Fonlanan medyanın sicili

Atlantik Cephesi'nin Türkiye'ye karşı hamleleri sürerken son günlerde bir konu tekrardan gündeme geldi; Fonlananan medya...

Türkiye'yi her fırsatta köşeye sıkıştırmaya çalışan Batı, ekonomik kriz, yaptırım, terör ve darbelere başvurdu ancak başarısız oldu.

Dış müdahale ile boyun eğdiremeyeceğini anladıklarında ise içeriden çökertmeye çalışıp en sonunda Fethullahçı Terör Örgütü ile devletin sivil ve kolluk olmak üzere tüm kuvvetlerine sızdı ve 15 Temmuz hezimetini yaşadılar.

ABD'de yönetimin Demokrat Parti adayı Joe Biden'a geçmesiyle beraber Türkiye karşıtı politikalar açıkça ifade edilir oldu, Biden ''Erdoğan'ı darbeyle değil, seçimle indireceğim.'' dedi.

Ancak bu gelişmeler sırasında kendilerini 'araştırma', 'demokrasi' ve 'sivil toplum' kuruluşu olarak tanımlayan oluşumların, her fırsatta Türkiye aleyhinde haber ve propaganda yapan medya kuruluşlarını 'basın özgürlüğü' maksadıyla fonladığı gün yüzüne çıktı.

Aydınlık Gazetesi hep olduğu gibi yine Türkiye'nin menfaatine karşı girişimleri aydınlığa çıkardı ve fonlanan medyayı bir bir ifşa etti.

ABD düşünce kuruluşu Center for American Progress (CAP)'in hazırladığı medya raporunda, Türkiye'deki basın yayın kuruluşlarına fon veren kurumlar arasında, ulus devletleri hedef alan National Endowment For Democracy (NED) de yer alıyor. Aydınlık Gazetesi bağışların hangi miktarda kime yapıldığını araştırdı. CAP raporunda basın yayın kuruluşlarının isimleri yer alıyor ancak NED'in internet sitesinde isimler gizli. Bunun yerine yüz binlerce dolarlık fon miktarları ve projeler çıkıyor.

Raporda sosyal medyanın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan için daha kırılgan bir durum yaratacağı vurgulanarak, bağımsız gazeteciliğin desteklenmesinin devam edilmesi gerektiği belirtildi. Aydınlık'ın gündeme getirdiği CAP raporuyla Türkiye'de Gazete Duvar, Bianet, Medyascope gibi bazı medya kuruluşlarının dışarıdan fonlandığı ortaya çıktı. Raporda dikkat çekilen NED'in, 2016-2019 yıllarında Türkiye'de bağımsız medyanın güçlendirilmesi, ifade özgürlüğü başlıklarında 682 bin 400 dolar fon sağladığı öğrenildi. Türkiye'yi Ortadoğu ve Kuzey Afrika proje bölgesi olarak nitelendiren NED'in medyayı fonlaması yıl yıl artarak devam etti.

NED'İN 'PROJELERİ'

Milyonlarca dolar fonla, kurduğu taşeron kuruluşlarla dünyada 'demokrasi ve özgürlük' maskeli etnik, dini bölücülüğü destekleyen, ulus devletleri hedef alan NED'in internet sitesinde son dört yıla ait bilgiler şöyle:

YIL: 2016

Proje Adı: Bağımsız Medyanın Güçlendirilmesi

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Açık ve bağımsız bir basını savunmak ve Türk medyasının itibarını güçlendirmek. Program, bir medya izleme web sitesini koruyacak ve genişletecek ve önde gelen gazetecileri Türkiye'de basın bütünlüğü hakkında haber yapmaya, dijital medyayı desteklemeye, araştırmacı gazeteciliği desteklemeye ve bilgi özgürlüğünü savunmaya yönlendirecek.

Ödül Tutarı: 40 bin dolar

YIL: 2017

Proje Adı: Türkiye Bağımsız Medyasının Kapasitesinin Güçlendirilmesi

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Açık ve bağımsız basını savunmak, halkın Türk medyasına olan güvenini geri kazanmak ve bağımsız gazetecileri desteklemek. Proje faaliyetleri arasında bir medya izleme web sitesinin sürdürülmesi ve gazetecilerin basın bütünlüğü hakkında haber yapmaya teşvik edilmesi, dijital medyanın desteklenmesi, araştırmacı gazeteciliğin desteklenmesi ve bilgi özgürlüğünün savunulması yer alacak.

Ödül Tutarı: 131 bin dolar

YIL: 2017

Proje Adı: İfade Özgürlüğünü Savunmak

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Türk ve uluslararası hukuka uygun ifade ve toplanma özgürlüğünü savunmak. Proje, başta yazarlar, gazeteciler, akademisyenler ve öğrencileri hedef alan mevcut anti-demokratik mevzuat ve ifade özgürlüğüne yönelik sınırlamalara karşı bir kampanya yürütmek üzere bir STK ağıyla birlikte çalışacak.

Ödül Tutarı: 50.200 dolar

YIL: 2018

Proje Adı: İfade Özgürlüğünü Savunmak

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Türk ve uluslararası hukuka uygun ifade ve toplanma özgürlüğünü savunmak. Proje, başta yazarlar, gazeteciler, akademisyenler ve öğrencileri hedef alan mevcut anti-demokratik mevzuat ve ifade özgürlüğüne yönelik sınırlamalara karşı bir kampanya yürütmek üzere bir STK ağıyla birlikte çalışacak.

Ödül Tutarı: 50 bin 000 dolar

YIL: 2018

Proje Adı: Türkiye Bağımsız Medyasının Kapasitesinin Güçlendirilmesi

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Açık ve bağımsız basını savunmak, halkın Türk medyasına olan güvenini geri kazanmak ve bağımsız gazetecileri desteklemek. Proje faaliyetleri arasında bir medya izleme web sitesinin sürdürülmesi ve gazetecilerin basın bütünlüğü hakkında haber yapmaya teşvik edilmesi, dijital medyanın desteklenmesi, araştırmacı gazeteciliğin desteklenmesi ve bilgi özgürlüğünün savunulması yer alacak.

Ödül Tutarı: 120 bin 400 dolar

YIL: 2019

Proje Adı: Türkiye Bağımsız Medyasının Kapasitesinin Güçlendirilmesi

Proje Bölgesi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika

Proje Ülkesi: Türkiye

Proje Odağı: Bilgi Özgürlüğü

Açıklama: Açık ve bağımsız basını savunmak ve bağımsız gazetecileri desteklemek. Proje faaliyetleri arasında çok yönlü bir web sitesi kurmak ve gazetecileri basın bütünlüğü hakkında haber yapmaya teşvik etmek, dijital medyayı tanıtmak, araştırmacı gazeteciliği desteklemek ve bilgi özgürlüğünü savunmak yer alacak. Program aynı zamanda bağımsız gazetecilere ücretsiz hukuki yardım sağlamaya devam edecektir.

Ödül Tutarı: 290 bin 800 dolar

ABD'nin Ankara Büyükelçiliği'nin de Türkiye'de 'demokratik değerlerin güçlendirilmesi' bahanesiyle sivil toplum kuruluşlarına fon dağıtacağını açıklaması tartışma yarattı. Fon dağıtılacak başlıklar arasında Türk medyasının güçlendirilmesi maddesinin de yer alması gözleri Türkiye'de yabancı kuruluşlardan fon alan medya kuruluşlarına yöneltti.

Türkiye'de medyaya fon veren tek kuruluş NED değil. European Endowment For Democracy (EED), Avrupa Birliği, Alman vakıfları, Norveç Büyükelçiliği, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Büyükelçiliği gibi kuruluşlar da listede yer alıyor.

Norveç Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde Türkiye'de bulunan derneklere ve medya kuruşlarına verilen fonlar ve miktarları yayınlandı.

İşte Türkiye'de yabancı kuruluşlar tarafından fonlanan başta gelen kuruluşlar:

BİANET

IPS İletişim Vakfı'na bağlı faaliyet gösteren Bianet'in ismi CAP Raporunda da yer aldı. Olayın medyada yer almasından sonra IPS İletişim Vakfı bir açıklama yayınlayarak NED'den fon almadıklarını belirtti. Yapılan açıklamada ''IPS İletişim Vakfı, gerçekleştirdiği ve süre giden projeleri için aralarında çeşitli Avrupa Birliği programlarının, İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın (SİDA), pek çok uluslararası gazetecilik ve ifade özgürlüğü kuruluşlarının da bulunduğu kaynaklardan hiçbir politik ve ideolojik şarta bağlı olmaksızın destek almış ve bunların zaman, süre ve miktarları bianet.org sitesinde kurumsal bilgiler arasında yayınlanmış ayrıca haberleştirilmiştir'' ifadeleri kullanıldı. Vakfın projeleri arasında yer alan Bianet'in de aralarında bulunduğu projeler ve kaynakları şu şekilde:

n BİA3: ''Haklar için Habercilik Haberciler için Özgürlük''

Projenin süresi: 2007- 2010

Projenin bütçesi: 747.887 Euro

Projeyi destekleyen kuruluşlar: Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, İsveç Ulusal Kalkınma Ajansı (SİDA)

Bianet'in güçlendirilmesi

Projenin süresi: 2007-2009

Projenin bütçesi: 141.200 Euro

Projeyi destekleyen kuruluş: Press Now

n BİA2: ''Medya Özgürlüğü, Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı''

Projenin süresi: 2003- 2006

Projenin bütçesi: 1.072.200 Euro

Projeyi destekleyen kuruluşlar:

Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi, Chrest Foundation, Friedrich Ebert Vakfı (Almanya-İstanbul), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, KAGİDER (Türkiye Kadın Girişimciler Derneği), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA

n BIA: Bağımsız İletişim Ağı

Projenin süresi: 2001 – 2003

Projenin bütçesi: 564.364,79 Euro

Projeyi destekleyen kuruluşlar:

Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), Heinrich Böll Vakfı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipler Birliği (TTB)

1997'den bugüne kadar IPS İletişim Vakfı'na yürüttüğü projeler için maddi destek sağlayan yabancı kuruluşlar şu şekilde yer aldı: Anna Lindht Vakfı, Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi (EIHDR), Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), EuropeAidBirleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu – Türkiye (UNICEF), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA ), Chrest Vakfı, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, Friedrich Ebert Vakfı, Global Dialogue, Heinrich Böll Vakfı, IFEX, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, McCormick Vakfı.

MEDYASCOPE

Gazeteci Ruşen Çakır'ın Scope uygulamasıyla kurduğu internet televizyonu Medyascope da CAP Raporunda yer aldı. Medyascope kendisine destek olan kuruluşları sitesinde yayınlamıyor. Ancak Medyascope'un ismi EED'nin fon verdiği medya kuruluşları arasında yer alıyor. 1 Şubat 2019-31 Ocak 2020 tarihleri arasında belirtilen proje şu sözlerle açıklandı: ''Saygın bir gazeteci tarafından kurulan Medyascope, kaliteli haber ve yorumlarıyla kendisini merkezi bir web-TV olarak kurmayı başarmıştır. Ulusal ve uluslararası siyasetten ekonomiye, spora ve kültürel çıkarlara kadar çeşitli konularda canlı yayın, analiz ve tartışma programları üretmektedirler. Bunlar genellikle sivil toplum temsilcileri, akademisyenler ve yayın azınlık toplumlarından insanlar içerir. EED'nin hibesi onlara bir haber odası kurma, daha fazla gazeteci istihdam etme ve teknik altyapılarını güncellemelerine olanak sağladı.''

Norveç Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde yayınlanan açıklamaya göre Medyascope Haziran ayında 582 bin Norveç Kronu fon almış. Bu miktar 562 bin liraya tekabül ediyor.

Söz konusu fon aktarımının gerekçesi ise ''1) Evrensel standartlara uygun bağımsız yayın yapmak 2) İfade özgürlüğünü savunmak ve bunun ve diğer tüm temel insan haklarının korunmasına yönelik çabalara katkıda bulunmak 3) Meslek dışı gazeteci ve akademisyenler için bir platform oluşturmak. siyasi baskı nedeniyle istihdam edilen işler 4) STK'ların çalışmalarını yaymaları için bir platform oluşturmak 5) yeni medya araçlarının yaygınlaşmasına katkıda bulunmak 6) genç gazeteciler için bir eğitim platformu oluşturmak 7) genç gazeteciler için iş fırsatları yaratmak'' olarak belirtiliyor.

Hatırlanacağı üzere medyascope.tv 15 Temmuz Amerikancı FETÖ'cü darbe girişimi esnasında CIA Ajanı Henri Barkey'i konuk etmişti.

ARTI TV - ARTI GERÇEK

HDP'ye yakınlığıyla bilinen Artı TV ve Artı Gerçek de internet sitelerinde, EED tarafından desteklendiklerini ilan ediyorlar. Proje başlığı ve alınan miktarların bulunmadığı sitede ''Artı TV ve Artı Gerçek, EED tarafından desteklenmektedir. EED desteklediği medya kuruluşlarının yayın politikalarına karışmaz ve sorumlu değildir'' ifadeleri yer aldı.

T24

CAP raporunda gösterilen T24, yapılan haberlere yayınladığı açıklamayla tepki gösterdi. Sitenin kurucusu Doğan Akın, açıklamasında "Evet, yıllar içinde T24'e çok sayıda fon desteği teklif edildi ancak bugüne kadar tek kuruş kabul etmedik" dedi.

Ancak T24'e yakınlığıyla bilinen ve 2013'te T24 çalışanlarının kurduğu P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu'nun işbirliği yaptığı kuruluşlar dikkat çekiyor. Hatta P24'e bağlı olarak Yasemin Çongar tarafından 2015'te kurulan Kitap Kültür Kritik Sitesi (K24), T24'ün bir sekmesi olarak çalışıyor, hakkında başlığında teknik açıdan T24'ün imkânlarını kullandığını belirtiyor.

P24'ün sitesinde alınan desteklerle ilgili şu ifadeler bulunuyor: ''P24'ün aldığı tüm iç ve dış destek en kaliteli gazetecilik uygulamalarını temsil eden özel projelere ayrılmakta; doğru, hakkaniyetli ve dengeli haberciliği teşvik etmeyi öngörmektedir. Tam saydamlık ve açıklık adına, P24 tüm mali hesaplarının muhasebesini bütünlüklü ve kamuya açık olarak yaptırmaktadır''

P24

P24'ün proje başlığı ve alınan miktarları belirtmediği, işbirliği yaptığı kuruluşlar şu şekilde:

EUROPEAN UNION, Hrant Dink Vakfı, Norveç Büyükelçiliği, Reva & David Logan Vakfı, Chrest Vakfı, UNESCO, Media Observatory, IFEX, SIGRID RAUSING TRUST, Niras, MY MEDIA, SEENPM (Medyanın Profesyonelleşmesi için Güney Doğu Avrupa Ağı), EJN Ethical Journalism Network, Reporters Instructed in Saving Colleagues, Arap Araştırmacı Gazetecilik Merkezi (ARIJ), Guardian Foundation, Index On Censorship, Poynter, Ukrainian Catholic University, The Civilitas Foundation, Article19, Media Legal Defence Initiative, Dünya Haber Ombudsmanları Örgütü (ONO), Matrix Chambers.

Ayrıca Norveç Dışişleri Bakanlığı'nın yayınladığı açıklamada P24'e verilen fon da dikkat çekti. Bakanlık, P24 platformuna 3 Milyon 740 Bin Kronluk fon ayırdı.

Söz konusu fonlamanın ana hedefi ise ''İnsan Hakları/Katılımcı Kalkınma/ İyi Yönetişim/ Demokratikleşme'' olarak belirtiliyor. Fonun gerekçe kısmında ise şu ifadelere yer verildi:

''Örgütün kamusal tartışmayı teşvik etme ve Türkiye'deki mevcut koşullar altında sivil toplum örgütlerinin basın ve ifade özgürlüğünü savunmada hala etkili olabileceğini gösterme temel misyonunu sürdürmek için kurumsal yeniden uygulama ve editoryal kaynaklar.''

S24

P24'e bağlı faaliyet gösteren Susma24'de (S24) fonlanan yayın organları arasında yer aldı. Sansüre ve otosansüre karşı olduğunu vurgulana site, HDP'ye bağlı yayın organlarına yakınlığı ve Aydınlık'ın 5 Ekim'de manşetten verdiği 'İBB'nin sahnesi PKK'nın tiyatro grubuna' başlıklı haberini de hedef göstermesiyle bilinen S24'ün sitesinde aldığı destekler şu şekilde belirtildi: ''Susma Platformu, ilk 15 ayında Hollanda Hükümeti tarafından sağlanan ikili işbirliği programlarından biri olan MATRA programı tarafından desteklenmiştir. Susma, 1 Aralık 2017 ile 30 Kasım 2019 tarihleri arasında ise P24 ve Article 19 derneklerinin ortak yürütücülüğünde Avrupa Komisyonu'nun 'Sivil Toplum Ağlarını ve Platformlarını Destekleme Programı' kapsamında sağladığı destekle çalışmalarını sürdürmüştür. Susma, 15 Aralık 2019 tarihinden itibaren Hrant Dink Vakfı Sivil Toplumu Güçlendirme Hibe Programı kapsamında aldığı hibe ile 'Sansüre ve Otosansüre Karşı Daha Güçlü Sesler' adlı projeyle çalışmalarına devam etmektedir.''

SERBESTİYET

ABD'li vakıf Oral Çalışlar ve Halil Berktay gibi isimlerin yazarlık yaptığı Serbestiyet internet sitesi için ''Partizan olmayan habercilik yapılması'' için 50 bin dolar hibe verdi. Norveç Dışişleri Bakanlığı ise ''Serbestiyet'in bağımsız, liberal bir haber ve kanaat sitesi olarak kapasitesinin güçlendirilmesi'' amacıyla 847 bin 995 Norveç Kronu miktarlık bir fon ayırdı. Bakanlık mutabık kalınan miktarın 247 995 bin Norveç Kronluk kısmını ödedi.

Bakanlığın ayırdığı miktarın Türk lirası karşılığı ise 819 bin TL

GAZETE DUVAR

Norveç Dışişleri Bakanlığı'nın fonladığı bir diğer yayın kuruluşu ise Gazete Duvar'ın İngilizce yayın sitesi Duvar English. Norveç Dışişleri Bakanlığı Duvar English'e 1 milyon kronluk fon ayırdı.

Söz konusu fon ayrımının gerekçesi şöyle belirtiliyor:

''Projenin genel amacı, günümüz Türkiye'sinde azınlıklardan kadınlara, çocuklara, gazetecilere ve diğerlerine kadar uzanan insan hakları ihlallerine odaklanan seçkin makaleler ortaya çıkarmaktır. Duvar English, yoğun hükümet izlemesi ve ana akım medya ortamı üzerindeki baskılar nedeniyle şu anda çok zayıf olan ülkenin objektif habercilik sahnesine katkıda bulunmak istiyor.''