Bugünlerde Türkiye’de herkesin dilindeki soru bu: Dolar daha yükselir mi? Yanlış anlamayın; sadece işadamları ya da finansçılar değil; apartman temizlik görevlisinden lisedeki çocuğa, bakkaldan ev hanımına kadar herkesin gündeminde bu var.
Çünkü çok net biliyoruz ki, yükselen dolar, sahte bir mutluluk tablosunun boyalarını dökecek ve bizi yıllardır göz ardı ettiğimiz gerçeğimizle yüz yüze bırakacak bir faktör. Lise çağındaki çocuk bile bunun farkında. Umarım bir gün ekonomiyi yönettiğini iddia edenler de işin ciddiyetiyle ortaya çıkarlar.
Peki, dolar daha yükselir mi? Şu an 3 TL seviyesinin üzerine çıkmış doların geçen yılın Haziran ayında 2,14 olduğunu dikkate alırsanız, ben size sorayım? Dolar yükselmiş mi? Bence hayır... Çünkü bu bir yükseliş değil, tam anlamıyla ağır bir devalüasyondur.
‘Gevşedi’ haberlerinin 2,90 – 3 TL aralığında gidip geliyor olması, zaten doların bundan sonraki performansı hakkında da bize bir fikir veriyor. Peki ya sonrası? Ben size birkaç ayrıntıyı hatırlatayım, kararı siz verin.
Eğer bir ülkede yetersiz bile olsa ortaya çıkan büyüme iç tüketimle, iç tüketim de ithalatla gerçekleşiyorsa, dolar ihtiyacınız yükseliyor demektir.
Eğer bir ülkede, döviz getirebilmek için yapacağınız ihracatın temelini teşkil eden sanayi, üretim yapmak için yüzde 70’lerde ara malı ithal etmek zorundaysa, dolar ihtiyacınız yükseliyor demektir.
Eğer bir ülkede, bankacılık sektörünüz sendikasyonlarını ya da dış finansman kullanımını geri ödemek için dövize ihtiyaç duyuyor, ama öte tarafta vatandaş ve firmalar bankaya olan borcunu öderken işi aksatmaya başlıyorsa, dövize ihtiyacınız var demektir.
Eğer bir ülkede ekonominizin pozisyon açığı 380 milyar doları bulmuşsa, Merkez Bankası, tüm bankalardaki döviz rezervini de hesaplarına katıp, kullanılabilir 30 ila 40 milyar dolar arasında bir parayla mücadele yetisine sahipse, dolara olan ihtiyacınız yükseliyor demektir.
Kısa vadeli borçlarınız ve cari açık finansmanınız için her yıl nakit 200 milyar doları aşkın bir paraya ihtiyacınız bulunuyorsa ve artık dünya ekonomisi üzerinden size para gelmiyor, gelenin maliyeti yükseliyor ve mevcut para da kaçmaya çalışıyorsa, dolar ihtiyacınız artıyor demektir.
Eğer bir ülkede gıdadan enerjiye tüm ihtiyaçlarınızı dolarla temin ediyorsanız, üretim bacağını tamamen yok sayan politikalar uyguluyorsanız, rakam olmaktan başka bir işe yaramayan büyümede de ithalat odaklı tüketimden medet umuyorsanız, dolar ve hatta döviz ihtiyacınız artıyor demektir.
Velhasıl turizmden ihracata gelirleriniz düşerken, bulmanız gereken nakit para dolar bazında ortada duruyor ve acil ihtiyaçlarınız için yeni paraya ihtiyaç duyarken, kaynağı belirsiz paraya bile muhtaç hale geliyorsanız, dolar ihtiyacınız artıyor demektir. Bu kadar zorunluluğa karşı, ihtiyacınız kadar dolarınız var mı cebinizde? Peki, tekrar soralım: Dolar daha yükselir mi? Bence yanıtı kendiniz verdiniz bile.
Çetin Ünsalan