ÇKP üyesi Uygur devlet adamı Seyfeddin Aziz 106 yaşında: Aziz Çin'de anıldı

1915’te Xinjiang’ın Atuş şehrine bağlı bir köyde doğan, gençlik yıllarında devrimci hareketlere katılarak Uygur halkının kurtuluş mücadelesi için savaşan Aziz, kurtuluştan sonra Xinjiang-Uygur Özerk Bölgesi’nin ilk başkanı oldu.Aziz,1977’de Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) Merkez Komitesi Siyasi Bürosu’nda yer alan, yani ÇKP’nin 26 üst düzey yöneticisinden biri olan Seyfeddin Aziz, ülkemizde bu niteliklerinin yanı sıra “Satuk Buğra Han / Türklerin Müslümanlığa Geçişi” (Kaynak Yayınları, çev. Rukiye Hacı, 2000) adlı romanıyla tanınıyor.

SEYFEDDİN AZİZ KİMDİR?

12 Mart 1915'te Xinjiang'ın Atuş şehrine bağlı Vakvak köyünde dünyaya gelen Seyfettin Aziz, 1935-1937 arasında SSCB'nin Taşkent Orta Asya Üniversitesi'nde öğrenim görmüş. Öğrenimi bitince ülkesine dönen ve 1944'te İli, Çevçek ve Altay bölgelerinde başlayan devrimci harekete katılan Aziz, kurulan geçici hükümette eğitim genel müdürlüğü yapmış. Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşu ilan edilince, Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Birinci Genel Toplantısı'na katılan Xinjiang heyetine başkanlık eden Seyfettin Aziz, merkezi hükümet üyeliği ve merkezi milliyetler komitesi başkan yardımcılığı görevlerine atanmış. Daha sonra Xinjiang-Uygur Özerk Bölgesi Birinci Başkanlığı ve Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi Başkan Yardımcılığı gibi çok önemli görevlerde de bulunan Aziz'e, 1955'te Çin Halk Kurtuluş Ordusu tarafından korgeneral rütbesi ve kurtuluş madalyası verilmiş. Çin Komünist Partisi'nin 1977'de seçilen merkez komitesine seçilen Aziz, partinin üst düzey 26 önderinden biri olmuş.

Seyfettin Aziz'in, siyaset ve devlet yönetimi alanlarındaki bu parlak başarılarının yanında, sanat alanında da çok önemli çalışmaları söz konusu. Çin Ulusal Yazarlar Birliği Başkan Yardımcılığı yapan Aziz, özyaşamsal nitelikler taşıyan "Ömür Destanı" adlı bir romana ve Uygur tarihine dönük birer klasik yapıt olan "Satuk Buğra Han" ile "Tianshan Kartalı"na imza atmış. Bilimsel çalışması "12 Makam Üzerine"; hikâyeler külliyatı "Evliya Ata"; binden fazla şiirini içeren "Fırtına Şarkısı", "Hayatın Şarkısı", "Parlak Yıllar" şiir kitapları da bulunan Seyfettin Aziz, 1995'te Beijing'de Uygur Tarihi ve Kültürünü Araştırma Derneği'ni kurmuş.

UYGUR KÜLTÜRÜNÜ ZİRVEYE TAŞIDI

Çin Uluslararası Radyosu (CRI) Türkçe Servisi’nde 2005-2008 arasında üç yıl boyunca birlikte çalıştığımız, konukseverliğini, hazırladığı birbirinden lezzetli yemekleri, çalışkanlığını ve güler yüzünü asla unutamayacağım, sevgili hocamız Prof. Dr. Rukiye Hacı, Türkçeye kazandırdığı ‘Satuk Buğra Han’ romanının önsözünde, “Aynı zamanda Xinjiang tarihi üzerinde uzun yıllar araştırma yapan ve Uygurların şarkı ve danslarının gelişmesini zirveye taşıyan bir araştırmacı ve sanatçıdır. Yaşının çok ilerlemiş olmasına rağmen, Çin’de başta Uygurlar olmak üzere bütün insanların saygı gösterdiği ve herkesçe tanınan bir şahsiyettir” diyor, çok yakından tanımış olduğu Seyfettin Aziz hakkında.

Çin’in Xinjiang-Uygur Özerk Bölgesi, halen dünyada hakkında en çok yalan söylenen bölgelerden biri ve ne yazık ki Türk medyası da çoğu zaman bu yalanlara ortak oluyor. Seyfettin Aziz'in dilimizdeki tek yapıtı ‘Satuk Buğra Han’ı ve diğer klasikleri okumak, iz bırakmış Uygur aydınları tanımak, uluslararası medyanın yarattığı büyük bilgi kirliliği karşısında panzehir işlevi görecektir, eminim.

Son olarak, ‘Xinjiang’ın Çincede ‘Vatana yeniden kavuşan eski topraklar’ anlamına geldiğini de belirteyim.

Kaynak Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Tuca Arslan'ın Seyfeddin Aziz için yazı kaleme aldı. Yazıya bağlantıdan ulabilirsiniz.