950 yaşında bir eser: Kutadgu Bilig

Kutatgu Bilig, Doğu Karahanlı'nın hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han'a atıfta bulunmak üzere yazılmış olan bir Türk eseridir. Bu eser Hakaniye lehçesinde yazılmış olup siyaset üzerine konuları içeren önemli bir eser olma niteliği taşımaktadır. Kutadgu Bilig, 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından yazılmış olup çalışmada kahramanlar hukuk, adalet ve politikadan bahsedilen bir eserdir. Karahanlılar döneminde yazılmış olan bu eser, Karahanlılar hükümdarı Buğra Han'a takdim edilmiştir. Eserin içerisinde binlerce beyite yer verilmiştir.

KUTADGU BİLİG NEDİR VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

 Kutadgu Bilig, “mutluluk veren bilgi” anlamını taşımaktadır. Bu eser içerisinde her iki âlemde de mutlu olmanın yollarının anlatılması söz konusudur. Kutatgu Bilig, Doğu Karahanlı'nın hükümdarı olan Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han'a atıfta bulunarak yazılmış olan bir Türk eseri olma özelliği barındırmaktadır.

Kutatgu Bilig eseri insan merkezli olan bir çalışma olarak ortaya çıkmıştır. İnsanları hem bireysel hem de toplumsal olarak iyi bir politika ile yönetmenin ve dünyayla ahirette mutlu olmanın yollarını göstermektedir. Bu, sembolik isimler verilmiş olan dört ana isim arasında bulunan diyaloglar kullanılarak yapılmaktadır. Bu çalışmada iddia edilmiş olan dört kişilik; dört farklı fikir ve görevi temsil etmektedir. Bunlardan Aytoldi vezir görevi ile mutluluğu, Küntogdi yasayı ve adaleti, Aytoldi'nin diğer oğlu Odgurmus geleceği ve Aytoldi'nin oğlu ise akıl ve bilimi ve temsil eder.

Çalışmada, bireylerin ve toplumların hem dünyada hem de ahirette nasıl mutluluk elde edeceği sembolik bir dilde açıklanmaktadır. Adalet, mutluluk, akıl ve kader gibi kavramlar bazı karakterlerle şekillenir.

Kutadgu Bilig'in yazılmasındaki amaç bir sanat yapmak değil, faydalı olmaktır. Bundan dolayı İslami Dönem içerisinde Türk edebiyatının sahip olunan ilk didaktik diğer tabiri ile öğretici çalışma olarak ortaya çıkmıştır. Kutadgu Bilig'in, Türk kültür ve edebiyat tarihinde yer alan ilk siyaset olarak kabul görmektedir.

Bunun en önemli sebebi devlet adamlarının ne türde bir politika izlemesinin gerektiği konusunu açıklamakta olmasıdır. Bu son derece büyük öneme sahip olan eserin yazarı olan Yusuf Has Hacip, konuşma sanatları noktasında, özellikle benzetmeye bol bol yer vermiştir. Kutadgu Bilig eseri içeriğinde ayrıca deyimler, atasözleri ve aforizmalar bakımından da zengin bir nitelik barındırmaktadır.

Kutadgu Bilig pek çok özelliği içinde barındırmakta olan bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eserin taşımakta olduğu özellikler hakkında şu şekilde bir bilgi verilebilir:

- 11.yüzyılda da yazılmıştır ve yazarı da Kaşgarlı Mahmut’tur.

- Kutadgu Bilig didaktik bir yapıda ortaya konmuş olan bir eserdir.

- İçerisinde 6645 beyit bulunmaktadır.

- Kutadgu Bilig içinde pek çok yerde insanların nasıl mutlu olacağı yönünde bilgiler verilmiştir. Ayrıca öğüt vererek yapılmış olan anlatımlar sayesinde önemli ölçüde akılda kalmayı başarmıştır.

- Karahanlı Türkçesi ile yazılmış olan bir eser olma özelliği barındırmaktadır.

NE ZAMAN VE KİM TARAFINDAN YAZILDI?

 Kutadgu Bilig; mutlu bilgi anlamına gelmekte olup içeriğinde beyitler bulunan bir eserdir. Mutluluğun, devlet yönetimi bilgisinin ve devlet olma bilgisinin anlamına gelen çalışma, Balasag'da Yusuf Has Hacip tarafından yazılmaya başlanmıştır. 1069-1070 tarihlerinde Doğu Türkistan'da yer almakta olan Kasgar şehrinde tamamlanmıştır ve sonrasında ise Doğu Karahanlı Tavgaç Ulug Buğra Kara Han’a takdim edilmiştir.