Basında neredeyse hemen hemen her gün ölümle sonuçlanan bir bisiklet kazası haberine denk geliyoruz. Bisiklet dergisi “Cyclist Türkiye”nin 17 Mart 2022’deki haberine göre son 2 yılda 300’e yakın bisikletçi trafikte hayatını kaybetti. (1) Bu kazalarda trafikteki motorlu taşıt sürücülerinin hataları büyük rol oynuyor. Bir kamyonun, otobüsün ya da otomobilin çarptığı bisikletçiler hayatını kaybediyor. Bazı bisikletçiler alkollü araç sürücülerinin hatalarının kurbanı oluyor.
Elbette tüm suçu motorlu taşıt sürücülerine atamayız. Yetersiz ekipmanla trafiğe çıkan bisikletçiler de var. Amacım tek bir tarafı sorumlu tutmak ve yargılamak değil ancak değişmeyen bir gerçek var. Türkiye’de bisiklet sporu ile amatör ya da profesyonel düzeyde ilgilenen ciddi bir kesim var. Sonuç olarak trafiğe çıkan her bisikletçi bir şekilde ölümü göze alıyor ve kelle koltukta bisiklet sürüyor. Her ne kadar bisikletçiler dikkatli bir şekilde bisiklet kullansalar da motorlu taşıt sürücülerinin hataları veya yetersiz yol güvenliği onları her an ölümle burun buruna getiriyor.
Bu yazıda, Türkiye’de bisiklet yol güvenliğinin nasıl sağlanacağı ve kaza sayılarının nasıl azaltılacağı ile ilgilenmiyorum. Bu teknik konu genel olarak Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın, inşaat mühendislerinin, ulaşım ve yol güvenliği uzmanlarının alanına giriyor. Bisiklet kullanmayı seven biri olarak Türkiye’de bisiklet kazalarına nasıl köklü bir şekilde çözüm bulunabilir diye düşünüyorum. Geçici olarak yaşadığım Tayland’daki “Sky Lane” modelinin bu soruna bir cevap olabileceğini iddia ediyorum. Eğer “Sky Lane” modeli Türkiye’de yaygınlaşırsa Türkiye bisiklet sporunda bir devrim yapabilir.
“SKY LANE” BİSİKLET PİSTİ
Öncelikle kısaca Tayland’daki “Sky Lane” bisiklet pistinden bahsetmek istiyorum. Bu pist dünyanın en iyi bisiklet pistlerinden biri ve Tayland’ın Samut Prakan ilinde bulunan Suvarnabhumi Havaalanı’nın çevresinde bulunuyor. Pist özel bir banka tarafından işletiliyor ve giriş tamamen ücretsiz. Tek yönlü pistin uzunluğu tam olarak 23,5 km. Toplam dört şeritten oluşan pistin ilk iki şeridi mavi renkte ve 4,8 metrelik bu şeritleri genel olarak yavaş ve orta hızda bisiklet sürenler kullanıyor. En sağdaki üçüncü ve dördüncü şeritler ise mor renkte ve 3,8 metrelik bu şeritler hızlı ve çok hızlı bisiklet sürücüleri tarafından kullanılıyor.
Pist boyunca her 5 kilometrede bir bulunan dinlenme alanlarında tuvaletler ve içecek makineleri bulunuyor. Yorulduğunuzda mola verip bu makinelerden su alıp içebiliyorsunuz. Pist içerisinde yolda kaldığınızda sizin yardımınıza gelecek bir pikap araç bulunuyor ve sizi başlangıç noktasına götürüyor. Ayrıca sağlık sorunu yaşadığınızda kullanabileceğiniz bir sağlık merkezi ve ambulans hizmeti bulunuyor.
Bu pistte bisiklet sürerken güvenlik ve trafik kaygısı yaşamıyorsunuz. Hemen hemen her yaştan kişiyi bu pistte görebilirsiniz. İsterseniz kendi bisikletinizi getirebilirsiniz, isterseniz bisiklet mağazalarından bisiklet kiralayabilirsiniz. Bu alana ailenizle gidebiliyorsunuz. Çocukların da bisiklet sürebileceği bir çocuk bisiklet parkı bulunuyor. Ayrıca bisikletçilerin ısınabileceği ve koşu yapmak isteyenlerin koşabileceği 1,5 kilometrelik ayrı bir pist daha var. Bisiklet pistine girmeden önce başlangıç noktası alanında çeşitli sayıda gıda restoranı, yiyecek ve içecek dükkanı, kafeler ve marketler bulunuyor. Bisiklete binmeden önce veya bisiklete bindikten sonra bu alanda yemek yiyebiliyorsunuz, kahve veya taze meyve suları içebiliyorsunuz.
“SKY LANE”İ TÜRKİYE’DE UYGULAMAK
“Sky Lane” herkesin keyifli bir şekilde vakit geçirebileceği ve her düzeyden bisikletçinin spor yapabileceği dünyanın en iyi bisiklet pistlerinden biri. “Sky Lane” 2014 yılında Suvarnabhumi Havalimanı ile onun etrafını çevreleyen sulama kanalı arasındaki eski bir bağlantı yolunun bisiklet pisti haline getirilmesi ile ortaya çıktı. Önceden bu bağlantı yolunda bisiklet kazaları oluyordu. Bu bağlantı yolu kazaları en aza indirmek için bir kamu şirketi olan Tayland Havaalanları’nın ve özel bir banka olan Siam Commercial Bank’ın 2015-2016’daki girişimiyle “Kurumsal Sosyal Sorumluluk” projesi kapsamında “Mutlu ve Sağlıklı Bisiklet Yolu”na dönüştürüldü.
“Sky Lane” modeli Türkiye’de de rahatlıkla uygulanabilir. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü, havaalanlarını işleten şirketler, özel şirketlerin veya bankaların da yardımıyla “Sky Lane” tarzında projelere liderlik edebilir ve Türkiye’de bulunan havalimanları çevrelerindeki arazileri kullanarak trafiğe kapalı bisiklet pistleri inşa edebilir. Başta İstanbul Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı ve Ankara Esenboğa Havalimanı olmak üzere birçok havalimanı arazisi çevresinde bu proje uygulanabilir.
Havalimanları çevresinde inşa edilecek trafiğe kapalı bisiklet pistlerinin artması hem bisiklet sporuna olan ilgiyi daha da artıracak hem de bisiklet kazalarını azaltacaktır. Bisikleti olanlar arabalarıyla bisikletlerini bu pistlere götürebilir, bisikleti olmayanlar ise ucuz bir fiyata bisiklet kiralayabilir. Motorlu taşıt sürücülerinin trafikte bisikletçileri ciddiye almasını ve bu konuda farkındalık yaratılmasını bekleyemeyiz. Böyle bir farkındalığın oluşması altyapının iyileştirilmesine ve toplumsal bilincin artmasına bağlı olduğu için zaman alacaktır. Bisikletçilerin nefes alabileceği, güvenli bir şekilde bisiklet sürebileceği bisiklet pistlerine ihtiyacı bulunmaktadır.
ŞEHİR İÇİ BİSİKLET YOLLARI YETERLİ DEĞİL
Türkiye’de son yıllarda bisiklet yolları konusunda önemli gelişmeler yaşanıyor ama bu gelişmeler genellikle şehir içinde yaşanıyor. Konya toplam 550 kilometre bölünmüş bisiklet yolu ile Türkiye’nin önemli bir bisiklet şehri haline geldi. Kadıköy-Bostancı-Maltepe-Pendik hattında bulunan bisiklet yolu veya Bakırköy-Zeytinburnu bisiklet yolu elbette günlük bisiklet kullanımı için güzel yerler ancak bu bisiklet yollarında karşınıza yayalar çıktığı ya da yollar kesintiye uğradığı için profesyonel düzeyde ya da performansa yönelik bisiklet sürüşü çok mümkün olmamaktadır.
Şehir yaşamının bir parçası olan bisiklet yollarının artırılması elbette önemli ama bu konuda şehir içi bisiklet yolları ile şehir dışı bisiklet pistleri arasında bir ayrım yapmak gerekmektedir. Türkiye, Tayland’daki “Sky Lane” tarzı ve şehir dışında bulunan bisiklet pistlerine ihtiyaç duymaktadır. Örneğin 2005’te açılan İstanbul Tuzla’da bulunan Intercity İstanbul Park Pisti, daha çok bisiklet veya motorsiklet yarışları için kullanılmaktadır ve özellikle bisikletçiler için tasarlanmamıştır. Var olan şehir içi bisiklet yolları ve şehir dışında bulunan pistler profesyonel bisikletçiler ve performans sürüşü yapmak isteyen bisikletçiler yeterli ve uygun değildir.
KAMU SEKTÖRÜ VE ÖZEL SEKTÖR EL ELE VERMELİ
“Sky Lane” modelinin Türkiye’de DHMİ ve özel sektörün işbirliği ile hayata geçirilmesi durumunda Türkiye bisiklet sporunun merkezi haline gelecektir. Bunun için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na veya Türkiye Bisiklet Federasyonu’na bağlı konunun uzmanlarından oluşan bir ekip Tayland Suvarnabhumi Havaalanı’nda bulunan “Sky Lane”i ziyaret ederek Türkiye’de bu modelin hayata geçirilmesi için bir proje tasarlayabilir. Hazırlanan proje kapsamında DHMİ ve özel şirketler uygun görülen şehirlerde trafiğe tamamen kapalı bisiklet pistleri inşa edebilir.
İlk aşamada pilot bir il seçilebilir ve projenin başarılı olması durumunda diğer illerde de benzer projeler uygulanabilir. Böylece Türkiye’de bisiklet kazalarında gözle görülür bir düşüş yaşanacaktır. Profesyonel düzeydeki bisiklet sporcularının dünya standartlarında pistlerde antrenman yapması bisiklet alanındaki başarılarımızı da artıracaktır. Aynı şekilde halkımız keyifli bir şekilde vakit geçirebileceği alternatif etkinlik alanlarına kavuşacaktır. Türkiye “Sky Lane” tarzında bisiklet pistleri inşa edecek güçte bir ülkedir. Umarım bu yazı Türkiye’deki yetkililer için bir ilham kaynağı olur.
