IŞİD'in hesabı Tedmür'den döndü
Suriye Şam’dan Tedmür’e giderken Humus’a varmamıza üç kilometre kala doksan derece sağa döndükten sonra, Kalamun dağlarına sırtımızı vererek Suriye’nin iç kesimlerine doğru iki saat daha yol gittik. Toplamda dört saat sonra Tedmür’deydik. Yol kenarında başından vurulmuş bir at, et kütlesini kısmen koruyan yanmış bir ceset, intihar saldırılarında kullanılmış çok sayıda araç, buzdolabı, çamaşır makinesi, araziye dağılmış elbiseler, nöbet çadırında mettisini içip nargilesini tüttüren Suriye askerleri ve her türlü hayal alemine dalmanıza olanak veren geniş düzlükler gördük.
Tarihi 3.000 yıl öncesine dayanan Tedmür, Suriye savaşındaki en kritik halkalardan. Bir yıl IŞİD’in denetiminde kalan tarihi kent ve yerleşim birimi geçtiğimiz günlerde Suriye Ordusu tarafından kurtarıldı. Humus’a bağlı Tedmür askeri, tarihi ve doğal zenginlikler bakımından Suriye için önemli bir merkez. Bu üç etkenin buluşma noktası olan Tedmür, Suriye’deki bütün askeri cepheler için doğrudan sonuçlar doğuruyor. Karmaşık tabloyu kenti ziyaretimiz sırasında ayrıntılı sunumlar yapıp gazetecilerin sorularını yanıtlayan Askeri İstihbarat Şube Başkanı Malik Ali Habib verdiği bilgilerden de faydalanarak anlaşılır hale getirmeye çalışalım.
ASKERİ BOYUT
Bölgede sadece IŞİD vardı. Örgütün ilk saldırısı 12.05.2015 akşam saat 10.45’te başladı. Örgüt şehri üç eksenden kuşattı, toplamda 70 kilometrelik bir saldırı hattı kurarak taarruz etti. Suriye Ordusu sekiz gün dirense de geri çekilmek zorunda kaldı. Rakka’dan 600, Humus’tan 1200 ek militan saldırya katıldı. IŞİD’liler Tunus, Kuveyt, Türkiye, Çeçen ve Suriye kökneli militanlardan oluşuyordu. IŞİD’in ele geçirdiği alan 62.500 km kareydi. Kent, yaklaşık olarak bir yıl IŞİD denetiminde kaldı.
IŞİD kenti ele geçirdikten sonra bölge halkı dört gruba ayrıldı. Devlet memurlarının başını çektiği grup il süreçte şehri terk etti. Bir kesim kalarak IŞİD’le savaşa devam etti. Üçüncü grup Türkiye’ye doğru göç etti. Son kesim ise IŞİD’e katıldı, örgüte bölge coğrafyası hakkında mihmandarlık yaptı, teröristlere lojistik akışını kolaylaştırıcı bir rol oynadı.
IŞİD bölgeye askeri olarak çok büyük yığınak yaptı. Son teknoloji ürünü suikast tüfekleri Suriye Ordusu’ndan tam 250 askeri şehit etti. Kanasçılar özellikle çevredeki Hayyal Dağı gibi yüksek tepelere yerleştirildi. Kanasçılar hakim tepelerden, Humus - Tedmür, Tedmür – Şam eksenlerini kontrol ediyorlardı.
Teröristler, kadın kılığına bürünerek intihar eylemleri yaptı. Aynı yöntem, Suriye askerinin bulunduğu kontrol noktalarından geçebilmek için de kullanıldı. Suriye Ordusu yetkilileri IŞİD’in bölgede klor gazı da kullandığını belirtiyor.
IŞİD'İN HEDEFLERİ NEYDİ?
Örgütün hedefi Tedmür üzerinden Lübnan sınırındaki Kalamun dağlarına ulaşmaktı. Bunu başarabilseydi, Suriye’yi bıçak gibi ortadan ikiye bölmüş olacaktı. Başkent Şam’la Humus, Lazkiye, Tartus, Halep gibi büyük şehirlerin bağlantısı kesilece Şam, kuzeyden kuşatılacaktı. Öte yandan örgüt Lübnan sınırını oluşturan Kalamun dağlarındaki unsurlarıyla da buluşarak askeri birliklerini birleştirecekti. Örgüt Tedmür üzerinden Şam’ı kuşatmanın yanı sıra Kalamun üzerinden de Lübnan’daki etkisini artırmayı hedefliyordu.
Bilgi veren askeri istihbarat yetkilisi, Suriye Ordusu’nun bölgenin IŞİD’ten kurtarılması için “yoğun talimatlar” verdiğinin altını çizdi. Üç eksen ve on iki cephede süren çatışmalar sonucu Mart ayının sonuna doğru kent IŞİD’ten kurtarıldı. Örgüt militanları şu an kentin 25 ila 35 kilometre uzağına çekilmiş durumda. Örgüt şehre yönelik tacizlerini sürdürüyor. Geceleri kente sızma girişimleri devam ediyor. Özellikle kötü hava koşulları örgütün şehre yaklaşmasını kolaylaştırıyor. Suriye Ordusu’nun bundan sonra şehrin çevresindeki güvenliği tam olarak sağlayıp Deyrizor kentindeki IŞİD kuşatmasını kırmak için harekete geçmesi ihtimaller arasında yer alıyor.
KÜLTÜREL VE EKONOMİK BOYUT
1- Tarihi Tedmür Kalesi ve antik şehir
2- Tuz yatakları: Suriye’nin en büyük tuz ocağı bölgede.
3- Petrol, gaz ve fosfat yatakları.
4- Uluslararası değere sahip olan Tedmür taşı.
5- Ender bulunan kum çeşitleri.
6- Yer altı su kaynakları, kükürtlü sıcak su, bölgdeki turizm tesis IŞİD tarafından yok edilmiş.
7- Geniş tarım arazileri, buğday tarlaları.
TEDMÜR'DE SON DURUM
Hem antik kentte hem de meskun mahalde hummalı bir çalışma var. IŞİD’in kente yerleştirdiği binlerce mayın ve patlayıcıyı temizleme çalışmaları sürüyor. Ziyaretimiz sırasında sık sık patlama sesi duyduk, kentin çeşitli noktalarından yükselen dumanları gördük. Yetkililer çok sayıda mayın olduğu için bizleri de dikkatli olmamız konusunda uyardı. IŞİD’in harabeye çevirdiği tarihi müzenin bahçesindeki toprak alana da örgüt bir çok mayın yerleştirmiş. Temizlenen bölgelere şehir sakinleri yavaş yavaş dönmeye başlamış. Tarihi kent ise kapalı. Kapısında Rus askeri nöbet tutuyor. İçeride Rus ve Suriye Ordusu ekipleri mayınları tarihi kente zarar vermeden çıkarmaya çalışıyor. Bugüne kadar kentten toplamda 3000’in üzerinde mayın sökülmüş.
BATININ TEDMÜR SESSİZLİĞİ
Suriye Ordusu’nun Tedmür zaferi batı başkentlerinde yankı bulmadı. Oysa bir çok yorumcu Tedmür’ü IŞİD’in Suriye’de geri çekiliş ve çözülme döneminin başlangıcı olarak kabul ediyor. PYD/YPG unsurlarının IŞİD’le mücadelesi dünya kamuoyunda büyük ses getirirken, Suriye Ordusu’nun kazandığı bu önemli başarının görmezden gelinmesi ABD koalisyonu açısından esas meselenin IŞİD olmadığını gösteriyor. Tedmür Suriye açısından geniş toprakların yeniden Suriye Ordusu’nun egemenliğini tesis etmesi açısından önem taşıyor. Bir anlamda Suriye Ordusu IŞİD’i gerileterek krizin yarattığı bölünmüş Suriye haritasını birleştiriyor.
Mehmet Kıvanç / Şam
ulusalkanal.com.tr