Kripto para balonu patlıyor mu?

Ekopolitika'dan Yunus Dilsiz'in yazısı şu şekilde:

Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasını yasaklayan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin Resmi Gazetede yayınlanması ve Reuters’ın sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı ve Ekonomi Politikaları Kurulu üyesi Cemil Ertem’in, kripto paraların kullanılması tasarrufu konusunda daha fazla düzenleme yapılacağını ve ilgili birimlerin gerekli hazırlıkları yaptığını söylemesi, kripto para savunucularını telaşlandırdı.

Karanlıkta mezarlığı geçerken cesaret bulmak için ıslık çalan kişi misali, daha yüksek tondan savunmalarını dile getirmeye ve tehdit eder gibi gelişmelerin önünde hiçbir devletin duramayacağını iddia etmeye başladılar.

Popülerliğinden bir şey kaybetmemek için zamana, zemine göre hareket eden, kuşkuları olsa bile esen rüzgara karşı durma cesaretinde olmayan veya bu işten nemalanan analistler, akademisyenler, uzmanlar, medya mensupları hep bir ağızdan blokzincir (blockchain) ve kripto paraların devrim niteliğinde yenilikler getirdiği, geleceğin vazgeçilmez teknolojisi olduğu, unicorn (milyar dolarlık) şirketler yaratacak bir alan olduğu söyleminin arkasına sığınarak, ön plana çıkararak merkeziyetsiz, yatırımcı açısından hiçbir güvencesi olmayan kripto varlık balonunu şişirmeye devam etmektedirler. Bir yandan da tedbiri elden bırakmamak için coin ve tokenlerle sayıları 9000’e ulaştığını belirttikleri kripto varlık birimlerinin % 90’ının batacağını söyleyerek pazarlamaya çalıştıkları şeyin aslında güvenilmez olduğunu itiraf etmektedirler.

DOTCOM BALONU – NASDAQ KRİZİ

Blokzincir (blockchain)’in, devrim niteliğinde geleceğin teknolojisi olup olmadığı veya artı ve eksileri gibi hususları bir yana bırakarak, hiçbir varlık değeri bulunmayan kripto paraların aşırı değerlenmesi sonucu “balon” haline gelmesine ve akıbetine ilişkin en güzel örnek ABD’nin en büyük teknoloji borsası olarak kabul edilen Nasdaq’da 1990-2000 yılları arasında yaşanan Dotcom balonu olayıdır.

Dotcom (Noktacom) şirketleri, interneti iş modellerinin merkezine koyan şirketler olup bu şirketlerin adı, Dünyanın en çok kullanılan alan adı uzantısı olan nokta comdan (.com) gelmektedir.

Henüz ortada internet bile yok iken başta ünlü iş ve ekonomi dergileri başta olmak üzere herkes bir bilgi toplumdan ve katriyonlarca dolarlık dijital dünya pazarından bahsediyordu. İnternetinde devreye girmesi üzerine girişimci ve yatırımcıların ilgi odağı olmaya, zamanla bu ilgi ve yönelim dizginlenemez şekilde artmaya başlamıştır.

İnternet bazlı şirketlerin çoğu fiziksel olarak çok az mal varlığına sahip olsa da birçoğu borsaya büyük değerlerle girmiştir. Dotcom’a olan aşırı ilgi ve bunun getirdiği yüksek kazanç miktarı, girişimcileri risk-kar analizi yapmadan, ciddi bir proje ve model üretmeden neredeyse bir gecede halka açık şirkete dönüştürmesine neden olmuştur.

Yatırımcılar bu şirketlerin kar getirebiliyor olup olmadığına bakmaksızın yalnızca kolay yoldan zengin olabileceklerini düşündüren motivasyonlara ve tüm endüstri için dönen spekülasyonlara dayanarak, hatta bu fırsatı kaçıracağı korkusuyla yatırımcılar- tasarruf sahipleri, bu şirketlerden yüksek miktarlı kar elde edebileceklerini umut ederek internet girişimlerine ellerindeki paraları gözü kapalı olarak yatırmışlardır. Yapılan yatırımlar olağanüstü boyutlara ulaşarak dotcom balonunu kontrolsüz bir şekilde şişirmeye devam etmiştir.

Kısa süre içinde oluşan balon; ucuzluk, kolay sermaye, piyasanın aşırı güveni ve spekülasyon ile beslenmiştir. Hatta aşırı şişen balonu görmezden gelinmesinin en bilinen örneği pets.com’dur. Şirket kurulduktan, halka arzından aylar sonra batarak dotcom balonunun sembolü haline gelmiştir. Borsada işlem gören 400 civarındaki internet şirketinin toplam değeri 1,3 trilyon ABD dolarına ulaşmış olup bu miktar tüm ABD hisse pazarının % 8’ne denk geldiği belirtilmektedir.

Bu şirketlerin işlem gördüğü teknoloji borsası Nasdaq, 10 Mart 2000 tarihinde bir önceki yıla göre neredeyse iki katına çıkarak 5048 endeks ile en yüksek değeri gördükten sonra hızla düşmüştür. Yüz milyonlarca dolarlık piyasa değerine ulaşan dotcom şirketleri, birkaç ay içinde değersiz hale gelmiştir. 2001 yılı sonunda ise halka açık dotcom şirketlerinin büyük bir kısmı ve trilyon dolarlık yatırım sermayesi buharlaşarak yok olmuştur.

Batmayan az sayıdaki şirket ise büyük değer kayıplarına uğrayarak, yatırımcılarını önemli miktarda zarara uğratmışlardır. (örneğin, cisco.com hisseleri % 86 oranın değer kaybetmiştir. Aynı şekilde 107 ABD doları olan amazon.com hisseleri 7 ABD dolarına düşmüştür.) Dotcom balonunun sebep olduğu krizin ABD dışında da olumsuz etkileri olmuştur.

ÇÖKÜŞÜN İŞARET FİŞEKLERİ

Geçmişte, Ülkemizde yaşanan banker, banka, saadet zinciri, çiftlik bank ve benzeri olumsuzluklara, Ülke dışındaki Dotcom balonu-Nasdaq krizi gibi olumsuz örneklerine rağmen kolay yoldan, kısa zamanda yüksek kazanç elde etme güdüsüyle hareket edilmesinin daha baskın olması, , bu işlerden kazanç elde eden odaklar tarafından yaygın ve sürekli medya destesiyle bu güdünün beslenmesi-teşvik edilmesi geçmişten ders alınmasını engellemektedir.

Tarih, tasarruflarını kripto varlıklarda değerlendiren yatırımcılar için tekerrür edeceğine ilişkin ilk işaretleri vermeye başlamıştır.

Sistemcoin isimli kripto para alım satım platformu 2021-Mart ayında web sitesini işlemlere kapatarak önce 6 saat bakım-onarım yapacaklarını, sonra bu işlemin 3-4 gün süreceğini belirtmişlerdir. Daha sonra web sitelerini tamamen kapatmışlardır. Sistemkoin CEO’su Tolgahan Çolpan da sosyal medya hesaplarını kapatarak ortadan kaybolmuştur. Ancak, medyanın bu olaya ilgi göstermemiş olması nedeniyle, sistemcoin’in durumu, ne kadar zarara neden olduğu, sorumlular hakkında kovuşturma-soruşturma yapılıp yapılmadığı hususlarında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Arkasında geçen hafta, Thodex isimli kripto para alım satım platformu, aynı şekilde web sitesine önce bakım-onarın nedeniyle 6 saat, daha sonra yurtdışından ortaklık teklifi aldıklarını bu nedenle 4-5 gün siteyi kapattıkları belirtmiştir. Yurtdışına kaçmış bulunan Thodex CEO’su Faruk Fatih Özer hakkında soruşturma başlanmış olup henüz net rakamlar olmamakla birlikte 391.000 kişinin mağdur olduğu ve 2 milyar dolar zarar olduğu belirtilmektedir.

Son olarak, Muğla merkezli Vebitcoin isimli kripto para işlem platformu faaliyetlerini durdurarak, şirketin internet sitesine kapatmıştır.

Yaşananlar, bu çöküşün hızla devam edeceğini göstermekte olup, daha büyük ve yaygın mağduriyetler yaşanmaması için kripto varlıkların kullanılması ve tasarrufu konusunda daha fazla düzenlemenin biran önce yapılamasının acil ve zorunlu olduğunu göstermektedir.