyorlar) Tuzla tersanelerinde ihtiyaca uygun şekilde tamamlamakta bizi tersanecilik alanında bir seviye ilerletebilir.

Bu tür projeleri özel sektörün tek başına yapabilmesi pek mumun değil çünkü olay Karaköy limanı ile bitmiyor, güzergahların ve işletmecilik uzmanlığının sağlanması gerekiyor.

Bu tür projelerde yazın genelde Akdeniz havzasında talep sorunu olmuyor ama kışın talepte azalma olabiliyor. Kış döneminde geminin misal Endonezya veya Malezya merkezli olarak o bölgede çalıştırılması mümkün olabilir.

İstanbul, 15 milyonu aşkın nüfusu ile gezi gemilerinin ( ve personellerinin) merkez limanı olabilir ve olmalıdır.

Bu kış en muhtemelen senaryoda, kuzey Avrupa ülkelerindeki enerji, ısınma, gıda  maliyetlerinden dolayı kışın soğuk aylarını Akdeniz ülkelerinde geçirmek isteyecek önemli bir kesim ( ağırlıklı emekliler) oluşacak. Misal, KKTC muhtemelen bu kış bol miktarda Avrupalı emekli  ağırlayacaktır. Bu insanların bir kısmı Akdeniz çanağındaki gezi gemisi turlarına kaydolacaklar çünkü evde oturmalarının maliyeti ile bu seyahat programı maliyetleri arasındaki fark hayli azalmış durumda.

Dünyada Gezi Gemisi sektörü yılda 30 milyar dolarlık gelir üretiyor. Akdeniz ve Ege bu alanda zaten çok gözde bölgeler, Karadeniz'de de potansiyel var, Türkiye'nin bu pastadan en az yüzde 3-4 alabilmesi lazım.

https://youtu.be/x907OvbMMho

https://www.cruisemapper.com/ships/Global-Dream-2103

https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-06-19/world-s-biggest-cruise-ship-may-end-up-in-scrapyard-an-bord