Cengiz Topel kimdir?

Kıbrıs'ta uçağı Rumlar tarafından vurulan ve paraşütle atlamasının ardından Rum askerlerince öldürülen Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel, Cumhuriyet döneminin ilk hava harp şehidi oldu.

HAYATI

1934 yılında İzmit'te doğdu. Babası Trabzonlu (Çaykara) Tekel tütün eksperi Hakkı Bey, annesi Mebuse Hanım’dır. Dört çocuklu ailenin üçüncü çocuğudur.

Bandırma'da başladığı ilköğrenimine babasının tayin olduğu Gönen’de devam etti. 1943 yılında babasını kaybetti. Babasını kaybettikten sonra ailesi  İstanbul'a yerleşti. Topel, Kadıköy İlkokulu'nda ilköğrenimini, Kadıköy Yeldeğirmeni Okulu’nda ortaöğrenimini tamamladı. Lise öğrenimine, Haydarpaşa Lisesi'nde başladıktan sonra Kuleli Askeri Lisesi’ne geçti. 1953 yılında askeri liseden mezun oldu ve Kara Harp Okulu'na girdi, 1955 yılında asteğmen rütbesi ile mezun oldu.

Kara Harp Okulu'ndan mezun olduğu yıl Türk pilotlarına  NATO kapsamında verilen eğitimlere katılarak önce Gaziemir’de, daha sonra da Kanada’da eğitim gördü. Kanada'daki 20 aylık eğitimi sırasında lisan kursu, T-6 uçağı ile başlangıç pilotaj eğitimi, T-33 uçağı ile tekamül pilotaj eğitimi ve F-86 uçağı ile av eğitimi aldı. T-6 uçağı ile 181,35 saat, T-33 uçağı ile 83,15 saat ve F-86 uçağı ile 25 saat uçuş yaptı.1957’de pilot brövesini taktı; Türkiye'ye dönerek Merzifon 5. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda göreve başladı.

1961 yılında Eskişehir 1. Hava Ana Jet Üssü’ne atandı. 112. Filo Komutanlığında F-100 uçağında harekat yapabilecek yeteneklere sahip bir pilot olarak yetişti. 1963 yılında yüzbaşılığa terfi etti.

1964 HAVA OPERASYONU

8 Ağustos 1964 tarihinde Kıbrıs'taki  Erenköy Direnişi'ne Türkiye'nin havadan müdahalesi sırasında Topel, Türk Hava Kuvvetleri’ne ait dörtlü F-100 kolunun lideri olarak görevlendirildi. Gemikonağı Limanı’nda bulunan Rum gemisini bertaraf etmek üzere dalış yaptığı sırada uçağı, uçaksavar ateşi ile yara aldı. Koltuğunu fırlatıp uçaktan paraşütle atlayarak Gaziveren, Elye ve Çamlıköy Türk yerleşim yerleri arasındaki Peristeronari adındaki (günümüzdeki adı Cengizköy) Rum köyü yakınına indi. Onu kurtarmak için bir girişim oldu ancak sonuçsuz kaldı. Türkiye, pilotunun geri verilmesini talep etti ve aksi takdirde intikam taarruzları yapacağını bildirdi.

Topel, Kıbrıs'taki ilk Türk hava harp kaybı ve Türkiye'nin Cumhuriyet tarihindeki ilk kaybı olarak anılır.

EDEBİYAT

Kıbrıs’ta 1965 yılında yayımlanan "Topel dergisi", adını Cengiz Topel'den almıştır. 6 sayı çıkan derginin ilk sayısı Cengiz Topel’e ayrılmış; diğer sayılarda da sanat ve edebiyat konularına yer verilmiştir.

Anısına şiir ithaf eden şairler arasında Fazıl Hüsnü Dağlarca,  Arif Nihat Asya ve Behçet Kemal Çağlar bulunur.

ADININ VERİLDİĞİ YERLER

Güzelyurt'ta işkenceye maruz kaldığı düşünülen oda, günümüzde onun adını taşıyan kışla binasıdır ve müze olarak kullanılmaktadır.

Türkiye'nin çeşitli bölgelerindeki yerleşim yerlerinde birçok park, cadde ve sokağa adı verilmiştir. Örneğin; Gaziantep ve Kayseri'de birer semt,  Ankara'nın Mamak, Çubuk ilçelerinde ve  İzmir'in Konak ilçesinde birer mahalle,  İstanbul'un Ümraniye, Gaziosmanpaşa, Eyüpsultan, Tuzla ve Kartal ilçesinde, Hakkâri ilinin Yüksekova ilçesinde,  Kocaeli'nin İzmit ilçesi Karabaş mahallesinde ve Balıkesir'in Hasan Basri Çantay ve Gündoğan mahallelerini ayıran ve şehir merkezinden 9. Ana Jet Üssü'ne ulaşımı sağlayan caddeye, İzmir-Karşıyaka ve Düzce merkezde bir sokağa,  Çorum'da bir caddeye, Çayıralan merkezde bir sokağa, Ordu-Ünye de Kaledere Mahallesine bağlı bir caddeye, Çanakkale'in Biga ilçesinde bir caddeye, Ömer Seyfettin İlkokulu'na devam ettiği babasının tayini nedeniyle bulunduğu Gönen (Balıkesir)'de bir ana caddeye; Malatya, Kırıkkale, Sorgun ve Eskişehir'de en büyük caddelerden birisine,  Tekirdağ merkezindeki ve Manisa'nın Soma ilçesinde bir caddeye ismi verilmiştir.

Türkiye'nin ısrarlı girişimleri sonucu 11 Ağustos 1964'te Lefkoşa Rum Hastanesi'nden alınarak Lefkoşe Genel Hastanesi'ne getirilen ve otopsi yapılan naaşı 12 Ağustos 1964 tarihinde Türkiye'ye getirildi. Kıbrıs'ta, Adana'da,  Ankara ve  İstanbul'da yapılan törenlerden sonra 14 Ağustos 1964 tarihinde Edirnekapı'daki Sakızağacı Hava Şehitliği'nde toprağa verildi.

Paraşütle inişinden sonra Topel'in başına gelenler konusunda çeşitli varsayımlar vardır. Bir varsayıma göre yakalanıp Güzelyurt'a götürülmüş, Güzelyurt girişinde dipçik darbeleri ile konuşturulamayınca üzerine ateş edilip yaralanmış ve Lefkoşa Rum Hastanesi'ne kaldırılmıştır. Bir başka varsayıma göre ise Güzelyurt Rum Hastanesi'nde gözaltına alınmış, bilgi vermesi ve radyodan Türkiye aleyhine konuşması için işkence görmüş; ölümünün ardından naaşı Lefkoşa Rum Hastanesi'ne götürülmüştür. Ölümü, Rumlar tarafından radyo yolu ile duyuruldu. Açıklamaya göre Topel, 9 Ağustos'ta ölmüştü.

Adının verildiği yerler arasında, Konya'daki " Şehit Topel Polis Merkezi", İzmit'te " Cengiz Topel Deniz Hava Üs Komutanlığı" ve Kocaeli Cengiz Topel Havalimanı bulunmaktadır. 

Antalya'nın Muratpaşa ve Finike ilçelerinde, Ağrı'nın Patnos ilçesinde, Adıyaman'da Eskişehir'de, Batman'da, Sakarya'da, Tokat Turhal'da Samsun'da, Şanlıurfa'da, Isparta'da, İstanbul'un Sancaktepe, Bakırköy ve Zonguldak'ın Kozlu, Manisa'nın Demirci, Mersin'in Akdeniz,Muğla'nın Ortaca, Tarsus, Silifke ve Anamur, Osmaniye'nin Kadirli, Adana'nın Yüreğir, Konya'nın Karatay,  Afyonkarahisar ilinin Dinar, Trabzon'un Of ve Sinop'un Boyabat, Gaziantep'in Şahinbey, İzmir'in Buca ve Güzelbahçe ilçesinde, Balıkesir'in Gönen ilçesinde, İzmir Torbalı'da ve Malatya'da Battalgazi ilçesinde ve daha birçok yerdeki okullara verilmiştir.