Evrenin en sıcak maddesi keşfedildi!

KOZMİK TARİH

Kozmik tarihin son 9 milyar yılında görülen en parlak kuasarın X-ışını emisyonunu gözlemledi. Yeni bakış açısı kuasarların iç işleyişine ve çevreleriyle nasıl etkileşime girdiklerine ışık tutuyor.

DÜNYA'DAN NE KADAR UZAKTA?

Dünya'dan 9,6 milyar ışık yılı uzaklıkta, Centaurus ve Hydra takımyıldızları arasındaki bir galaksinin ev sahipliği yaptığı J1144, Güneş'ten 100.000 milyar kat daha parlak olmasıyla son derece güçlüdür.

J1144'ün Dünya'ya aynı parlaklıktaki diğer kaynaklardan çok daha yakın olması, gökbilimcilerin kuasara güç veren kara delik ve çevresindeki ortam hakkında fikir edinmelerini sağlıyor. Çalışma, Astrofizik ve Gezegenbilim Araştırma Enstitüsü'nde (IRAP) doktora sonrası araştırmacı olan Dr. Elias Kammoun ve Max Planck Dünya Dışı Fizik Enstitüsü'nde (MPE) doktora adayı olan Zsofi Igo tarafından yönetildi.

Kuasarlar, bilinen evrendeki en parlak ve en uzak nesneler arasında yer alır ve gazın süper kütleli bir kara deliğe düşmesiyle oluşur. Radyo, kızılötesi, görünür, morötesi ve X-ışını dalga boylarında gözlemlenebilen büyük miktarlarda elektromanyetik radyasyon yayan çok yüksek parlaklığa sahip aktif galaktik çekirdekler (AGN) olarak tanımlanabilirler. J1144 ilk olarak 2022 yılında SkyMapper Southern Survey (SMSS) tarafından görünür dalga boylarında gözlemlenmiştir.

Ekip, kuasardan yayılan X-ışınlarının sıcaklığını ölçmek için dört gözlemevinden gelen verileri kullandı. Bu sıcaklığın yaklaşık 350 milyon Kelvin, yani Güneş'in yüzeyindeki sıcaklığın 60.000 katından fazla olduğunu buldular. Ekip ayrıca kuasarın merkezindeki kara deliğin kütlesinin Güneş'in kütlesinin yaklaşık 10 milyar katı olduğunu ve büyüme hızının yılda 100 güneş kütlesi mertebesinde olduğunu buldu.

Bu kaynaktan gelen X-ışını ışığı, J1144'te bulunan kadar büyük kara deliklere sahip kuasarlarda genellikle görülmeyen birkaç günlük bir zaman ölçeğinde değişmiştir. Bu büyüklükteki bir kara delik için tipik değişkenlik zaman ölçeği aylar hatta yıllar mertebesinde olacaktır. Gözlemler ayrıca gazın bir kısmının kara delik tarafından yutulurken, bir kısmının da son derece güçlü rüzgarlar şeklinde dışarı atıldığını ve ev sahibi galaksiye büyük miktarlarda enerji enjekte ettiğini gösterdi.

Makalenin başyazarı Dr. Kammoun, şu ifadeleri kullandı:

- Aşırı gücüne rağmen daha önce hiçbir X-ışını gözlemevinin bu kaynağı gözlemlememiş olması bizi çok şaşırttı. Benzer kuasarlar genellikle çok daha uzak mesafelerde bulunur, bu nedenle çok daha sönük görünürler ve biz onları Evren sadece 2-3 milyar yaşındayken oldukları gibi görüyoruz. J1144, çok parlak ve Dünya'ya çok daha yakın olduğu için (yine de çok uzakta olmasına rağmen!) çok nadir bir kaynaktır ve bize bu kadar güçlü kuasarların neye benzediğine dair eşsiz bir bakış açısı sunar. Bu kaynağın yeni bir izleme kampanyası bu yıl Haziran ayında başlayacak ve bu eşsiz kaynaktan daha fazla sürpriz ortaya çıkarabilir.