İzmir İl Tarım ve Orman Müdürü Mustafa Özen: Amacımız Var Olan Kooperatiflerimizi Geliştirmek

Ülkemizin aile işletmelerinden oluşan tarımsal yapısına baktığımızda; sağlıklı, kaliteli, planlı bir tarımsal üretim yapmanın yolu kooperatifleşmeden geçmektedir. Kayıt altına alınmış, birlikte ve planlı bir üretim ile hem maliyetler düşürülmüş olacak hem de gıda güvenliği konusunda tüm önlemler alınmış olarak üretim yapılacaktır. Dolayısıyla tarımsal üretimde ve pazarda tarımsal amaçlı kooperatifler her aşamada yer almalılar; gıda üretiminde üretici ve tüketici haklarını koruyacak güvenli ve güvenilir sağlıklı çalışan bir pazar ortamını sağlamalıdırlar.

İlimiz Merkez ve İlçelerinde faaliyet gösteren 154 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 85 adet Sulama Kooperatifi, 44 adet Su Ürünleri Kooperatifi olmak üzere toplam 283 adet Tarımsal Amaçlı Kooperatif ve bu kooperatiflere ortak yaklaşık 35 bin üreticimiz bulunmaktadır.

İzmir ili tarımsal kooperatifçilik faaliyetleri ve ortak sayısı bakımından Türkiye’nin en başarılı illerinden biridir. Türkiye’deki diğer illere örnek olacak birçok kooperatifimiz bulunmaktadır. Bu kooperatiflerimiz ulusal ve uluslararası kuruluşlardan da ödüller almıştır. Ulusal düzeyde tanınan marka olma sürecinde önemli çalışmalar yapmaktadırlar. İzmir ilinin tarımsal yapısı, bilgili çiftçileri, bilinçli tüketicileri, güçlü bölge birlikleri, kadim bir kooperatifçilik kültürü ve başarılı kooperatif örnekleri, kıymetli akademisyenleri ve güçlü kamu kuruluşları bulunmasına rağmen başarılı kooperatif sayısı beklenilenin altında kalmıştır.

Bunun nedeni olarak Ülkemizdeki ve ilimizdeki kooperatiflerin temel sorunlarına baktığımızda; Kooperatiflerimizin az ortaklı ve küçük ölçekli bir yapıya sahip olduklarını görüyoruz. Dünyada bulunan kooperatiflerin ortalama sayısı yaklaşık 1000 ortak iken İzmir ilinde bulunan tarımsal amaçlı kooperatiflerin ortalama ortak sayısı 130 ortak civarındadır. 185 adet kooperatifimizin ortak sayısı 100 ortağın altındadır. Sadece 6 adet kooperatifimizin sayısı 500 ortağın üzerinde ve bunların da sadece 2 adedi 1000 ortağın üzerindedir.

Kooperatif ortaklarının karar alma süreçlerine katılımı düşüktür. Kooperatiflerin geçen dönemini ibra ettikleri ve gelecek dönemde yapılacakların karar alındığı Genel Kurullara katılım oranı ortakların %15’i gibi düşük bir oranda gerçekleşmektedir.

Kooperatif ortaklarının kooperatif faaliyetlerine ilgisini ve ortaklık hakları ve ödevleri konusunda bilgilerini arttırmalıyız. İzmir’deki tarımsal örgütlerin en çok faaliyet yürüttükleri çiğ sütün pazarlanmasında bile toplam pazarlanan çiğ sütün 1/3’ü kadardır. Kooperatifçilik ve hayvancılık faaliyetleri gelişmiş ülkelerde bu oran %90’nın üzerindedir. İzmir ilindeki tarımsal faaliyetlerinin içinde kooperatiflerin iş hacmi çok düşüktür. Ayrıca bazı kooperatiflerde ortakların taahhüt ettikleri kooperatif sermeye paylarını ödemedikleri ve kooperatiflerimizin sermaye yapılarının düşük olduğu görülmektedir.

Ayrıca tarımsal amaçlı kooperatiflerimizin finansman kaynaklarına kolay ulaşamaması da sorunlar arasındadır.

İlimizdeki bulunan 283 adet Tarımsal Amaçlı Kooperatifin %25’i herhangi bir faaliyette bulunmamaktadır. Kooperatiflerin 27 adedi tasfiye veya dağılma sürecinde, 42 adedi de hiçbir faaliyet göstermemektedir.

Yukarıda bahsedilen ülkemiz ve ilimiz kooperatiflerin temel sorunları daha da artırabilir. Bu sorunlara çözüm bağlamında, tarım tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de desteklenen ve desteklenmesi büyük önem arz eden bir sektördür. Bakanlığımız olarak üreticilerimizin ve özellikle de kooperatiflerimizin desteklenmesine büyük bir önem vermekteyiz.

Bakanlığımız 2002-2013 yılları arasında İzmir İlinde bulunan tarımsal amaçlı kooperatiflere yaklaşık 27 milyon TL düşük faizli kredi sağlamıştır.

İzmir İlinde bulunan Tarımsal Amaçlı Kooperatiflere Kırsal Kalkınma Destekleri çerçevesinde uygulanan; Makine Ekipman Alımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında 2006-2014 yılları arasında 27 Makine ve Ekipman alan kooperatifimize 800 bin TL hibe desteği verilmiştir. Yine Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesi Programı kapsamında Bakanlığımız İzmir İlinde bulunan Tarımsal Amaçlı Kooperatiflere 34 proje için 23 milyon TL yatırıma 11 milyon TL hibe desteği sağlanarak 362 kişiye istihdam sağlanmıştır.

Kooperatiflerimizin yukarıda bahsedilen temel sorunlarına baktığımızda; tarımsal amaçlı kooperatif sayımızın yeterli olduğu görülmektedir. Ancak mevcut kooperatiflerimizin ortak sayısının artması, karar alma süreçlerine ortakların daha fazla katılım göstermesi, ortakların kooperatife karşı taahhüt ettikleri sermayelerini ödemeleri ve ortakların kooperatifle alışverişlerinin artması ile kooperatiflerin finansmana ulaşmasının kolaylaştırılması ve kooperatifler arası iş birliklerinin geliştirilmesi neticesinde kooperatiflerin etkinlikleri daha da artacaktır. Böylece en başta söylediğimiz başarılı ve örnek gösterilebilecek kooperatif sayısını beklenilenin üzerine çıkarma şansımız olacaktır.

Bakanlığımız ve İl Müdürlüğümüz olarak kooperatiflerimizin temel sorunlarını biliyoruz. Var olan kooperatiflerimizin başta eğitim, denetim ve finansman ihtiyaçlarını karşılayarak her zaman yanlarında olacağız ve desteklemeye devam edeceğiz.