Kuduz nedir tedavisi ne zaman ortaya çıktı?

Kuduz ilk ne zaman ortaya çıktıKuduz, g insanlık tarihinin ilk çağlardan beri bilinen en korkutucu hastalıklarından biri. Antik çağlardan beri, sinir sistemini tutarak, akut ensefalite (beyin iltihabı) neden olan bu viral hastalığa ilişkin kayıtlara pekçok uygarlığa ait belgelerde rastlamak mümkün. Elimizdeki kuduz hastalığına ilişkin yazılı kayıtlar Sümerlere dek uzanıyor. Hammurabi kanunlarında, bir kuduz köpeğin bir kimsenin ölümüne neden olması halinde, köpeğin sahibinin tazminat ödemekle yükümlü olduğu belirtiliyordu.Kuduz nasıl bulaşır?İnsanlara çoğunlukla hasta hayvanın derin ısırık ve tırmalaması sonucu bulaşır. Hastalık evcil ve vahşi hayvanlarda görülebilir. İnsan kuduz vakalarının en büyük kaynağını köpekler oluşturmaktadır. Bundan başka yarasalar, çakallar, kokarcalar, tilkiler, rakunlar gibi pek çok hayvan da kuduz bulaşında etkilidir.Kuduz bir hayvanın tükürük, beyin dokusu gibi enfekte materyallerinin direkt olarak gözlere, buruna, ağıza veya bir yaraya temas etmesiyle de bulaşma mümkündür. Ancak daha düşük oranda görülür. Ayrıca organ nakilleriyle, kornea, solunum yolu ve mukozal membranlardan (ağız, burun, göz) bulaşma nadir de olsa bildirilmiştir. Kuduz bir hayvanı sevmek, kanıyla, idrarıyla veya dışkısıyla temas etmek bir maruziyet oluşturmaz.Kuduz nedir?Kuduz, en sık enfekte olmuş bir hayvanın ısırmasıyla bulaşan, Antartika hariç bütün dünyada görülebilen, aşıyla önlenebilen viral bir hastalıktır.Kuduz belirtileri nedir?Kuduzun kuluçka süresi tipik olarak 1-3 aydır, ama 1 haftadan 1 yıla kadar da değişebilir. Başlangıç belirtileri genel halsizlik, huzursuzluk, ateş ve baş ağrısı şeklindeki grip semptomlarına çok benzer. Bu belirtiler günlerce sürebilir. Isırık yerinde ağrı, batma veya kaşıntı hissi, sonraki günlerde anksiyete, bilinç bulanıklığı, sinirlilik gelişebilir. Hastalık ilerledikçe merkezi sinir sisteminin etkilenmesine bağlı, uykusuzluk, hayal görme, anormal davranışlar, bilinç kaybı, hafif veya kısmi felç, aşırı uyarılma, saldırganlık, tükürük salgısında artış, yutma güçlüğü, sudan ve bazan havadan korkma gibi daha belirgin belirtiler ortaya çıkar. Hastalığın akut dönemi tipik olarak 2-10 gün sonra biter.Kuduzun klinik belirtileri bir kez ortaya çıktıktan sonra, sadece destekleyici tedavi yapılabilir ve neredeyse her zaman ölümle sonuçlanır. Ölüm, belirtilerin başlamasıyla günler içerisinde gerçekleşir. Bugüne kadar klinik olarak ortaya çıkmış kuduzdan sağ kalan 10 vaka bildirilmiştir ve bunlardan sadece 2 tanesinin ısırılma öncesi veya sonrası aşı ile korunma öyküsü yoktur.Kuduz tanısı ve tedavisi nasıl olur?Hastalığın klinik başlangıcı öncesi insanda kuduz enfeksiyonunu gösterecek bir test mevcut değildir. Kuduza özgü havadan veya sudan korkmak gibi belirtiler görülmedikçe klinik teşhis zor olabilir. İnsanda canlı iken ve ölüm sonrası değişik teşhis teknikleriyle enfekte dokularda (beyin, deri, idrar veya tükürük) virüs, virüs antijenleri veya nükleik asitleri tesbit edilmeye çalışılır.Herhangi bir yaralanma durumunda enfeksiyon olasılığını azaltmak için en etkin yollardan biri yarayı hemen su ve sabunla iyice yıkamaktır. Maruziyetten sonra mümkün olan en kısa zamanda lokal yara tedavisi başlatılması, kuduz aşısı ve kuduz immünglobülinin yapılması kuduz semptomlarını ve ölümü önleyebilir.Yolcular için RiskKuduz, Antarktika kıtası dışındaki tüm kıtalarda görülür. Orta ve Güney Amerika, Asya, Afrika’da köpeklerde kuduz hala büyük bir sorundur. Çoğunluğu Asya ve Afrika’da olmak üzere her yıl kuduzdan 55.000 kişi ölmektedir. Bu bölgelere yapılan seyahatlerde vahşi veya evcil hayvanlarla temas edenler için risk mevcuttur. Vaktinin çoğunu açık havada geçirenler (kampçılar, mağara gezginleri gibi), mesleki riskleri olanlar (veterinerler gibi), uzun süre kalacak olanlar için risk daha yüksektir. O bölgeye özgü veya herhangi bir vahşi hayvana yaklaşmaktan kaçınmak ve daima tedbirli olmak gerekir.Çocuklar çoğu kez kuduz için en büyük risk altındadır. Onların köpekler tarafından ısırılması çok daha muhtemeldir. Ciddi maruziyet halinde, iyi bir tıbbi bakıma acil erişim yoksa hastalık ve ölüm kaçınılmazdır.Kuduzdan nasıl korunulur?Yurt dışına çıkmadan önce kuduza maruz kalma riski ve maruz kalma durumunda ne yapılması gerektiği hakkında seyahat sağlığı merkezlerinden veya diğer sağlık kuruluşlarından danışmanlık alınmalıdır.Isırılma sonrası korunma (temas sonrası profilaksi) aşağıdaki basamakları içermektedir:Yaralanma sonrası en kısa sürede yara su ve sabunla temizlenmeli ve acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdırAşı ve immünglobulin yapılmalıdırIsırılma sonrası korunma, 14 günlük bir periyot içinde bir doz insan immun globulini ve 4 doz kuduz aşısı rejiminden oluşur.Kuduz immun globulini ve ilk doz kuduz aşısı, sağlık kuruluşu tarafından ısırılma sonrasında mümkün olan en kısa süre içinde uygulanmalıdır. Diğer aşı dozları ilk dozdan 3, 7 ve 14 gün sonra uygulanır.Bazı durumlarda proflaktik aşılama (ısırılma öncesi korunma ) önerilebilir. Bunun için 3 doz 0,7 ve 21 veya 28. günlerde birer doz aşı yapılır. Profilaktik aşılama önerilen durumlar:Daha çok kırsal alanlarda vakit geçirecekseniz (hayvanlarla çalışan biyolog, veteriner veya tarım uzmanları gibi) veya hayvanlarla yakın temas gerektirecek iş planlarınız varsa (hayvan ticareti, maden işletmek gibi),Köpeklerin yaygın olduğu, tıbbi bakımı zor ve gecikmiş olarak alabileceğiniz uzak kırsal köyleri yürüyüş yaparak ziyaret edecekseniz,Köpeklerde kuduzun yaygın olduğu bir bölgede bir aydan fazla kalacaksanız, (daha uzun kalmak bir hayvanla karşı karşıya kalma riskini artırır),Ayrıca korunma için;Evcil hayvanlarınızı aşılatın,Evcil hayvanınızın vahşi tabiatla etkileşimini azaltın,Başıboş hayvanlardan uzak durun,Başıboş veya hasta hayvanları ilgili kurumlara bildirin.Seyahat Dönüşü ÖnerilerSeyahatten döner dönmez acilen doktorunuza veya bir sağlık kuruluşuna başvurarak kontrollerinizi yaptırın.Seyahatinizden hekiminize mutlaka bahsedin.Kuduz en çok hangi hayvanlardan bulaşır?Kuduz virüsü, enfeksiyona maruz kalmış hayvanın tükürüğü ile yakın temas, ısırığı, çiziği ve tahrip olmuş cilt/mukoza zarını yalaması yoluyla hayvanlardan başka hayvanlara veya insanlara bulaşır. Köpekler, virüsün en yaygın kaynağıdır ve tüm insan kuduz ölümlerinin % 95’inden fazlasından sorumludur.Yaban hayat popülasyonu da kuduz virüsünün bulaşması için bir kaynak olarak hizmet eder. Hastalığın bulaşmasında en çok etkisi olan yaban hayvanları Doğu Avrupa’da rakun köpekleri ve tilkiler; Kuzey Amerika’da kokarcalar ve yarasalar; Afrika ve Asya’da çakallar ve firavun fareleri; Latin Amerika’da yarasalar; Porto Riko ve diğer Karayip Adaları’nda firavun fareleri; Güney Kore’de ise rakun köpekleridir.Kuduz evcil hayvanlara, hastalığı taşıyan hayvanlarla doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Hastalık insanlara ise kuduzlu bir hayvan ile temas veya kontamine olmuş evcil hayvanlarından bulaşabilir.Evcil hayvanlardan veya yaban hayattan enfeksiyon alma riskini düşürmek ve bu ölümcül hastalıktan korunmak için alınabilecek en iyi önlem hayvanların aşılanmasıdır.