Çocuk işçiliğiyle mücadelede yeni dönem

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çocuk işçiliğiyle daha etkin mücadele için hazırlanan ve 2017-2023'ü kapsayan Ulusal Programla, ilgili mevzuatın gözden geçirilmesi ve çocuk işçiliği ihbarlarında 155 Polis İmdat ve 156 Jandarma İmdat hatlarının daha etkin kullanılması planlanıyor.

2017-2023 Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Ulusal Programı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından, çocukların çalışma yaşamına girmesinin temel nedeni olan yoksulluğun ortadan kaldırılması, eğitim kalitesi, toplumsal bilinç ve duyarlılığın artırılarak çocuk işçiliğin önlenmesi amacıyla, ilgili tüm kurum ve kuruluşların katkılarıyla hazırlandı.

Öncelikli grupları, "Sokakta Çalışma, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışma, Tarımda Aile İşleri Dışında, Ücret Karşılığı Gezici ve Geçici Tarım İşlerinde Çalışma" olarak belirlenen program ile çocukların fiziksel, bedensel, ruhsal, sosyal ve ahlaki gelişimleri üzerinde olumsuz etkilere sahip faaliyetlerin bir ulusal programla yürütülmesi hedeflendi.

Programda, çocuk işçiliğinin temel nedenleri yoksulluk, kırdan kente göç, yetişkin aile bireylerinin işsizliği, eğitim hizmetlerine erişememe, mevzuatın eksiklikleri ve etkin uygulanamaması, geleneksel bakış açısı ve işverenlerin çocuk iş gücü talebi olarak sıralanıyor.

Sonuncusu 2012'de yapılan TÜİK Çocuk İş gücü Anketi sonuçlarının da yer aldığı programa göre, Türkiye genelinde 6-17 yaş grubunda 15 milyon 247 bin çocuk bulunuyor ve bu gruptaki her 100 çocuktan 6'sı çalışıyor. Çalışan çocukların yüzde 69'u erkek, yüzde 31'i ise kız çocuklarından oluşuyor.

Çalışan çocukların yarısı okula devam etmiyor. Ekonomik işlerde faaliyet gösteren çocukların yüzde 41'i "hane halkı gelirine katkıda bulunmak", yüzde 29'u "hane halkının ekonomik faaliyetine yardımcı olmak", yüzde 15'i "iş öğrenmek, meslek sahibi olmak", yüzde 6'sı "ailenin isteği üzerine", yüzde 7'si ise "kendi ihtiyaçlarını karşılamak" amacıyla çalıştığını belirtiyor.

6-17 yaş grubundaki çocukların yaklaşık yüzde 45'ini oluşturan 399 bini tarım, yüzde 23'ünü oluşturan 217 bini sanayi ve yüzde 31'ini oluşturan 277 bini hizmet sektöründe çalışıyor. 2006 sonuçlarıyla karşılaştırıldığında rakamlar, tarım sektöründe istihdam edilen çocuk sayısının arttığını, sanayi ve hizmet sektöründe çalışan çocuk sayısının ise azaldığını ortaya koyuyor.

Zorunlu eğitim çocuk işçiliğini azalttı

Çocuk işçiliği ile eğitim arasında doğrudan bir ilişki olduğu belirtilen programda, çalışan çocukların çoğu zaman okula devam edemediği, hem çalışıp hem okula giden çocukların ise okulda yeteri kadar başarı gösteremeyerek zorunlu eğitimlerini yarıda bıraktıkları kaydedildi.

Programda, eğitime devamı azaltarak çocuk yaşta çalışma yaşamına atılmayı tetikleyen nedenler, eğitim olanaklarına erişimde yaşanan zorluklar, eğitim kurumlarının fiziki yetersizliği, eğitimli olmanın iş gücü piyasalarına girebilmek için tek başına yeterli olmayışı, eğitimin özellikle yoksul aileler tarafından ek maliyet olarak görülmesi ve bilinçsizlik olarak gösterildi.

Programda, zorunlu eğitim süresinin 1997'de 8 yıla çıkarılmasının çocuk işçiliğinin azaltılmasına büyük katkı sağladığı, 1994'te yüzde 15 olan 6-17 yaş grubundaki çalışan çocuk oranının 5 yıl sonra 1999'da yüzde 10'a düştüğü tespiti de yer aldı.

Çocuk işçiliği ile mücadele birimleri kurulacak

Çocuk işçiliğiyle mücadele için bakanlıklar ile kurum ve kuruluşların yapacağı faaliyetler ve alınacak önlemler de programda sıralandı. Buna göre, mevzuat incelenerek eksikler tespit edilecek ve gerekirse yeni mevzuat hazırlanacak. Gerekli görülmesi halinde Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte değişiklik yapılarak çocuk işçilerin, tarımda aile işleri dışında, ücret karşılığı mevsimlik tarım işlerinde çalışmaları açık ve net olarak yasaklanabilecek.

Çocuk işçiliği ihbarlarında 155 Polis İmdat ve 156 Jandarma İmdat hatlarının etkin kullanımı için kamuoyu bilgilendirilecek. İllerde çocuk işçiliği ile mücadele birimleri kurulacak, 2018, "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı" ilan edilecek.

Zorunlu eğitimin 12 yıla çıkması ile birlikte eğitim ve iş mevzuatı birlikte ele alınıp değerlendirilecek.

15 yaşını doldurmamış çocuklar çalıştırılamıyor

İş Kanunu'nun 71. maddesine göre, Türkiye'de 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış çocuklar bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde, günde 7, haftada 35 saatten fazla olmamak kaydıyla çalıştırılabiliyor. Bu süre 15 yaşını doldurmuş çocuklarda günde 8, haftada 40 saati geçemiyor.

14 yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine, eğitime devam edenler okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabiliyor.

Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri günde 2, haftada 10 saati geçemiyor.

Çocuk işçi çalıştırma konusunda İş Kanununda belirlenen usul ve esaslara aykırı hareket eden işverenlere bin 619 lira para cezası veriliyor.