Betelgeuse nedir? Bilim insanları onlarca yıl ömrünün kaldığını söylüyor

BETELGEUSE PATLAYACAK MI?

Bir gün Betelgeuse bir süpernova olarak patlayacak. O zaman dolunay kadar parlak olabilir, mümkünse güpegündüz görülebilir! Ama Betelgeuse ne zaman patlayacak? Cevap şuydu: Belki bugün. Belki bundan bin yıl sonra . Ancak 2019'dan beri Betelgeuse'un parlaklaşması ve karartılmasında gözle görülür bir artış oldu. Ve bu hafta 1 Haziran 2023 yayınlanan yeni bir makale , Betelgeuse'un ilerleyen süpernovasının zaman ölçeği olarak binlerce yıl değil, "onlarca yıl" olduğunu öne sürüyor.

Makale , yıldızların parlamasını sağlayan süreç olan yıldız nükleosentezi kavramına odaklanmaktadır . Yıldızların içinde, basit atomlar yan ürün olarak enerji ile daha karmaşık atomlar oluşturmak için birleşir. Bir yıldızın nükleer yakıtı bittiğinde bir süpernova meydana gelir. Açık erişimli bir veri havuzu olan Arxiv.org , yeni çalışmayı 1 Haziran'da yayınladı. Buna Betelgeuse'un nabız atma dönemlerinden çıkarılan evrimsel aşaması deniyor . Bilim adamları dedi ki:

- Betelgeuse'un bir sonraki galaktik süpernova için iyi bir aday olduğu sonucuna vardık.

İlk yazar, Japonya'daki Tohoku Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Astronomi Enstitüsünden Hideyuki Saio'dur . Royal Astronomy Society'nin Aylık Bildirimleri makaleyi yayınlanmak üzere kabul etti.

Açık olalım. Kendi Samanyolumuzdaki süpernova gözlemlerinin tarihi kabataslaktır . Ancak, yaşamlarımız boyunca herhangi bir galaktik süpernova, hatta Betelgeuse kadar yakınımızda gördüğümüz için kesinlikle şanslıyız .

Ve sadece on yıl içinde patlayan Betelgeuse? Bu inanılmaz bir düşünce ve insanları konuşturuyor!

Ama gerçekçi mi?

ONLARCA YIL MI?

Aşağıda, Twitter'da yeni bir gevezelik turu başlatan birkaç tweet var. İlki 2 Haziran Cuma gününden itibaren "onlarca yıl" senaryosuna işaret ediyor.

NEREDEYSE %50 PARLAKLIK ARTIŞI

Yıldız hakkında günlük durum raporları sağlayan Twitter'daki @Betelbot'tan ikinci bir önemli tweet , 18 Mayıs 2023'e ait. Bu, yıldızın yakın zamanda neredeyse %50'lik bir parlaklık artışına işaret ediyor! Betelgeuse'nin yaz aylarında güneşin arkasında olduğunu unutmayın. Yani yaz sonunda şafaktan önce ortaya çıkana kadar ne yaptığını bilemeyeceğiz .

BETELGEUSE'DE VIZILTI

Yıldızlar, içlerinde termonükleer füzyon reaksiyonları geçirdikleri için parlarlar. Basitçe söylemek gerekirse, yan ürün olarak enerji ile daha karmaşık elementler (helyum gibi) oluşturmak için basit elementleri (hidrojen gibi) birleştirir. Devasa yıldızlar (sekiz veya daha fazla güneş kütlesi) yaşlandıkça, en basit yakıtları tükenir, ancak çekirdekleri demirden yapılana kadar kademeli olarak daha karmaşık yakıtlar yakarlar … ve sonra nükleer yanma durur. Bu noktada, daha fazla füzyon gerçekleşmeden, bir yıldızın iç kısmındaki yüksek sıcaklıklar düşer. Bu da yıldızın iç kısmındaki yüksek basınçların da düşmesi anlamına geliyor. Yıldız kendi üzerine çökmeye başlar. Çöküyor… sonra müthiş bir patlamayla, bir süpernovayla geri tepiyor.

Bu nedenle, Betelgeuse gibi devasa yıldızlar , yakıt kaynaklarını tükettikten sonra, hızla çöken ve şiddetli bir şekilde patlayan Tip II süpernovalar olarak patlar.

Ve böylece, bir yıldızın ne zaman patlayacağı, yıldızın içinde olup bitenlere, ne kadar yakıt kaldığına ve çökmeye ne kadar yakın olduğuna bağlıdır.

BETELGEUSE'NİN İÇİNDE NELER OLUYOR?

Yeni çevrimiçi çalışma şunları söyledi:

- Betelgeuse'un çekirdek karbon yakmanın son aşamasında olduğu sonucuna vardık...

Betelgeuse gibi devasa bir yıldızın karbon yakma aşaması yaklaşık 1000 yıl sürer. Eğer bu aşamanın "sona yaklaşıyorsak", o zaman Betelgeuse ömrünün sonuna yaklaşmıştır ve belki de "onlarca yıl" sonra patlamak üzere olabilir.

Ama başka olasılıklar var mı? Tabii ki var.

UniverseToday , 2 Haziran 2023 Cuma günü Betelgeuse hakkında harika bir hikaye yayınladı. Yazar şuna dikkat çekti:

Araştırmacılar, "Aslında, kesin evrim aşamasını belirlemek mümkün değil, çünkü yüzey koşulları karbon tükenmesine yakın geç aşamada ve sonrasında neredeyse hiç değişmiyor" diye yazıyor araştırmacılar. Gökbilimciler yalnızca yüzeyi görebilirler, ancak hikayeyi anlatan yıldızın derinliklerinde olup bitenlerdir.

Makalenin yazarları gerçekten de gözlemlere, verilere ve modellemeye göre Betelgeuse'un düşünülenden daha erken patlayabileceğini söylüyorlar. Ancak ve bu kritik yıldızın çekirdek karbon yakmanın hangi aşamasında olduğunu bilmiyorlar. Verilere uyan bazı modellere göre, karbon yakma işlemi uzun süre devam edebilir.
Yani, temelde, ilk kareye geri döndük. Betelgeuse yarın patlayabilir. "Onlarca yıl" sonra patlayabilir. Ya da bin yıl sonra patlayabilir.

BETELGEUSE 2019'DA NEDEN KARARDI?

2019'un sonlarında Betelgeuse, gözle görülür şekilde kararmaya başladığında dünya çapında heyecan uyandırdı. Gökbilimciler artık bu olayı "Betelgeuse'un Büyük Karartması" olarak adlandırıyorlar. Olduğu gibi, birçok kişi büyük olayın nispeten yakın olan bu yıldızın patlaması yakın olduğuna inanıyordu.

Betelgeuse o zamandan beri parlaklığını geri kazanmasına ve ardından tekrar kararmasına, şimdi tekrar parlaklaşmasına ve bu şekilde devam etmesine rağmen henüz patlamadı.

Peki neden karardı?

NASA'nın Hubble Uzay Teleskobu ve diğer birkaç gözlemevinden gelen verileri analiz eden gökbilimciler, parlak kırmızı süperdev yıldız Betelgeuse'nin 2019'da kelimenin tam anlamıyla tepesini patlattığı sonucuna vardılar. Betelgeuse, görünür yüzeyinin önemli bir bölümünü kaybetti ve devasa bir Yüzey Kütle Fırlatma (SME) üretti. Bu, normal bir yıldızın davranışında daha önce hiç görülmemiş bir şey.

Güneşimiz, koronal kütle atımı ( CME ) olarak bilinen bir olayda rutin olarak ince dış atmosferinin bazı kısımlarını, yani koronayı savurur . Ancak Betelgeuse SME, tipik bir CME'den 400 milyar kat daha fazla kütle patlattı!

Dolayısıyla, 2019'daki Betelgeuse'nin Büyük Karartmasına, görünüşe göre yıldız tarafından atılan ve yıldızın ışığının bir kısmını geçici olarak engelleyen bir sıcak gaz bulutu neden oldu.

SÜPERNOVA DÜNYA'YI YOK EDECEK MI?

Betelgeuse ne zaman patlasa, Dünya gezegenimiz bu patlamanın Dünya'daki yaşamı yok etmesi şöyle dursun zarar vermesi için çok uzaktadır. Çalışmalar, bir süpernovanın bize zarar vermesi için 160 ışıkyılı yakınında olmamız gerektiğini gösteriyor . Ve Betelgeuse belki de bu mesafenin dört katıdır.

Bunun yerine, Betelgeuse nihayet patladığında Dünya'da yaşayan herkes gece gökyüzünde inanılmaz güzel bir manzara görecek - çok, çok, çok parlak bir yıldız.

Ve profesyonel astronomlar, patlamış bir Betelgeuse'a bu kadar yakın oldukları için mutlu olacaklardır. Süpernova sonrası yıldızı inceleyebilecekler.

Bu arada, amatör astronomlar ve sıradan yıldız gözlemcileri de patlamanın tadını çıkaracaklar. Ancak Betelgeuse'u Orion'un parlak kırmızı yıldızı olarak görmekten hoşlanan birçok kişi, gittiğinde onu çok özleyecek!

BETELGUESE EN PARLAK YEDİNCİ YILDIZDIR

Orta kuzey enlemlerinde, her yılın ilk günü civarında, Betelgeuse gün batımına doğru yükselir. Yıldız, ocak ve şubat akşamları öne çıkıyor.

Mart ayının başında, bu yıldız akşamın erken saatlerinde güneye dönecek. Mayıs ortasına kadar, gün batımından sonra batıda kısa bir süre görünür. Betelgeuse yazın başlarında güneşin arkasında seyahat eder, ancak yaklaşık Temmuz ortasından sonuna kadar şafaktan önce doğuya döner. Kesinlikle, Ağustos ayının başlarında, takımyıldızın yaz şafağının hayaleti olarak bilindiği doğuda, gün doğumundan önce Orion'da Betelgeuse'u görebilirsiniz .

Betelgeuse yıldızı, kendine özgü, yumuşak bir turuncu -kırmızı renge sahiptir . İnanmayanları yıldızların aslında renkli olduğuna ikna etmek için idealdir.

Alfa olarak belirlenen yıldızlar genellikle takımyıldızlarında en parlak olanlardır. Ancak Betelgeuse, Orion'un diğer parlak yıldızı Rigel'den daha sönük olmasına rağmen Alpha Orionis'tir .

Betelgeuse, genel olarak gökyüzündeki en parlak 10. yıldızdır ve ABD, Kanada, Avrupa'nın çoğundan ve Kuzey Yarımküre'nin çoğundan görülebilen en parlak 7. yıldızdır.

POPÜLER KÜLTÜR VE MİTOLOJİDE BETELGUESE

Birçok parlak yıldızın özel isimleri Arapça kökenlidir. Bu gerçek, Avrupa'nın Karanlık Çağları boyunca Arap gökbilimcilerin ve astrologların hakimiyetini yansıtıyor . Betelgeuse adı, genellikle “Devin Koltukaltı” olarak tercüme edilen Arapça bir ifadeden türetilmiştir. Elbette Dev, Orion'a atıfta bulunur, ancak - bir koltuk altından ziyade - bazı yazarlar Betelgeuse'u bir eli veya bazen bir omzu temsil ediyor olarak görürler. Adının ne anlama geldiği tam olarak belli olmasa da Betelgeuse, birçok eski yıldız haritasında Orion'un sağ omzunu işaretler.

Eski mitlerde, Orion çoğunlukla bir dev, bir savaşçı, bir avcı, bir tanrı veya başka bir antropomorfik veya hayvan figürü ile ilişkilendirilir, bu nedenle Betelgeuse tasvirlerinin çoğunun anatomik bir bağlantıya sahip olması şaşırtıcı değildir. Örneğin, Sanskritçe adı da bir kol anlamına geliyordu, ancak bu muhtemelen gerçekten bir geyiğin bacağıydı. Brezilya'nın bazı bölgelerinde Betelgeuse, bir kaymanın (timsah) arka ayağı veya bir kaplumbağanın ön ayağı olarak görülüyordu. Öte yandan, eski Japonya'da Betelgeuse'un bir tören davulunun kenarının bir parçası olduğu düşünülüyordu. Peru'da bir suçluyu yemek üzere olan dört akbabadan biriydi.

Betelgeuse'nin konumu RA 05h 55m 10.3053s, aralık +07° 24' 25.4" şeklindedir.

Alt satır: Betelgeuse bir gün bir süpernova olarak patlayacak. Patladığında, dünyevi görüş noktamızdan gün boyunca parlayacak kadar parlak olacak. Ama Dünya'nın herhangi bir tehlikede olmayacağı kadar uzakta.

Kaynak:

1- https://arxiv.org/abs/2306.00287

2- https://earthsky.org/brightest-stars/betelgeuse-will-explode-someday/