Enerji eksikliği ve C vitamini

Vitaminlerin yaşamsal önemi tartışılmaz. C vitamininin önemi ise çok eskilere dayanıyor. 1700'lerde Amerika kıtasına yolculuk yapan denizcilerde ciltaltı kanamalar, dişeti kanamaları, ciltte incelme, kahverengi lekelenmeler, eklem ve kemiklerde ağrı, aşırı halsizlk, iyileşmeyen cilt yaraları ve infeksiyonlar sonucu ölümlerin fazla olması bir keşfe neden oluyor. Hatta tıp tarihinde yapılan ilk karşılaştırmalı çalışma, bu zamanda yapılıyor. Bu durum C vitamini içeren besinler (günde 2 portakal ve 1 limon) verilen gemicilerin verilmeyen ve standard beslenmelerine devam edenlere göre hızla iyileşmelerinin gözlenmesiyle ortaya çıkıyor.

* Şanssız tür : İnsan

C vitamini aslında memeli hayvanlarda sadece besinlerle alınmıyor, vücut tarafından imal ediliyor. 6000 memeli arasında insan, maymun, yarasa, domuz ve sıçan gibi çok az sayıda canlıda bu özellik bulunmuyor. Maymunlarda günlük C vitamini tüketiminin 2000-2500 mg olduğu düşünülürse daha hareketsiz yaşayan bizler için 500 mg hiç de fazla sayılmayabilir.

Ne kadar önemli, kimlere daha çok lazım ?

C vitamini vücutta birçok kimyasal tepkimede önemli rol oynuyor, cildin, eklem ve bağ dokularının, kemiklerin, damarların dayanıklılığı ve elastikiyetini sağlayan elastan molekülünün üretimini sağlıyor, vücutta oksidasyonu (yıpranma ve yaşlanmayı) önlüyor, yağdan enerji üretimi için gereken Carnitene oluşumunu, mücadele hormonu noradrenalinin üretimini sağlıyor.

Bu yüzden;

Psikolojik ve fiziksel baskı altındaki kişilerde, ağır spor yapanlarda veya ağır işçilerde, yeni ameliyat geçirenlerde, süregen hastalıkları (örneğin romatizma) olanlarda, az uyuyan, çok çalışan, fazla alkol ve sigara tüketenlerde, gebelik ve emzirme döneminde mücadele hormonu üretimi ihtiyacı çok arttığında Yüksek doz aspirin, parasetamol, idrar söktürücü, ağrı kesici, kortizon kullananlarda İnfeksiyon hastalıklarıyla boğuşanlarda Kemik ve kas dokusu gelişimi devam eden büyüme çağında çocuklarda Adet döneminde kanaması fazla ve vücudunda ödem gelişenlerde Mide asidini azalttığı, C vitamini emilimini bozan mide bakterisi taşıyıcılarında Yoğun düzeyde allerjisi olanlarda Ağır mantar infeksiyonu bulunanlarda Yaraları geç iyileşenlerde Şeker kontrolü bozuk şeker hastalarında Demir eksikliğine bağlı kansızlığı olanlarda C vitamini ihtiyacı çok artıyor, hekime danışmak şartıyla takviye gerekebiliyor.

Damar Hastalıkları :

Damar elastikiyetinin ve dayanıklılığının azalması hipertansiyon ve damar sertliği ile kalp-damar hastalıklarının, inmenin temel sebepleri olduğundan C vitamini eksikliği bu hastalıkların oluşmasında önemli rol oynuyor. Damar duvarının zayıflaması yüksek kan basıncıyla yırtılmaya ve beyin içinde kanama sonucu inmeye neden olabiliyor. Bu durumun C vitamini eksikliği olan kişilerde daha sık rastlandığı eskiden beri yapılan araştırmalarda gösterilmiş durumda. Otobur olan tavşanlarda deneysel olarak, yüksek kolesterollü beslenmeyle damar sertliği, damarlarda yağ tabakaları oluştuğu ve fakat (C vitamini üretebildiklerinden) damar elastikiyetinin çok iyi olmasından dolayı yağ tabakalarının çatlamadığı, kalp krizi ve inmemin gelişmediği gösterilmiş durumda. Bol sebze meyve ağırlıklı beslenenenlerde inme, damar sertliği hipertansiyon, kalp-damar hastalıklarının daha az rastlandığı gözlemleri, C vitaminin önemini gösterse de bu besinlerde hipertansiyonu engelleyen potasyum, magnezyum ve E vitaminin de çok bulunduğu gözardı edilmemeli. C vitamini bozulmuş olan E vitamininin tekrar canlanmasını da sağlıyor. Aslında besinlerin içeriği bir bütün halinde bu faydayı sağlıyor.

Sonuçlar sebze ve meyve ağırlıklı beslenmenin inmeye karşı koruyuculuğunu bir defa daha gösteriyor.

* Havadan nem kapıyor ! Taze tüketilmeli...

Oda ısısında ağzı açık bekletilen havayla temas eden portakal suyundaki C vitamini 20 dakika sonra bozuşmaya başlıyor en fazla 1 saati geçirmeden vakumlu şişeyle dolaba kaldırılması 2 günden fazla bekletilmeden tüketilmesi gerekiyor.

70 derece ısıyla bile hemen bozuştuğundan, mikrodalga, düdüklü tencere ve kaynatma yöntemleri ile pişirilen gıdalarda C vitamini etkisiz hale geliyor. Fırın veya düşük ısıda kısa sürede pişirme yöntemi öneriliyor.

Sebzelerin, salataların tüketilmeden hemen önce ve iri parçalar halinde doğranması gerekiyor, ince kıyım kesilir ve 1 saatten fazla açıkta bekletilirse C vitaminin yapısı bozuluyor.

Derin dondurucuda vakumlu ambalajda saklansa bile 1 ay ancak dayanıyor.

Dr. Özgür Şamilgil

İstanbul FlorenceNightingale Hastanesi