Dünya bu tehlikeyle karşı karşıya! Maymun çiçeği virüsü nedir? Nasıl bulaşır?

Mpox adıyla bilinen virüsün neden olduğu maymun çiçeği hastalığı, kaşıntılı deri döküntüleriyle kendini gösteren, ateş yükselmesine yol açan ve insandan insana bulaşabilen bir hastalıktır. Covid-19 pandemisinin etkilerinin hâlâ hissedildiği bir dönemde ortaya çıkan bu viral enfeksiyon, şu günlerde (Ağustos 2024) Afrika’da pandemi seviyesine ulaşarak acil durum ilan edilmesine yol açmıştır. 

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR?

Daha çok Orta ve Batı Afrika’da rastlanan maymun çiçeği virüsü, Ortopoksvirüs cinsine aittir ve insanlara genellikle enfekte olmuş bir kişi ya da hayvanın cilt lezyonları veya vücut sıvılarıyla doğrudan teması sonucu bulaşan bir zoonotik hastalıktır. Ateş, baş ağrısı, lenf düğümlerinde şişme, kas ağrısı ve yorgunluk gibi belirtilerle kendini gösteren bu hastalığın tipik bir belirtisi de yüz, eller, ayaklar ve ağızda ortaya çıkıp zamanla içi sıvı dolu lezyonlara dönüşen döküntülerdir.

NASIL BULAŞIR?

Maymun çiçeği virüsü, insanlardan insanlara veya bazen hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Hastalığın belirtileri arasında yer alan enfeksiyonlu cilt lezyonları, ağızda oluşan yaralar gibi faktörlerle doğrudan temas ile de virüs geçebilir. Bulaşma yolları şu şekildedir:

Yüz yüze konuşma esnasında solunan hava
Ten teması (dokunma, öpüşme, cinsel ilişki)
Uzun süreli yakın temasla birlikte solunum damlacıklarının yayılması
Kontamine olmuş yatak örtüleri gibi eşyalarla temas
Anneden bebeğe doğum sırasında veya sonrasında yakın temasla bulaşma

BELİRTİLERİ NEDİR?

Maymun çiçeği virüsünün ilk belirtileri arasında deri döküntüsü, ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı ve kas ağrıları bulunur. Döküntüler genellikle yüzde başlayarak avuç içi ve ayak tabanları da dahil olmak üzere vücuda yayılır ve lenf düğümlerinde şişme görülür. Virüsün neden olduğu diğer belirtiler arasında ise şunlar yer alır:

Yüzde, ağız içinde, el, ayak, göğüs, genital bölge veya anüste sivilce ya da kabarcıklara benzeyen döküntüler
Ateş
Lenf düğümlerinde şişme
Halsizlik
Kas ve sırt ağrısı
Baş ağrısı
Solunum yolları problemleri (öksürük, burun tıkanıklığı)
Üşüme ve titreme
Deri döküntüsü, genellikle ağrılı olabilen düz, kırmızı şişlikler olarak başlar. Bu şişlikler zamanla irin dolu kabarcıklara dönüşür ve kabuklanarak düşer. Tüm bu süreç yaklaşık iki ila dört hafta sürer. Döküntüler tamamen iyileşene kadar virüsü bulaştırma riski devam eder.

NE KADAR SÜREDE ORTAYA ÇIKAR?

Maymun çiçeği virüsü semptomları genellikle enfeksiyondan sonraki 3 hafta içinde ortaya çıkar. Kişi grip benzeri belirtiler yaşamaya başladıktan 1-4 gün sonra döküntüler gelişebilir. Bazı veriler, hastaların semptom göstermeden birkaç gün önce bile virüsü bulaştırabildiklerini ortaya koymaktadır.

NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Maymun çiçeği virüsü, suçiçeği, kızamık, bakteriyel deri enfeksiyonları, uyuz, uçuk ve frengi gibi hastalıkların belirtilerine benzer semptomlar gösterdiği için teşhis için test yapılması gerekmektedir. Virüsün bulaştığı hastalarda, lezyonlardan alınan örnek doku, PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testiyle incelenir. Ciltte yara oluşmamışsa anal veya rektal sürüntü örneği de kullanılabilir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin antikor üretip üretmediğini anlamak için kan testi de istenebilir.

NASIL KORUNULUR?

Virüsün yayılmasını kontrol altına almak için sürveyans, yani virüsün izlenmesi ve yeni vakaların hızlı tanımlanması kritik öneme sahiptir. Salgın sırasında enfekte kişilerle yakın temas, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için en önemli risk faktörüdür. Seyahat ederken bu virüse yakalanma riskini en aza indirmek için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:

Aşı yaptırmak (Çiçek hastalığı aşıları, maymun çiçeğine karşı da koruma sağlar.)
Virüsün belirtilerini gösteren kişilerle cilt temasından kaçınmak
Enfekte kişinin yatak takımlarına, havlularına veya giysilerine dokunmamak
Hasta biriyle temas ettiyseniz ellerinizi sık sık sabunla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak
Virüsü taşıyabilecek hayvanlardan kaçınmak
Maymun Çiçeği Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?
Maymun çiçeği virüsüne özel bir tedavi yoktur. Ancak, çiçek hastalığına karşı geliştirilen antiviral ilaçlar, bu virüsü tedavi etmek için kullanılabilir. Tedavi, hastalıktan kaynaklanan ağrı ve lezyonlar gibi belirtileri hafifletmeyi amaçlar. Hastalık belirtileri gösteren kişilerin hızlıca bir sağlık kuruluşuna başvurarak erken tedavi alması önemlidir.