ABD Başkanı Joe Biden’ın 24 Nisan 2021 tarihinde 1915 Olayları ile ilgili olarak yaptığı sözde soykırım açıklamasının dünya genelinde yankıları olmuştur. 24 Nisan 2021’de Beyaz Saray tarafından yayınlanan metinde Türkiye ifadesinin kullanılmaması, İstanbul yerinde Constantinopledenilmesi Türkiye’yi doğrudan sorumlu tutmadığı yönünde yorumlara sebep olsa da metin genel olarak dünyada Türkofobinin güçlenmesine ve şiddet eğilimlerinin cesaretlenmesine neden olmuştur.
ABD Başkanı Biden’ın hukuki ve tarihi bilgiden yoksun bir şekilde hukuki bir kavram olan “soykırım”ı kullanmasının ardından, Fransa’da Ermeni terör örgütü ASALA’nın saldırılarında şehit olan Türk diplomatların anısına yapılan bir paylaşımı beğenen Valance kent meclisinde encümen olarak görev yapan Türk belediye meclis üyesi Yasin Yıldırım’ın istifaya zorlandığı haberleri gündeme gelmiştir[1].
Belçika’da da La Belgiquegazetesi, bir Ermeni’nin 1915 olayları ile ilgili yazısına cevap mektubu gönderen Türkiye’nin Brüksel Büyükelçisi Hasan Ulusoy’un yazısını yayımlamamıştır. Büyükelçilik,gazetenin 24 Nisan’da Belçika Ermenileri Komitesi Başkanı Nicolas Tavitian’ın 1915 olaylarına ilişkin Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e,Türkiye’ye, Türk tarihine ve devlet yöneticilerine yönelik tarihi, hukuki gerçeklerden uzak suçlamalarla dolu bir yazısını yayınladığını belirtmiştir. Gerçeklerle örtüşmeyen bu yazıya cevap olarak Büyükelçi Hasan Ulusoy tarafından kaleme alınan mektup çeşitli gerekçelerde sansüre uğramış ve gazetede yayınlanması engellenmiştir. Bu engelleme üzerine Büyükelçilik, Büyükelçi Ulusoy’un cevabını Twitter üzerinden yayınlamıştır[2]. Büyükelçi Ulusoy, metinde bazı aşırı Ermeni grupların gerçeklerin ortaya çıkmasını engellemeye çalıştığını vurgulamıştır.Ayrıca hukuki bir kavram olan “soykırım”ın yalnız uluslararası mahkemelerce kullanılabileceğine de mektubunda yer vermiştir[3].
Avrupa Birliği’nin ifade özgürlüğüne verilen önem konusunda ne kadar hassas olduğu herkesin malumudur. Buna rağmen, Fransa Parlamentosu, Fransa’da “Ermeni soykırımı yok” diyen kişilere ceza yolu açan yasa tasarısını 12 Ekim 2006 tarihinde görüşmüştü. Yasa tasarısı, 19 oya karşılık 106 oyla kabul edilmişti. Türkiye ve Fransa’dan gelen tepkilerden sonra tasarı tartışılmış, Fransa hükümeti Senato’ya gönderilmesinin önünü tıkamıştı. 2016 yılında Senato’ya gönderilen tasarıya 146 senatör “hayır”, 156 senatör ise “kabul” edilmesi için oy kullanmıştı ve tasarı Ekim 2016’da yasalaşmıştı. Yine, ifade özgürlüğüne orantısız bir saldırı olarak değerlendirilmiş ve tepki ile karşılaşılmıştı. Fransa Anayasa Mahkemesi, “bazı suçların reddinin suç sayılmasına” ilişkin yasanın ilgili hükmünü 2017 yılında iptal etmiştir. Söz konusu yasa, Fransa’nın 29 Ocak 2001 tarihinde resmi olarak tanıdığı sözde Ermeni soykırımının inkârını da kapsamaktaydı[4]. Dolayısıyla, sözde soykırımın tarihte yaşanmadığını söylemek ifade özgürlüğü konusunda herhangi bir yasa ile engellemez, bu konu ileri sürülerek bireyler istifaya zorlanamaz.
Hatırlanacağı gibi, Kasım 2020’de Fransa CumhurbaşkanıEmmanuelMacron, Paris’te Ermenistan için yardım toplayan Ermeni derneğine destek ziyaretinde bulunmuştu[5]. Macron, 2019’un başında da 24 Nisan’ı “Ermeni Soykırımını Anma Günü” olarak ilan etmişti ve ilk defa 24 Nisan 2019’da resmi bir tören düzenlenmişti[6]. Macron’un 1915 olaylarını Türkiye’nin aleyhine kullanmak konusundaki istikrarı açık bir şekilde görülse de bu durum Macron’a özgü olarak algılanmamalıdır. Fransa dış politikası da bu konuda istikrarlı bir grafik çizmektedir. 1975 yılında görevi sırasında şehit edilen Türkiye’nin Paris Büyükelçisi İsmail Erez’in saldırıya uğramasından birkaç saat sonra Fransa televizyonlarında Türkiye’ye yönelik saldırgan yorumlar görüldüğünün hatırlanmasında fayda vardır[7].
Fransa sözde “soykırım” ekseninde Türkiye ile ilgili dosyası kabarık bir ülkedir. Söz konusu dosyaya, ABD Başkanı Biden’ın 24 Nisan açıklamasından sonra yeni bir vaka daha eklenmiştir. 25 Nisan 2021 tarihinde, Fransa’da, Saint-Die-Des-Vosges’de, 10 araçla gelen sayıları kırk civarında Ermeni bir grubun Türk bir aileye yönelik saldırısı gündeme gelmiştir[8]. Saldırı sonucunda Türk aileden biri yoğun bakımda olmak üzere üç kişi hastaneye kaldırılmıştır. Çevre kentlerden bir araya gelerek saldırıyı düzenlediği bilinen Ermenilerle ilgili henüz bir gelişme yoktur.
“Düşünce özgürlüğü” kavramının küresel olarak bıçak sırtı bir durumda olduğunu söylemek mümkündür. Hukukun ve tarihi gerçeklerin hiçe sayıldığı ve bunun alışkanlık haline geldiği günümüzde siyasi kaygılar ön plana çıkmaktadır. Popülizm ve oy kaygısı ile hareket edildiği sürece bir zamanlar önemli olan ancak artık değerini yitiren ahlaki prensiplere veda edilmektedir.
[1] “Dışişleri’ndan Fransa’da Türk Belediye Meclis Üyesinin İstifaya Zorlanmasına Tepki”, TRT Haber, 28 Nisan 2021, https://www.trthaber.com/haber/gundem/disislerinden-fransada-turk-belediye-meclis-uyesinin-istifaya-zorlanmasina-tepki-576341.html
[2] “Notre réponse à une “contributionexterne” pleined'accusations et de mensongespubliée dans La Libre Belgique le 24.04.2021 n'est pas partagée par leditjournal.Notredroit de réponseétantdénié,voicinotreréponse afin d'honorernotreresponsabilitéd'informer le public”, 29 Nisan 2021, https://twitter.com/TurkEmbBrussels/status/1387757399419858951
[3] “Belçika Gazetesinden Skandal”, TRT Haber, 29 Nisan 2021, https://www.trthaber.com/haber/dunya/belcika-gazetesinden-skandal-576964.html
[4] “Fransa’da da “Soykırım Yok” Demek Suç Olmaktan Çıktı”, Medyascope.tv, 27 Ocak 2017, https://medyascope.tv/2017/01/27/fransada-da-soykirim-yok-demek-suc-olmaktan-cikti/
[5] “Fransa Cumhurbaşkanı Macron’dan Ermeni Derneği’ne Destek Ziyareti”, Sputniknews.com, 22 Kasım 2021, https://tr.sputniknews.com/avrupa/202011221043268594-fransa-cumhurbaskani-macrondan-ermeni-dernegine-destek-ziyareti/
[6] “Fransa’da İlk ‘Ermeni Soykırımını Anma Günü’”, DeutscheWelle, 24 Nisan 2021, https://www.dw.com/tr/fransada-ilk-ermeni-soykırımını-anma-günü/a-48462112
[7] Bilâl N. Şimşir, Şehit Diplomatlarımız, Bilgi Yayınevi: Ankara, Aralık 2000, s. 175.
[8] “France: ArmenianMobAttacksTurkishFamily, 4 Injured”, Anadolu Agency, 26 Nisan 2021, https://www.aa.com.tr/en/europe/france-armenian-mob-attacks-turkish-family-4-injured/2220592