Çalışma ekonomisi uzmanı EYT ile ilgili merak edilenleri yanıtladı

Çalışma Hayatı Uzmanı Prof. Dr. Cem Kılıç, 2 milyondan fazla vatandaşın emekli olmasına imkan tanıyan EYT düzenlemesine dair merak edilenlerle ilgili İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirinin sorularını yanıtladı. Kılıç, TBMM’ye sunulan EYT yasa taslağı ile beraber kademeli prim günü hesaplaması, EYT’lilere verilecek maaş ve EYT’de işverene destek gibi konulara değindi.

“EYT DENİLEN HUSUSUN TEMEL UNSURU OLAN YAŞ KOŞULU GELMİŞ OLDU”
EYT düzenlemesinin 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigorta girişi olanları kapsadığını hatırlatan Kılıç, şunları kaydetti:

“EYT’yi ortaya çıkaran unsur 8 Eylül 1999’da yürürlüğe giren 4447 sayılı yasaydı. Bu yasayla birlikte kademeli yaş koşulları geldi. Hem de sigortalı olarak işe giriş tarihi itibariyle yine kademeli olarak 5 bin günden 5 bin 975 güne uzanan kadın ve erkek için prim günleri söz konusu oldu. Ancak 8 Eylül 1999’de çıkan 4447 sayılı yasa öncesinde prim 5 bin gün olarak sabitti. Burada hem 5 bin gün kademeli olarak 5 bin 975’e çıktı hem de emeklilikte yaşa takılma denilen hususun temel unsuru olan yaş koşulu gelmiş oldu.”

“8 Eylül 1999’da gelen yasayla belirtilen prim günlerinin tamamlanması gerekecek”
Kılıç, EYT platformlarının temel taleplerinin, yaş koşullarının ortadan kaldırılması ve 8 Eylül 1999 öncesi şartların geçerli olması olduğunu belirterek şöyle devam etti:

“Bugün itibarıyla Meclis’e sunulan yasa taslağında yaş koşulu kaldırıldı. Fakat 8 Eylül 1999’da gelen kademeli prim günleri devam ediyor, bu konuda herhangi bir değişiklik yok. Aynı şekilde sigortalılık süresi de yine kadınlarda 20 yıl ve 25 yıl olmak üzere devam etmekte. Yani bu yasanın getirmiş olduğu tek unsur yaş koşulunun ortadan kaldırılması. Hal böyle olunca daha önce 5 bin prim günü ile emekli olabilecek olanlar örnek verecek olursak; 1999 yılında sigortaya girmiş bir erkek sigortalı 5 bin 975 gün ile emekli olabilecek. Dolayısıyla bu kademeli prim günü hala mevcut. Yaş koşulu kaldırıldı ama işe giriş tarihine göre 8 Eylül 1999’da gelen yasayla belirtilen pirim günlerinin tamamlanması gerekecek. Bu durumda 5 bin gün ile 5 bin 975 gün arasında prim gününe tabii olanla için bu koşul yerinde duruyor.”

“EYT’LİLER İÇİN AYRI BİR MAAŞ HESABI, NORMAL EMEKLİLER İÇİN AYRI BİR MAAŞ HESABI DİYE BİR ŞEY YOK”
EYT düzenlemesi çerçevesinde emekli olacaklar için kamuoyunda ayrı bir maaş hesabı olacağı algısının yanlış olduğunu anlatan Kılıç, maaş hesabının tek olacağını belirterek, “EYT’liler için ayrı bir maaş hesabı, normal emekliler için ayrı bir maaş hesabı diye bir şey yok. Maaş hesabı tektir. Nitekim Sosyal Güvenlik Kurumu da (SGK) geçtiğimiz günlerde buna ilişkin bir bildiri yayımladı. Yani EYT’liler için daha düşük, daha yüksek ya da farklı bir alternatif model söz konusu değildir. Bizim sosyal güvenlik sistemimize tek bir emekli aylığı bağlama sistemi vardır ve bu herkes için geçerlidir. Bu ister EYT’li olsun ister olmasın herkes için geçerlidir. Tabii aylık bağlanırken dikkate alınan parametreler var; güncelleme katsayısı var, aylık bağlama oranı var, içinde bulunan yılın TÜFE’si yani fiyat gelişmeleri var ve büyüme hızından beklenen pay var. Dolayısıyla bütün bunlar değerlendirildiğinde aylığımız ortaya çakıyor. Herhangi bir farklılık yok, emekli olanlar için bir farklı sistem söz konusu değil” açıklamasını yaptı.

“2022 YILINDA EMEKLİ OLAN FİYAT ARTIŞLARI VE BÜYÜMEDEN AYRILAN PAY NEDENİYLE DAHA YÜKSEK AYLIK ALACAK”
Kılıç, EYT’de maaş konusunda oluşan kafa karışıklığının, 2022 yılında emekli olanların fiyat artışları ve büyümeden ayrılan pay daha fazla olmasından kaynaklandığını vurgulayarak, “2022 yılında fiyat artışları ve büyümeden ayrılan pay daha fazla olduğu için 2022 yılında emekli olanlar ister EYT’li ister normal emekli olsun 2023’e göre yaklaşık yüzde 7 veya 8, bazı alanlarda ise yüzde 10’u bulan daha düşük bir aylıkla karşılaşacaklar. 2023’te emekli olmak yerine 2022’de emekli olsalardı bu rakam daha yüksek olacaktı. Konu bundan ibarettir. Bu EYT ile ilgili bir husus değildir, tüm emeklileri kapsayan bir husustur” değerlendirmesini yaptı.

EYT düzenlemesinden dolayı işverenlerin yaşayabileceği sorunlara da değinen Kılıç, işverene verilecek destek için henüz net bir rakam söylemenin mümkün olmadığını ifade etti.

“İŞVERENLER AÇISINDAN TEMEL SORUN KIDEM TAZMİNATI YÜKÜ”
EYT’li sayısının önümüzdeki 3 yıl içerisinde 5 milyona yaklaşacağı bilgisini paylaşan Kılıç, “İşverenler açısından temel sorun kıdem tazminatı yükü. Çünkü bir anda böyle bir yükle karşılaşacaklar işverenler. Zaman içerisinde yayılmış bir yük bir an önce ödenecek. Bu konuda bir takım seçenekler daha önce sunuldu ama bunların hiçbirini biz yasa taslağında göremedik. Fakat Hazine ve Maliye Bakanlığı geçen günlerde bir açıklama yaptı ve Kredi Garanti Fonu’ndan (KGF) düşük faizli kıdem tazminatında kullanabilecekleri bir pay ayırdıklarını ifade ettiler” şeklinde konuştu.

“EYT’DEN EMEKLİ SİGORTALI, EMEKLİ AYLIĞI TAHSİSİNDEN SONRA İŞ YERİNE GİREBİLİR”
Kılıç, sigortalı olarak çalışan bir kişinin emekli olmayı tercih etmesi halinde iş yerinden ‘08 kodu’ ile ayrılmak istediğini bildirmesi gerektiğini hatırlatarak, şu ifadeleri kullandı:

“Bu emeklilik sebebiyle istifa anlamına geliyor. Bunun için SGK’dan emekli olabildiğine dair bir yazı alacak ve bunu işverene verecek. Ekinde de emeklilik sebebiyle istifa ediyorum diyecek, işveren de onu ‘08’ koduyla SGK’ya bildirecek ve kişi artık o işletme ile arasındaki hukuki ilişkiyi sona erdirecek yani işten çıkmış olacak. Bu saatten sonra kişinin aynı iş yerinde işe devam edip etmemesi yine o çalışan ve işveren arasında yapılan anlaşmaya bağlı. Eğer orta kararla devam etme yönünde bir temel sonuç ortaya çıkmışsa, elbette ki emekli aylığı tahsisinden sonra iş yerine girebilir. Bu sefer de Sosyal Güvenlik Destek Primi dediğimiz primle çalışmaya devam eder. Ama şunu da belirtelim, eğer emeklilik işleminden sonra kendisinden ayrılan kişiyi geri almak istemezse de burada yapacak herhangi bir şey yok. Bu, tamamen kişilerin iş yeriyle anlaşmasına bağlı bir süreç.”

Öte yandan, kamuoyunca yakından takip edilen EYT ilgili kanun teklifi, yarın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda ele alınacak. Emeklilik için başvurular da düzenlemenin yasalaşmasının ardından başlayacak.