Şimdiye kadar görülen en büyük kozmik patlama hala devam ediyor

ŞİMDİYE KADAR GÖRÜLEN EN BÜYÜK KOZMİK PATLAMA

11 Mayıs 2023'te Kraliyet Astronomi Topluluğu, gökbilimcilerin şimdiye kadar görülen en büyük kozmik patlamayı bulduklarını açıkladı. AT2021lwx olarak adlandırılan patlama üç yıldan fazla sürdü. Bu, yalnızca birkaç ay boyunca parlak kalabilen sıradan bir süpernovanın - ya da patlayan yıldızın - aksine. Ayrıca, AT2021lwx bilinen herhangi bir süpernovadan 10 kat daha fazla parlıyor gibi görünüyor. Bu devasa patlamanın, bir kara deliğin güneşimizden binlerce kat daha büyük bir gaz bulutunu parçalaması sonucu meydana geldiği düşünülüyor. AT2021lwx'in Tilki Vulpecula takımyıldızı yönünde 8 milyar ışık yılı uzaklıkta olduğuna inanılıyor. AT2021lwx şiddetle patladığında evrenin yaklaşık 6 milyar yaşında olduğu düşünülüyor.

Southampton Üniversitesi liderliğindeki gökbilimciler ekibi, hakemli çalışmalarını 11 Nisan 2023 tarihinde Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayınladı.

EN BÜYÜK KOZMİK PATLAMANIN KEŞFİ

Gökbilimciler patlamayı ilk olarak Kaliforniya'daki Zwicky Geçici Tesisi'nden alınan 2020 verilerinde buldular. Ardından, Hawaii'de bulunan Asteroid Karasal Darbe Son Uyarı Sistemi (ATLAS) patlamayı tespit etti. Ardından ekip patlamayı üç teleskopla daha gözlemledi: Uzaydaki Neil Gehrels Swift Gözlemevi, Şili'deki Yeni Teknoloji Teleskobu ve İspanya'nın La Palma kentindeki Gran Telescopio Canarias.

Southampton Üniversitesi'nden başyazar Philip Wiseman açıkladı:

- Bir süpernova türü ararken arama algoritmamız tarafından işaretlendiği için buna tesadüfen rastladık. Çoğu süpernova ve gelgit bozulması olayı kaybolmadan önce sadece birkaç ay sürer. Bir şeyin iki yıldan fazla bir süre parlak kalması hemen çok olağandışı bir durumdu.

Southampton Üniversitesi'nden ekip üyesi Sebastian Hönig, ekibin bunun özel olduğunu nasıl fark ettiğini açıkladı:

- Nesneye olan uzaklığı ve bize ne kadar parlak göründüğünü öğrendikten sonra, nesnenin kaynağındaki parlaklığını hesaplayabilirsiniz. Bu hesaplamaları yaptıktan sonra, bunun son derece parlak olduğunu fark ettik.

AT2021lwx NEDİR?

AT2021lwx gökbilimcilerin şimdiye kadar gördüğü en büyük patlama. Patlamanın büyük bir gaz bulutunun bir kara delikle etkileşime girmesi sonucu meydana geldiğine inanıyorlar. Basın açıklamasında şöyle denildi:

- Bulutun parçaları yutularak, kalıntılarının yanı sıra kara deliği çevreleyen büyük tozlu çörek şeklindeki oluşuma şok dalgaları göndermiş olabilir.

Gökbilimciler bu tür bir patlamayı ilk kez bu kadar büyük ölçekte görüyorlar. Karşılaştırma yapmak gerekirse, 2022 yılında gökbilimciler kayıtlardaki en parlak gama ışını patlamasını görmüşlerdi. Bu patlamanın parlaklığı AT2021lwx'i gölgede bırakmıştı, ama sadece kısa bir süre için. AT2021lwx'in devam eden patlaması, genel olarak çok daha yüksek enerjiye sahip olduğu anlamına geliyor. Bilim insanları fiziksel patlamanın güneş sistemimizden yaklaşık 100 kat daha büyük olduğunu söylediler. Patlama, güneşimizden yaklaşık 2 trilyon kat daha parlak bir şekilde zirveye ulaştı.

Evrendeki bu kadar parlak nesnelere en yakın karşılaştırma kuasarlardır. Kuasarlar, galaksilerin merkezlerinde bulunan ve yığılma disklerinden beslenen süper kütleli kara deliklerdir.

Yine Southampton Üniversitesi'nden ekip üyesi Mark Sullivan, kuasarlar ile yeni keşfedilen patlama arasındaki farkı açıkladı:

- Bir kuasarda parlaklığın zaman içinde inip çıktığını görürüz. Ancak on yıl öncesine baktığımızda AT2021lwx'e dair hiçbir tespit yoktu, sonra birdenbire evrendeki en parlak şeylerden biri olarak ortaya çıktı ki bu daha önce görülmemiş bir şey.

ARAŞTIRMANIN GELECEĞİ

Ekip hâlâ patlamayla ilgili daha fazla veri topluyor. AT2021lwx hakkında X-ışınları da dahil olmak üzere farklı dalga boylarında bilgi edinmek istiyorlar. X-ışını verileri, patlamanın sıcaklığını ve yüzeyde neler olabileceğini anlamalarına yardımcı olabilir. Wiseman şöyle dedi:

- Vera Rubin Gözlemevi'nin Uzay ve Zaman Mirası Araştırması gibi yeni tesislerin önümüzdeki birkaç yıl içinde faaliyete geçmesiyle, bu tür olayları daha fazla keşfetmeyi ve onlar hakkında daha fazla bilgi edinmeyi umuyoruz. Bu olaylar, son derece nadir olmalarına rağmen, galaksilerin merkezlerinin zaman içinde nasıl değiştiğinin kilit parçaları olacak kadar enerjik olabilirler.

Sonuç olarak: Gökbilimciler şimdiye kadar görülen en büyük kozmik patlamayı buldular. Herhangi bir süpernovadan 10 kat daha parlak olan bir kara deliğin etrafındaki toz bulutundan kaynaklandığına inanıyorlar. Patlama şu ana kadar 3 yıldan fazla sürdü.

Kaynak: earthsky.org, ras.ac.uk, academic.oup.com