Kovid-19 aşı çalışmaları insanlığa umut oldu
2020 yılında tüm dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs'e karşı yüzlerce aşı çalışması başlatıldı. Çalışmalarda başarıya ulaşan, Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Almanya ve Amerika ortaklığı oldu. Birçok ülkenin umut diyerek sunduğu aşı çalışması ile hüsran ile sonuçlandı. Türkiye ise yerli aşıda ciddi başarı elde etti. Peki bu çalışmalar nasıl başladı ve şimdi ne aşamada izleyelim.
2020 yılının başlarında tüm dünyayı etkileyen Koronavirüs salgının ortadan kaldırmak için aşı seferberliği başlatıldı. Yüzden fazla ülkede binlerce çalışmada başarılı olanlar da oldu olamayan da.
Dünyada yeni tip koronavirüse karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan aşı çalışmaları, bir yıldan kısa sürede ilk sonuçlarını verdi. 52 aşı klinik denemelerle insanlar üzerinde test edilirken, 163 aşı adayı ise klinik öncesi geliştirme aşamasında.
Salgını kamucu yöntemlerle kısa sürede kontrol altına alarak Kovid-19 mücadelesinin en başarılı ülkesi olan Çin Halk Cumhuriyeti aşı çalışmasının da öncülerinden oldu.
Çin'in yıllardır kullanılan geleneksel yani inaktif yaptıkları aşı tüm dünyayı umutlandırdı. Dünyaya Kovid-19 ile mücadelede yol gösteren Çin, aşı çalışmalarında da zirveye oturdu.
Ülkeler Çin'den aşı almak için yarışa girdi. Brezilya'da Faz-3 aşaması tamamlanan aşıdan olumlu sonuçlar geldi. Aşının etkinliği yüzde 97 olarak açıklandı. 2. güzel haber Türkiye'den geldi. Aşının yüzde 91,25 koruyucu olduğu belirtildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da aşıyı ilk kendilerinin olacağını da vurguladı.
Ve Kovid-19'a karşı tescil edilen ilk aşılardan biri de Sputnik V. Aşıyı Rusya'daki Gamaleya Ulusal Epidemioloji ve Mikrobiyoloji Enstitüsü geliştirdi.
Aşı adayı, soğuk algınlığına yol açan bir adenovirüsten alınan, kendini çoğaltamayan, ayrı dozlar halinde uygulanan iki virüs bileşeni içeriyor. Rusya, aşı tedariki için Arjantin, Brezilya, Meksika ve Hindistan ile anlaşmalara vardı. Bağışıklık tepkilerini uyandırmada yüzde 92 başarılı olduğu tespit edildi.
İngiltere'de Oxford aşısının ise etkinliği tam olarak kanıtlanmış değil. Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü ile Oxford Aşı Grubu iş birliğinde geliştirilen ve üretim lisansı İngiliz-İsveç ilaç şirketi AstraZeneca tarafından satın alınan aşı adayı için Brezilya, Güney Afrika ve ABD'de 3'üncü aşama klinik denemeler yürütüldü.
Avrupa Birliği ülkeleri ise 400 milyon doz aşı satın almak için anlaşma yaptı. Aşının tek doz uygulanması halinde yüzde 70, önce yarım doz, ardından tam doz uygulanması halinde ise yüzde 90 seviyesinde etkili olduğu belirtildi.
Öne çıkan aşılardan biri de Prof. Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci'nin yönettiği Alman BioNTech şirketi ile Amerikan ilaç devi Pfizer'in ürettiği Comirnaty aşısı. mRNA yani modern bir teknolojiyle üretilen aşının etkinliğinin yüzde 95 olduğu açıklandı.
27 Temmuz'da başlatılan aşının 3. faz denemelerine ABD, Almanya, Türkiye, Güney Afrika, Brezilya ve Arjantin'den katılım sağlandı.
Ve Amerika'nın ''Moderna'' aşısı da adaylar arasında yerini aldı. Aşının geliştirildiği 13 Ocak'ta açıklandı. RNA temelli aşı adayı, virüsün insan hücresine tutunmasını sağlayan ''çivi proteini'' adı verilen enzimi baskılayarak, vücutta bağışıklık sağlamayı hedefliyor. İnsanlar üzerinde denenmeye başlanan ilk potansiyel Kovid-19 aşısı oldu.
16 Kasım'da yaptığı açıklamada, aşı adayının virüse karşı bağışıklık uyandırmada etkili olduğu belirtildi.
Türkiye de yerli aşı için büyük atılım başlattı. Onlarca aşı çalışması yürütülüyor. Erciyes Üniversitesi'nde üretilen yerli aşı çalışmaları hızlandı. 5 Kasım 2020'de Faz-1 çalışmalarına başlanılarak gönüllülere ilk dozu yapılan inaktif aşı adayının 2'inci dozu yapıldı. Hızlanan çalışmalarda Faz-2 aşamasına da geçilmiş oldu.
Kovid-19'a karşı geliştirilen ERUCOV-VAC inaktif aday aşısı 18-55 yaş arasında sağlıklı ve daha önce Kovid-19 hastalığını geçirmemiş toplam 44 gönüllüye uygulandı.
