Dolar çöküyor milli para yükseliyor
Doların Amerika'nın elinde baskı aracı olarak kullanılması ülkeleri milli paralarla ödeme sistemlerine yöneltiyor. Türkiye'nin de Rusya, Çin, İran, BAE ve Katar ile ticarette milli paralarla ödeme anlaşmaları bulunuyor. Peki o anlaşmalara ne zaman imza atıldı ve milli para ile ticaretinde son durum ne?
Rusya'nın NATO kuşatmasına karşı başlattığı harekat sonrası ABD'nin başını Batı'nın Moskova'yı hedef alan yaptırımları sürüyor. Batı'nın yaptırım baskısına direnen ülkeler Rusya ile ABD dolarını devre dışı bırakan milli para ile ticarete yöneliyor.
Amerika'nın doları baskı aracı olarak kullanma siyaseti, yeni de değil. Çok kutuplu yeni dünyada Atlantik'in dolar saltanatı uzun bir süredir sallanıyor. ABD'nin dolar tahakkümü ve yaptırım tehditlerine karşı Yükselen Asya ülkeleri ve Türkiye 2012 yılından bu yana milli paralarla ticaret anlaşması yapıyor.
MİLLİ PARA İLE TİCARET YAPILAN ÜLKELER
Türkiye Rusya, Çin, İran, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar ile karşılıklı olarak milli para ile ticaret anlaşmalarına imza attı.
ABD Başkanı Donald Trump'ın "Türkiye belirlediğim sınırların dışına çıkarsa ekonomisini mahvederim" tehdidini savurduğu gün, Ankara-Moskova hattında, ticarette dolara bağımlılığı azaltacak adım atıldı. 8 ekim 2019 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ve Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov, iki ülke arasındaki ödeme ve ticarette yerli para birimlerinin kullanma anlaşması imzaladı.
Ayrıca Türkiye bankalarının, Rusya'nın ABD kontrolündeki SWIFT sistemine alternatif olarak yarattığı Rusya Merkez Bankası Ulusal Ödeme Sistemi’ne bağlanması konusunda da mutabakat sağlandı.
Çin ile Türkiye merkez bankaları arasında ilk para takası işlemi de 30 Kasım 2016'da yapıldı. Halen yürürlükte olan 2012 tarihli para takası anlaşması, 2015'te 3 yıl süreyle uzatılmış ve anlaşmanın tutarı 12 milyar yuana yükseltilmişti. 30 Mayıs 2019'da imzalanan ikili para takası anlaşması 35,1 milyar lira ve 23 milyar Çin yuanı artırılarak toplam 46 milyar lira ve 35 milyar Çin yuanına ulaştı.Artırılan rakamın da 15 Haziran 2021 tarihi itibariyle Merkez Bankası hesaplarına girdiği belirtildi.
Türkiye-İran ticaretinde ise milli paralarla ödeme adımı 2015'de atıldı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve dönemin İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Türkiye-İran arasında yapılacak ticaretin artık 'milli' para birimleri üzerinden yapılacağını duyurdu.
Türkiye ile Katar arasında swap anlaşması ise 2018 yılında 3 yıllık süreyle yapıldı. Daha sonra bu 5 milyar dolara çıkarıldı. Türk Lirası ve Katar Riyali takasına yönelik anlaşma 2024 yılına kadar devam edecek. Anlaşmanın ileride revize edilmesi ve takasın 15 milyar doların üzerine çıkılması da bekleniyor.
Öte yandan 2022'nin Ocak ayında Türkiye ile BAE merkez bankaları arasında swap anlaşması imzalandı. Anlaşmanın nominal büyüklüğü karşılıklı olarak 18 milyar BAE dirhemi ve 64 milyar lira düzeyinde oldu. İki ülke arasında karşılıklı ticaretin geliştirilmesi yoluyla finansal iş birliğinin daha da güçlendirilmesi amacını taşıyan anlaşma 3 yıl geçerli olacak.