Doğan Duyar yazdı: Türkiye’nin Libya müttefikleri Bumedyen'cı ve Burgiba'cı yönetimler

Doğan Duyar / Cezayir

Cezayir ve Tunus’da gelişen Bumedyen'ci ve Burgiba'cı iktidarlar, Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve özelde Libya’daki güvenliğini pekiştirecek.

Tunus’ta 25 Temmuz günü konumunu güçlendiren 'Burgiba'cı yeni iktidar döneminde, Cezayir’de 2020 yılı başında iktidara gelen kurucu lider 'Bumedyen' yanlısı hükümetlerle olduğu üzere, Türkiye ile ilişkilerini 'mükemmel' seviyesine çıkaracak.

'MÜSLÜMAN KARDEŞLER'İN İKTİDARSIZLIĞI

Öncelikle şu soruyu soralım; Libya’nın komşuları Cezayir ve Tunus’ta 'müslüman kardeşler' partilerinin iktidar olma şansı var mı?

Hayır yok.

Cezayir’de 'müslüman kardeşler' örgütünü temsil eden partiler geçen otuz yıl boyunca iktidar olamadılar. Batı’ya göreli yakın, devrilen Cumhurbaşkanı Buteflika döneminde 'hükümet koalisyonları' içerisinde yer almanın ötesine geçemediler.

Cezayir’de 2010-2011 'Arap baharı' dönemindeyse, dibe vurdular. Cezayir halkı, 'Arap Baharı'nı 1990’ların başında yüz elli bin yurttaşını Batı destekli irticaya şehit verdiği için, kendilerinin ifadesiyle, 'istikrarsızlaştırmaya karşı aşılı'ydılar ve 2012 seçimlerinde bunu gösterdiler.

Seçimlerde, oy kullanma oranı en yüksek değerlere çıkmış, 'devletsizleştirmeye' tepki olarak da, ülkenin kurucu partisi Ulusal Kurtuluş Cephesi 'FLN' oy patlaması yapmış, 'Müslüman Kardeşler'in oyları, yüzde üçlere inmişti.

Tunus’ta da benzeri bir süreç yaşanmakta.

Arap Baharı’nın en şaşaalı döneminde yüzde kırklarda başlayan oylar, Cumhurbaşkanı seçimlerinde yüzde onlara düşmüştür. Yani, on yıllık iktidarları döneminde halkın güvenini kazanamamışlardır.

Tunus’ta 'Müslüman Kardeşler'i temsil eden eski Meclis Başkanı Gannusi’nin ENNAHDA Partisi, 2011-2014 arası Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlığı elinde bulundururken, 2014-2019 arası, Cumhurbaşkanlığı makamını paylaşmak zorunda kalmış, 2019 yılındaysa Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yüzde onlarda oy alarak ikinci tura bile katılamamış, elenmiştir.

Meclis’teki yüzde yirmi beşlerdeki birinci parti konumu ve Batıcı sözde sol partilerle kurduğu hükumetler ise, Tunus halkı tarafından gecen on yıllık yıkımın sorumlusu olarak görülmekte, korona sağlık sorunlarının yaşandığı ülkede, ENNAHDA parti büroları hedef alınmaktadır.

BUMEDYENCI İKTİDARIN, TÜRKİYE’YLE LİBYA’DA 'MÜKEMMEL' İŞ BİRLİĞİ

Burgibacı, Bumedyencı iktidarlarla birlikte bu ülkelerin Türkiye’yle Libya’da iş birliği artmıştır.

Cezayir’de 2020 yılında kurulan Bumedyencı yönetim döneminde, Türkiye’nin Libya’yla askeri iş birliği alkışlandı.

Cumhurbaşkanı Tebbun, 'Türkiye’yle ilişkilerimiz mükemmel' seviyesinde açıklamasını ve ilk fırsatta, 'Rusya, Türkiye ve Katar'a gitmek istediğini üstelik Fransız medyasına söyleyerek dünyaya ülkesindeki yeni yönelimi duyurdu.

Cezayir, 22 Şubat 1919 Ordu-Millet devrimiyle kırk yıllık Fransacı yönetimi devirerek, ülke bütünlüğünü sağlama ve halkın ihtiyaçlarını sağlama çizgisine girdi. 1962-1978’in Bumedyencı dönemine geri dönüş başladı. 1978’de duran tüm kalkınma programları art arda ülke gündemine alınmaya başlandı.

22 Şubat Devrimi'nin hükumetinin kurulması bir yıl sürdü. 2020 Ocak ayında hükümet kurulabildiğinde, Libya’da Hafter, Trablus’u kuşatıyordu.

Libya’yla 982 km sınırı olan Cezayir, 2019 yılı içinde basında çok dillendirilmeyen "Trablus’a askeri yardımları" üstü kapalı yapmıştı.

Bumedyencı iktidar, Güvenlik Yüksek Kurulu’nu ocak ayı sonunda toplayarak, "Trablus kırmızı çizgimiz" açıklamasını yaparken, dönemin Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Askeri İşler Sorumlusu Emekli Orgeneral Abdulaziz Mecahed, Hafter’e cepheden karşı çıktı.

2020 yılı ortalarında Libya sınırında düzenlenen askeri tatbikatla da, Hafter’e askeri mesaj verildi.

Anayasa’sina 'yurtdışına asker gönderme' maddesini referandumla ekleyen Bumedyencı yönetim, ülke içinde 'güvenlik ve üretim devrimi' yönünde adım atarken, Libya, Mali ve Nijer gibi komsu ülkelerde 'sınır güvenliği, askeri ve ekonomik iş birliği' konularında adımlar atmaya başladı.

BURGİBA VE BEN ALİ DÖNEMİ'NE ÖZLEM

Tunus’ta gelişen yeni Burgibacı iktidarın, Türkiye ve Cezayir’le birlikte Libya’da iş birliğini geliştirmesi bekleniyor.

Afrika’nın tüm devletlerinde ana talep 'devlet bağımsızlığı, güvenlik ve üretim devrimi'.

Devlet bağımsızlığı talebi halk nezdinde, 'huzur ve istikrar' sözcükleriyle ifade ediliyor.

Emir Kusturica, meşhur 'Yeraltı' filmine, 'Bir zamanlar Yugoslavya diye bir devlet vardı' diye başlarken, halktaki 'devlet, huzur, kaynaşmışlık' özlemine dikkat çekmişti.

Moskova’da Yeltsin döneminde 1996 1 Mayıs ve 10 Mayıs Zafer Günü gösterilerinde görüştüğüm Ruslar, 'Bati bizi bitiriyor. Bize, Rusya Devleti’ni yeniden ayağa kaldıracak liderlazim' demişlerdi. Putin çok değil iki yıl sonra iktidara geldi. İhtiyaç, ülkenin zorunlulukları, liderini yaratıyordu.

Tunus’u ziyaret edenler bilir. Arap Baharı’na kadar 2 milyon Cezayirli olmak üzere, milyonlarca turist, Tunus’a huzurlu, güvenli bulduğu için giderdi.

'Arap Bahari' bu huzuru bozdu. 10 yıllık 'müslüman kardeşler' hükümetlerin de dahası 'yolsuzluklar' ayyuka çıktı. 'Burgiba ve Ben Ali' dönemine özlem arttı.

'MİLLİYETÇİ, HALKÇI, İSRAİL KARŞITI, ROBESPIERE'İN TARİHİ KARŞI ÇIKIŞI

Tunus halkı, Burgiba dönemine özlemini, 2019 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, 'milliyetçi, halkçı, İsrail ve eşcinsellik karşıtı, Robespiere' sıfatlarıyla anılan Anayasa Profesörü Kays Sayid’i yüzde yetmiş üç oyla seçerek gösterdi.

Burgibacı Cumhurbaşkanı, göreve geldiği 23 Ekim 2019 tarihinden itibaren, Gannusi’nin partisi Nahda’nin önderliğinde kurulan hükümetlerle sorun yaşamaya başladı.

Art arda kurulan 'Arap Baharı' koalisyonu hükümetler halkın ihtiyaçlarına yanıt vermiyordu. Altı ayda bir Başbakan değişimi ve yeni bakanlar kurullarına rağmen çözüm sağlanamayınca 25 Temmuz Milli Günü’nde tarihi karar alındı: Meşruiyet temelinde, halkın ihtiyaçlarına yanıt verecek, Tunus’u tekrar Tunus yapacak bir iktidar için kollar sıvandı.

TUNUS VE TRABLUS’UN DOĞAL MÜTTEFİKLİĞİ

2019 sonunda görevi üstlenen Tunus Cumhurbaşkanı, göreve geldiği ilk günlerde, Cezayir’de olduğu üzere, Trablus’a doğru ilerleyen Hafter olgusuyla karşı karşıya kaldı.

Cezayir Libya’nın çölleri yani Fezan bölgesiyle komşuyken, Tunus’un 459 km'lik Libya sınırı, Trablus bölgesiyle iç içe. Hafter’in etkin olduğu Sirenak veya Tobruk bölgesi ekonomik ve sosyal ilişkiler açısından daha uzakta.

Ayni millet olmalarının ötesinde, fiziki olarak yakın temasta olan Tunus, Cumhurbaşkanı’nın ağzından, Libya’da Birleşmiş Milletler’in tanıdığı Trablus yönetimini tanıdığını ilan etti, Hafter’le arasına mesafe koydu.

Cumhurbaşkanı Said, 2020 başında mevkidaşı Erdoğan’ı Tunus’ta, Libya Ulusal Mutabakat Hükumeti (UMH) Başkanı Feyyaz El Serrac’la birlikte ağırladı. Türkiye, Serrac yönetimi ve Cezayir’le aynı eksende olduğunu Hafter’e gösterdi.

2021 Mart’ındaTrablus’a giden Burgibacı Cumhurbaşkanı, yaptığı görüşmelerde, her alanda iş birliği geliştirmek istediğini ifade etti.

1920’lerden bu yana Atatürk’e, Kemalist Devrim’e sevgisini her fırsatta ifade eden Burgiba’nın takipçileri döneminde, Türkiye - Tunus ilişkilerinin Cezayir’de olduğu üzere 'mükemmel' seviyesine ilerleyeceği ifade ediliyor.