Türkiye-Suriye yakın tarihi | 24 yılda neler yaşandı?

Türkiye- Suriye ilişkilerinin iyileşme sinyalleri verdiği bugünlerde merak edilen konulardan biri de Türkiye ve Suriye'nin 24 yıllık süreçte neler yaşadığı? Türkiye ve Suriye'nin geçmiş yıllarda yaptığı anlaşmalar, görüşmeler, geliştirdiği ilişkiler ve tüm detaylarını sizin için derledik. 

ADANA MUTABAKATI

Türk heyetine başkanlık eden büyükelçi Uğur Ziyal ve Suriye heyetine başkanlık eden Siyasi Güvenlik Başkanı Tümgeneral Adnan Bedir Hasan tarafından Adana Mutabakatı imzalandı.

Adı daha sonra 2010 yılında "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Terör ve Terör Örgütlerine Karşı Ortak İşbirliği Anlaşması" olarak değiştirilen ve 3 yıl geçerli kalan 23 maddelik mutabakata göre başta PKK olmak üzere her iki devlet de kendilerini tehdit eden örgütlere karş

NORMALLEŞME DÖNEMLERİ

Adana mutabakatı ve Abdullah Öcalan'ın Suriye'den çıkarılmasıyla Türkiye-Suriye ilişkileri de gelişmeye başladı. İki komşu ülkenin ilişkileri, 2000 yılında, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in vefat eden Hafız Esad'ın cenaze törenine katılması ile ivmesini arttırarak iyileşti.

ABD’NİN IRAK'I İŞGALİ VE BÖLGESEL GELİŞMELER

Amerika Birleşik Devletleri, Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında, 2002 yılında Irak'ı işgal etmişti. Bu durum bölge ülkelerine yönelik ABD tehdidini arttırdı. ABD, 2. İsrail projesi kapsamında, Irak'ın kuzeyinde ve Suriye'nin kuzeyinde bir "Kürt Koridoru" açmak istiyordu. Bu yüzden Irak'tan sonraki hedefi Suriye oldu. Suriye'yi Iraklı direnişçilere destek vermekle suçlayarak Suriye'ye müdahalenin önünü açmak istedi.

Beşar Esad yönetimi, bu tehdide karşı Türkiye ile ilişkilerini geliştirdi.

BEŞAR ESAD'IN TÜRKİYE ZİYARETİ

Ocak 2004’ te Beşar Esad’ın Türkiye’yi ziyaret etmesi 57 yıldan sonra Suriye tarafından devlet başkanı düzeyinde yapılan ilk ziyaretti. Bu ziyaret, aynı zamanda bölgede ABD-İsrail ortaklığıyla kurulmak istenen ve Türkiye, Suriye, Irak ve İran'ı parçalamayı hedefleyen "Kürdistan" projesine karşı bir adım olarak yorumlandı.

BAŞBAKAN ERDOĞAN'IN SURİYE ZİYARETİ

Ocak 2004'te Beşar Esad'ın Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyaret sonrası dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'da Suriye'ye bir ziyaret gerçekleştirdi. Yine aynı yıl gerçekleşen ziyaretler sonucu; iki ülke arasında ticaret hacminin arttırılmasından vize işlemlerinin kolaylaştırılmasına, sınırdaki mayınlı bölgelerin temizlenmesinden iki ülke arasında serbest ticaret antlaşmasının kararlaştırılmasına kadar bir dizi gelişme yaşandı.

TÜRKİYE-SURİYE SERBEST TİCARET ANLAŞMASI

Nisan 2005'te, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Suriye'ye bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret çok yankı uyandırdı. Ziyarette Suriyeliler tarafından "Onurlu Cumhurbaşkanı hoş geldiniz" yazılı pankartlar açıldı.

Gelişen ilişkiler, 1 Ocak 2007'de imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması'yla en yüksek seviyeye ulaştı.

ASKERİ İŞBİRLİĞİ

2009 yılında iki ülke kara kuvvetleri arasındaki dostluk, işbirliği ve güveni pekiştirmek için üç gün süren ortak bir tatbikat gerçekleştirildi. 27 Nisan günü başlayan tatbikat Kilis'teki Yüksektepe Hudut Karakolu ile Suriye'nin Şamarin-Azez bölgesinde icra edilmiştir. Tatbikatın başladığı gün açılışı yapılan 9. Uluslararası Savunma Sanayi Fuarı (IDEF'09) sırasında ise Suriye Savunma Bakanı ve Türkiye Millî Savunma Bakanı arasında sanayi işbirliği anlaşması imzalanmıştır.

VİZE MUAFİYETİ ANLAŞMASI

İki ülke Ekim 2009'da karşılıklı olarak tüm pasaportlara vize serbestisi anlaşması yapmışlardır. Anlaşma 2015 yılına kadar geçerliliğini sürdürdü.

ARAP BAHARI VE BOP EŞBAŞKANLIĞI SÜRECİ

ABD'nin Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında başlattığı Arap Baharı, Suriye'de de etkisini göstermeye başlamıştı. ABD destekli terör örgütleri eliyle istikrarsızlaştırılmaya ve bölgede kurulacak 2. İsrail için zemin oluşturulmaya çalışılıyordu.

DAVUTOĞLU'NUN ZİYARETİ VE İNGİLTERE'NİN İSTEĞİ

Başbakanlıktan istifa ettikten sonra Foreign Policy'nin "ABD'nin Ankara'daki adamı" olarak tanımladığı, dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Suriye ziyareti de Türkiye-Suriye ilişkilerinin önemli dönüm noktalarından biridir. Davutoğlu ise görüşmede yalnızca Türkiye'nin taleplerini ilettiğini, Esad'dan ise "Suriye'nin teröristlerle mücadeleden vazgeçmeyeceği" cevabını aldığını belirtmiştir.

KOPAN İLİŞKİLER

Esad'ın 2011'in haziran ayında başlattığı  Cisr eş Şuğur operasyonunundan kaçanların Türkiye'ye sığınması Türkiye-Suriye ilişkilerinin koptuğu olay olarak tarihe geçti. Dönemin Başbakan'ı Erdoğan, bu olay sonrası Suriye'ye karşı çok sert söylemlerde bulundu ve ticaret anlaşması tek taraflı olarak askıya alındı.

PATRİOT FÜZELERİ

Aralık 2012'de Türkiye, Suriye sınırına yerleştirilmek üzere NATO'dan Patriot füze sistemi istemiş ve isteği kabul edilmişti.  

Patriot füze sisteminin Türkiye'ye yerleştirilmesini TGB protesto etmişti.

CİLVEGÖZÜ SINIR KAPISI SALDIRISI

11 Şubat 2013 tarihinde Özgür Suriye Ordusu kontrolündeki Türkiye-Suriye sınırında bulunan Cilvegözü Sınır Kapısı'nda gerçekleştirilen bombalı araç saldırısında dördü Türk vatandaşı olmak üzere on dört kişi ölmüş, otuz kişi yaralanmıştır. Olay ardından Suriye Hükûmeti yetkilileri bölgenin kontrolünün Özgür Suriye Ordusu'na ait olduğunu işaret ederek saldırıdan muhalifleri sorumlu tutmuştu.

TÜRK JETİNİN VURULMASI

22 Haziran 2012 günü Türk F-4 savaş uçağının Suriye tarafından düşürülmesi iki ülke arasında yeni bir kriz başlamıştır. Uçağın düşürüldüğü gün akşam saatlerinde Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç yaptığı basın toplantısında uçağın Suriye tarafından düşürüldüğünü açıklamıştır. Suriye hükÜmet sözcüsü ise vurdukları savaş uçağının Türk uçağı olduğunun farkında olmadıklarını ve sadece hava sahalarını ihlal eden "kimliği belirsiz" bir uçağa karşı meşru egemenlik haklarını kullandıklarını ifade etmiş

ÖNCÜPINAR SINIR KAPISI SALDIRISI

17 Temmuz 2012: Kilis’in Öncüpınar Sınır Kapısı konaklama tesislerinde kurulan konteynır kentte kalan Suriyeliler ayaklandı. Polislere ve idari binalara saldırdı. İdari binaların camları kırıldı, olaylarda 1’i Şube müdürü 4 polis yaralandı.

SURİYE'NİN AÇIĞINDA DÜŞÜRÜLEN TÜRK UÇAĞI

22 Haziran 2012: Malatya’dan kalkan keşif uçağımız, Hatay’ın Güneybatısında Akdeniz açıklarında düşürüldü. İki pilotumuz şehit oldu.

BAB-AL HAVA SINIRI KAPISI SALDIRISI

20 Temmuz 2012: Suriye’nin Türkiye’ye açılan Bab-Al Hava Sınır Kapısı’na yönelik silahlı terör saldırısı gerçekleştirildi. Sınır kapısına saldıran silahlı guruplar gümrük kapısını tahrip ve talan etti, gümrükte bekleyen onlarca aracı yaktı.

AKÇAKALE'YE TOP MERMİSİ DÜŞTÜ

3 Ekim2012: Şanlıurfa’nın Akçakale İlçesi’ne düşen top mermisi neticesinde bir anne dört çocuğuyla hayatını kaybetti. İkisi ağır 10 kişi yaralandı.

CİLVEGÖZÜ'NE BOMBALI SALDIRI

11Şubat 2013: Cilvegözü Sınır Kapısı’nda yaşanan büyük patlamada 4’ü Türk vatandaşı, 13’ü Suriyeli, toplam 17 kişi hayatını kaybetti. Olay kapatılmaya çalışılıyor.

REYHALI PATLAMASI

11 Mayıs 2013: Son olarak Reyhanlı’da Belediye ve PTT binaları önünde bomba yüklü araçlarla terör saldırısı gerçekleştirildi. Patlamada 51 vatandaşımız hayatınız kaybetti, yüzlerce vatandaşımız yaralandı.

15 TEMMUZ VE TÜRKİYE'NİN TERÖRLE KAPSAMLI MÜCADELE DÖNEMİ

Türkiye 15 Temmuz 2016'da, Fetullahçı Terör Örgütü mensuplarının kalkışmasını bozguna uğrattı. Bu kalkışmanın ardından FETÖ mensupları TSK kadrolarından temizlendi. TSK, kalkışmadan sadece 40 gün sonra Suriye'nin kuzeyinde terörle mücadele operasyonlarını başlattı.

TERÖR KORİDORUNA KARŞI ASKERİ HAREKATLAR

Türkiye, 24 Ağustos 2016'da Fırat Kalkanı harekatını başlattı. Bu harekatta, Suriye'nin kuzeyinde bulunan ABD destekli terör örgütleri hedef alındı. 20 Ocak 2018'de Zeytin Dalı harekatı, 9 Ekim 2019 yılında Barış Pınarı harekatını gerçekleştirdi.

ASTANA SÜRECİ

Türkiye, Suriye'deki terör örgütlerinin kökünü kazımak ve bölgede barış ve istikrarı tesis etmek amacıyla Rusya ile birlikte Astana sürecini başlattı. 30 Aralık 2016'da Türkiye, Rusya ve İran garantörlüğünde Suriye'de ateşkes ilan edildi.

İlk görüşme 23 Ocak 2017'de gerçekleştirildi.

SOÇİ MUTABAKATI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin, Suriye'nin beklenen İdlib operasyonu öncesi, 17 Eylül 2018'de Rusya'nın Soçi kentinde bir araya gelerek İdlib'de silahlardan arındırılmış bir bölge kurulması üzerinde anlaşmaya varmıştı. Mutabakat ile 15-20 kilometre derinliğinde ve 250 kilometre uzunluğundaki silahsızlandırma şeridinin silahlı örgütlerin kontrol ettiği bölgeden geçmesi planlanıyordu. Bunun üzerine Suriye ordusu, bir süredir planlamakta olduğu İdlib operasyonun

VATAN PARTİSİ'NİN GİRİŞİMLERİ

Vatan Partisi, Türkiye'de Suriye ile ilişkilerin geliştirilmesi konusunda tutarlı mücadele eden tek partidir.  Vatan Partisi, Suriye iç savaşı çıktığından beri çeşitli girişimlerle Türkiye'nin Suriye'nin toprak bütünlüğünü koruması ve bölgedeki ABD varlığına karşı çıkması için çalışmalar yürütmektedir.

VATAN PARTİSİ SURİYE'DE

18 ile 21 Aralık 2015 tarihlerinde gerçekleşen ziyaret iki ülke ilişkilerini onarmak amacıyla Vatan Partisi heyeti tarafından gerçekleştirildi. Dönemin Genel Başkan Yardımcıları E. Korgeneral İsmail Hakkı Pekin, E. Tümgeneral Beyazıt Karataş, USMER İstanbul İl Başkanı E. Tümamiral Soner Polat ve Uluslararası İlişkiler Bürosu Başkan Yardımcısı Yunus Soner’den oluşan Vatan Partisi heyeti, görüşmelerde ağırlıklı olarak PKK/PYD ile ilgili görüşlerini dile getirdi. Heyetimiz bu iki örgüt arasında

VATAN PARTİSİ RUSYA GÖRÜŞMESİ

Yine aynı yıl, Vatan Partisi Rusya ile bozulan ilişkileri onarmak için Rusya'ya bir heyet gönderdi. Dönemin Vatan Partisi Genel Başkan Yardımcıları E. Korgeneral İsmail Hakkı Pekin, E. Tümgeneral Beyazıt Karataş, USMER İstanbul İl Başkanı E. Tümamiral Soner Polat ve Uluslararası İlişkiler Bürosu Başkan Yardımcısı Yunus Soner 23 ile 26 Aralık 2015 tarihleri arasında Moskova’yı ziyaret etti.

Ziyarette bölgesel iş birliği ve dostluğun terörle mücadelede en önemli unsur olduğu vurgulandı.

VATAN PARTİSİ HEYETİ SURİYE ENFORMASYON BAKANI AL ZOUBİ İLE GÖRÜŞTÜ

Vatan Partisi heyeti ile Suriye Enformasyon Bakanı Al Zoubi Suriye'de bir araya geldi. Görüşmede, laikliğe vurgu yapan Zoubi iki ülke ilişkilerinin önemine dikkat çekti.

DOĞU PERİNÇEK İLE BEŞAR ESAD GÖRÜŞMESİ

Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek başkanlığındaki Türkiye heyetini kabul etti. 1 saat 45 dakikalık görüşmede, emperyalizme ve teröre karşı bölgesel birlik mesajları verildi. Güvenlik, ekonomik, sosyal ve kültürel alanda ortak çalışma kararı alındı.

SON GELİŞMELER

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun açıklamalarından sonra Suriye ile yakınlaşma işaretleri veren mesajlar ardı ardına yayınlandı. 

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN'IN AÇIKLAMASI

En son Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ukrayna ziyareti dönüşü gazetecilere yapıtığı açıklamada "Suriye ile daha ileri seviyede adımları temin etmemiz gerekiyor. Bu adımları atmak suretiyle, tüm bölgede yani İslam dünyasının bizim komşularımızla olan bu bölgesinde inşallah birçok oyunu biz bozarız." dedi.