Atatürk'ün bilinmeyen iki telgrafı
''..Yunanistan karşısındaki zaferimiz, gerçek adaletin galibiyetidir ve Doğu halklarının zalim emperyalistlerden kurtuluş davasında çok önemli ve paha biçilmez bir adım olmaktadır.'
10 Kasım günü İstiklâl Savaşı’nın ve Türk Devrimi’nin lideri Mustafa Kemal Atatürk’ü saygıyla anarken Türkiye’de hiç yayımlanmamış iki telgrafını okuyucularımızla paylaşmak istedik. Sovyet yetkililerine yazılan telgraflar, 1922 yılının Ekim ayına ait ve Tiflis’te basılan Sovyet Güney Kafkasyası'nın en önemli yayın organlarından Zarya Vostoka gazetesinin 25 Ekim 1922 tarihli sayısında çıkmıştır.
Mdivani'nin ziyareti
Büyük Zafer’den sonra 17 Ekim 1922 günü Sovyet Rusya’nın Türkiye eski temsilcisi Budu Mdivani, Ankara'ya gelmiştir. Mdivani’nin ziyaretin amacını, ortak düşmanlar karşısında kazandığı zafer nedeniyle, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’dan oluşan Kafkasardı Sovyet Cumhuriyetleri adına BMM’ni ve Başkomutan Mustafa Kemal’i tebrik etmektir.
Mdivani, 30 Ekim’de Mustafa Kemal’le özel bir görüşme yapmıştır. Görüşmede, Türkiye’nin zaferinin Güney Kafkasya halkları arasında coşkulu bir yankı bulduğunu belirtir. Mdivani, ayrıca Boğazlarla ilgili konferansta, Türkiye'nin, İtilaf Devletleri’ne karşı Sovyet Cumhuriyetleriyle ortak çıkarları savunacağına inandığını vurgular. (Bkz. Mehmet Perinçek, Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri, Kaynak Yayınları, s.151 vd.)
Atatürk'ün Türk-Sovyet dostluğu vurgusu
İşte Atatürk’ün bilinmeyen telgrafları bu ziyaretle ilgilidir. Mustafa Kemal Paşa, 21 Ekim 1922 günü Bursa’dan gönderdiği telgrafta şunları ifade etmiştir:
“Gerek kişisel olarak benim gerekse de ordumuzun Mdivani Yoldaş’ın Kafkasardı Cumhuriyetleri adına selamlarından derinden etkilendiğimizi ve ona müteşekkir olduğumuzu iletiniz. Birkaç gün sonra Ankara’ya geleceğimden görüşmenin orada olacağını sanıyorum. Mustafa Kemal”
(Atatürk’ün telgraflarının yayımlandığı Zarya Vostoka’nın kupürü)
Mustafa Kemal, 24 Ekim 1922 günü ise Kafkasardı, Sovyet Cumhuriyetleri Birlik Konseyi’ne şu telgrafı çekmiştir:
“Kızıl Kafkas Ordusu Komutanı Yegorov Yoldaş, Kafkasardı Federatif Cumhuriyetleri Birlik Konseyi üyeleri Nerimanov, Mdivani, Myasnikov ve Müstakil Kafkas Ordusu Askeri Devrim Konseyi üyesi Orconikidze’nin ortak kutlamasından oldukça müteessir oldum.
Batılı İtilaf emperyalistlerinin hizmetkârı ve kölesi Yunanistan karşısındaki zaferimiz, gerçek adaletin galibiyetidir ve Doğu halklarının zalim emperyalistlerden kurtuluş davasında çok önemli ve paha biçilmez bir adım olmaktadır.
Eminim ki Türkiye Büyük Millet Meclisi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti hükümeti ve Kafkasardı Federatif Cumhuriyetleri arasındaki dostluğun pekiştirdiği ve ateşlediği bu zafer, daha da fazla önem kazanmaktadır.
Ülkemizin ve halkımızın mutluluğu ve refahı için dileklerinize derin şükranlarımı sunarım.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Türk Orduları Başkomutanı Mustafa Kemal”
(22 Ekim 1922’de Zarya Vostoka’da İngiliz Başbakanı Lloyd George’un resmedildiği bir karikatür: “Ortadoğu düğümü. Düğüm sağlam, çengel dayanıklı.")
Omuz omuza kan dökmek…
Yukarıda ilk defa açıkladığımız bu telgrafların dışında Mustafa Kemal’in aynı sürece ait daha önceden Sovyet arşivlerinde bulup yayımladığımız başka bir telgrafı daha vardır. Atatürk’ün Bütün Eserleri’nin 14. cildinde yer alan Atatürk’ün bu telgrafı diğer iki telgrafın devamı niteliğindedir.
“TBMM Hükümetinin Tiflis'teki Yetkili Temsilcisi Olan Ahmet Muhtar Bey'e
Bursa'nın düşmandan kurtuluşu ve ancak Anadolu'nun tamamen temizlenmesi şartıyla düşmanın istediği barışa razı olacağımız sebebiyle, Kafkasardı Federeratif Cumhuriyetleri Birlik Konseyi Reisleri Doktor Nerimanov, Myasnikov, Budu Midivani, Kızıl Ordu Askeri Devrim Konseyi üyesi Orconikidze ve Müstakil Kafkas Ordusu Kumandanı Yegorov Yoldaş'tan Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetine ve ordusuna ve şahsıma sıcak, dostane duygular içeren bir kutlama telgrafı aldım. Lütfen her birine ayrı ayrı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Türk ordusunun içten teşekkürlerini ve ayrıca benim şahsi minnettarlığımı iletin. Hükümetimin, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ve Kafkasardı Federatif Cumhuriyetleri hükümetleriyle olan dostluğuna ve bu cumhuriyetlerin halklarının desteğine dayanarak; benimle İstanbul'da görüşme dileklerini en kısa zamanda gerçekleştireceğimi umuyorum. Ortak hedefimiz olan mazlum halkların kurtuluşu için, Müstakil Kafkas Ordusu'nun gerektiğinde Türk ordusuyla omuz omuza kan dökmeye hazır olduğunu bildiren Müstakil Ordu Kumandanı Yegorov Yoldaş'a derin minnettarlığımı sunuyorum.
Lütfen Kafkas Ordusu'na ve kumandanına Türk ordusunun ve benim özel kardeşçe selamımızı ve teşekkürlerimizi iletin.”
Aydınlık
