Çalışan kadınların hakları nelerdir?

Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, istihdamda yer alan kadın sayısı 10 milyonu aştı. Aralık ayı itibarıyla 31, 6 milyon kişilik toplam istihdamın 10, 3 milyonu kadınlardan oluşuyor. Kadınların istihdama katılım oranı yüzde 31,3 düzeyinde.

Bu yıl deprem nedeniyle 8 Mart Dünya Kadınlar Günü buruk yaşanıyor. Çünkü, Türkiye genelindeki 8,4 milyon sigortalı çalışan kadının yaklaşık 850 bini depremden etkilenen Adana, Adıyaman, Gaziantep, Diyarbakır, Hatay, Malatya, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Kilis, Osmaniye’de istihdam ediliyor.

İstihdam edilen kadın çalışanların 8.4 milyonu sigortalı çalışan işçi, esnaf ve memurlardan oluşuyor. Peki, çalışan kadınların hakları neler?

Sigortalı olarak çalışmakta olan ve başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan anneler, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki çalışma sürelerine yüzde 25 oranında ilave edilir. İlave edilen bu süreler emeklilik yaş haddinden de indirilir.

Engelli çocuk annesi kadın 20 yıl sigortalı bir işte çalışmış ise çalışma süresine 5 yıl ilave edilip, emeklilik yaşı da 5 yıl öne çekilir.

İşçi, memur, esnaf kadınlar, doğumdan sonra çocuk 2 yaşını dolduruncaya kadar boşta geçen süreleri için borçlanma yapabiliyor. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabiliyor.

Doğum borçlanması hakkından yararlanabilmek için de normalde doğumdan önce işçi, memur veya esnaf statüsünde sigortalı olmak gerekiyor. Ancak, staj sigortası bulunan kadınlar, staj yaptıkları tarih ile normal çalışmaya başladıkları tarih arasında doğan çocukları için doğum borçlanması yapabilirler.

Kıdem tazminatı normalde emeklilikte, 15 yıl sigortalılık 3600 prim günü şartlarını doldurmuş ya da işçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi halinde ödenir. Ancak yeni evlenen kadın işçilere bu konuda ayrıca bir hak tanınıyor. Kadın işçi, resmi nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi isteği ile işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir.

Hamile olduğunu işverene bildiren kadın, bu andan itibaren sağlığını ve güvenliğini riske atacak şekilde çalıştırılamaz. İşveren, çalışma koşullarını buna göre değiştirmek, gerekirse daha hafif işte çalıştırmak zorundadır.

Çalışma şartlarındaki bu değişikliklerden dolayı ücretinde indirim yapılamaz. İşyerinde hamile kadını çalıştırmaya uygun hafif bir iş yoksa ücretsiz izin verme yoluna gidebilir.
gece vardiyalarında çalıştırılamazlar.

Yeni doğum yapmış kadınlar, doğumu izleyen bir yıl boyunca da gece çalıştırılamazlar. Hamile ve emziren kadınların günlük çalışma süresi de 7.5 saati aşamaz.

Kadın işçiler doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta analık izni kullanır.

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilir. Kadın memurlara ise analık izin süresinin bitiminden itibaren ilk altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1.5 saat süt izni kullandırılır.

Analık izninin bitiminden itibaren, kadın veya erkek işçi/memurlar birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün çalışabilirler.

Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bir yıl süreyle yarım gün çalışma hakkı tanınır.

İzinli olunan saatlerde özel sektör çalışanı kadınlara İşsizlik Fonu’ndan brüt asgari ücretin yarısı ödenir. Kamuda çalışan kadınlar ise doğrudan çalışmaya bağlı olarak yapılan ödemeler hariç maaş almaya devam ederler.

Doğum yapan memur kadın 24 aya kadar, özel sektördeki işçiler ise 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Kadın işçilerin, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma hakkı bulunuyor.

Kadın memurlar ise kanunda hak tanınmasına karşın, yönetmelik yayımlanmadığı için henüz bu haktan yararlanamıyorlar.

Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinin kreş yükümlülüğü bulunuyor. İşveren kreş açmak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak zorunda.

İşveren, 150 ve üzerinde kadın işçi çalıştırdığı halde kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın işçi açısından iş akdini haklı fesih sebebi doğar.