Geçende İngiltere’de yaşayan bir Türk ile sohbet ediyorum.
Mayıs sonu, ara okul tatili döneminde ailecek İngiltere’den Türkiye’ye ziyaret planı yapıyorlar. Aileden iki kişinin pasaport süresinin uzatılması gerektiği için Londra başkonsolosluğuna internet üzerinden başvurmuşlar ve iki ay sonraya gün almışlar. Bekleme süresi uzun olduğu içi telefon ile başkonsolosluk ile görüşmüşler ve kendilerine acil durum ziyaretlerinde geçici pasaport verilebildiği belirtilmiş. Yoğunluğun kök sebebi bildirildiği kadarıyla rezervasyon arası sürelerin Kovid-19 tedbirleri kapsamında 15 dakikadan 30 dakikaya çıkartılmasıymış.
Başkonsolosluğun Londra vize ofisini ziyaret etmeyeli yaklaşık 4 sene olmuştur ama eğer hala aynı yerdelerse, o küçük ve sıkışık mekan için şüphesiz ki doğru kararlar olmuş.
Aynı konuyu İngiltere’de yaşayan İspanyol bir arkadaşım ile konuştum. İspanya’da da aynı şekilde pasaport yenileme benzeri işlemlerde ve genel olarak devlet kurumlarında Kovid-19 nedenli kapasite düşüklüğü ve bekleme süre uzunlukları mevcutmuş. İspanya, bu işe pratik bir çözüm getirmiş. Süresi dolan İspanyol pasaportlarını 6 ay otomatik uzatıyorlarmış. Bu işi çipli pasaportlar üzerinden sistemsel mi yapıyorlar yoksa standart pasaportlar içinde geçerli mi emin değilim fakat gerekli önlemleri almışlar.
İngiltere, Almanya ve benzeri ülkelerde yaşayan Türk vatandaşlarının Türkiye’ye başta okul ara dönemleri olmak üzere daha kolay gelebilmeleri için neler yapılabilir?
1. İspanya’nın yaptığı gibi Kovid-19 problemi geçene kadar altı ay süre ile pasaportların otomatik uzatılması mümkün müdür? Şu zor dönemde Türkiye’nin Avrupa’daki başkonsolosluklarındaki vize yenilemesi iş yükünü mümkün olduğu kadar azaltmak makul olabilir.
2. Konsolosluklarda pasaport yenileme randevusu için iki ay beklenmesi durumunda birçok Türk ailenin ilgili okul tatili döneminde Türkiye’ye gelemeyeceği açıktır. Okul çağında çocuğu olan ailelerin mümkün olan ziyaret dönemleri bellidir, konsolosluklarımızda zaten vatandaşlarımızın adres bilgisi, erişim bilgisi ve pasaport bilgileri mevcuttur. Pasaport yenilenmesi veya benzeri vatandaşlık işlerinde uzun kuyrukların oluştuğu dönemlerde belki elçiliklerimiz ilgili vatandaşlara SMS veya e-mail göndererek erken başvuru yapılması konusunda proaktif davranabilirler.
3. Ülke elçiliklerimizdeki çeşitli servisler ile ilgili ölçümlerin TUİK tarafından toparlanıp raporlanması faydalı olabilir. Böylece Dışişleri bakanlığındaki politika yapıcılara hangi alanda yatırım yapılması gerektiği ile ilgili erken bir gösterge sağlanabilir.
4. Çocuklu Türk ailelerinin yurtdışı çıkışlarında ailedeki her pasaportun süresinin ayrı ayrı yönetilmesi karmaşıklık yaratan ve bazı durumlarda seyahatin hiç yapılamaması ile sonuçlanan bir durum. Aile pasaportlarının sürelerinin aynı dönemde yenilenir hale getirilmesi için pratik bir yöntem bulunabilir mi?
5. Türk vatandaşları yurtdışında yaşarlarken seyahat haricinde oturma izni süresi veya ev kiralama kontrat süresi gibi konularda kalan pasaport süresi önemli olabiliyor. Pasaport süre uzatımı veya yenilemedeki olası gecikmelerde birçok vatandaşımızdan şikâyet gelme riski mevcut. Vatandaşlarımıza pasaport geçerlilik seçimi konusunda seçenek vermek ne kadar doğrudur? Pasaport harçlarının yüksekliğinden dolayı vatandaşlarımızın daha kısa süreli pasaportu seçme durumları sıkça görülmektedir. Bu kısa vadeli seçimler sonucunda daha sonraki yıllarda yenileme dönemi geldiğinde hem vatandaşlar hem elçilik görevlileri için gereksiz süre ve mesai kayıpları yaşanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti için 5 yıllık pasaport vermek ile 10 yıllık pasaport vermek arasında pek bir maliyet farkı olmasa gerek. İngiltere’de uygulandığı gibi 16 yasından büyük tüm vatandaşlar için uzatma ve yenilemelerde standart 10 senelik pasaport uygulamasına geçmek, sistemde uzun vadede oluşacak mesai kayıpları göz onuna alındığında daha doğru bir politika olabilir. Pasaport harcıda böylece tek bir rakama indirilir ve basitleşir. 1, 2 veya 3 yıl gibi kısa dönemli pasaportlar vererek kendi bürokrasimize iş yükü, vatandaşımıza eziyet çektiriyoruz, bu politikaları tekrar değerlendirmekte fayda olabilir.