Türkiye’nin tütün karni

Türkiye’nin uluslararası piyasalarda marka değeri olan en önemli tarımsal ürünlerinden bir tani de tütün.

180 milyon kilogramlık Dünya Oryantal Tütün üretiminin yaklaşık % 35’i Türkiye’ye ait.

Ancak 2002’de IMF ve Dünya Bankası’nın dayatması ile çıkarılan Tütün Yasası sonrasında üretim ve ihracat azaldı.

2008’de ise sigarafabrikaları özelleştirildi, pazar yabancı sigara şirketlerine bırakıldı, üretim, ihracat azaldı, ithalat patladı

Tütün Eksperleri Derneği’nin Tütün Raporu’na göre, 2020 yılında 279 milyon dolarlık ihracata karşılık 562 milyon dolarlık tütün ithalatı yapıldı.

2002’de getirilen ''sözleşme modeli'' ile çok uluslu sigara tekelleri ve sözleşmeli üretim yaptıran tütün şirketleri kiminle sözleşme yaparsa sadece o üreticiler üretim yapabiliyor. Girdi maliyetlerinin yükselmi, çok uluslu sigara tekellerinin alım fiyatını düşük tutması nedeniyle üreticiler yıldan yıla azalıyor.

Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası’nın verilerine göre 2006’da 250 binden fazla olan üretici sayısı 50 binlere düşmüş durumda.

Hal böyle olunca sigara harmanlarında da yerli tütün üretimi hızla düştü. 2002 yılında yüzde 40’ın üzerinde olan yerli tütün kullanım oranı 2019’da yüzde 12’ye kadar düştü.

İç piyasada, 90 milyar liranın üzerinde tütün mamulü satışı gerçekleşiyor. Ancak Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’de tütün ürünleri imalatının %84,7’si yabancı yatırımcının kontrolünde.

Özellikle 2010 yılından sonra tütün mamullerinden alınan vergi oranlarındaki artış, ''Sarmalık Kıyılmış Tütün'' olarak nitelenen piyasanın büyümesinee neden oldu. Türkiye’de ağırlıklı olarak Adıyaman ili Çelikhan ilçi ile Malatya Doğanşehir, Bitlis merkez ve Hakkari’de yıllık yaklaşık 20-25 milyon kilogram yaprak tütünün üretildiği tahmin ediliyor.

Kayıt dışı tütün ticaretine ertelemiş 3 yıl hapis cezası öngören yasal düzenleme 1 Temmuz’da yürürlüğe girdi. Adıyamanlı üreticilerin tepki gecikmedi. Tepkiler sonrası daha önce yapıldığı gibi düzenleme 6 ay ertelendi. Ancak üretici geçici değil kalıcı çözüm istiyor. Alın teri ile üretmek evine ekmek götürmek istiyor.