Mart ayı önemli olaylar

Hazırlayan:

Aydınlık Arşiv Servisi

1 Mart 1876: Haydarpaşa demiryolu grevi. 1 Mart 1919: Moskova'da Türk Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı. 1 Mart 1925: Tütün tekeli Fransızlardan geri alındı. 1 Mart 1926: Yeni Türk Ceza Kanunu kabul edildi. 1 Mart 1935: İlk kadın Milletvekilleri (18 kişi) Meclis'e girdi. 1 Mart 1935: Atatürk, 4. kez Cumhurbaşkanı seçildi. 1 Mart 1971: Türkiye'de ilk defa çoban boykotu Konya'nın Sazgeçit köyünde gerçekleşti. 1 Mart 1983: 'Hakkâri'de Bir Mevsim' filmi, Berlin Film Festivali'nde 4 ödül aldı. Oyuncusu Erkan Yücel'di... 1 Mart 1985: Şair A. Kadir Meriçboyu hayatını kaybetti. (Nazım Hikmet'in dava ve cezaevi arkadaşıydı.) 1 Mart 1990: İlk özel tv Magic Box deneme yayınlarına başladı. 1 Mart 1992: Show Tv yayına başladı. 1 Mart 2000: Türk Halk Müziği sanatçısı Özay Gönlüm hayatını kaybetti. 1 Mart 2003: TBMM'de, ABD'nin Güneydoğu illerine asker yerleştirme, çeşitli illerde askeri üsler isteme ve Irak'a saldırı için asker isteğine ilişkin Tezkere red edildi.

1 Mart 2011: Aydınlık gazetesi 3'ncü kez günlük olarak yayımlanmaya başladı.

2 Mart 1957: Spor adamı Selim Sırrı Tarcan hayatını kaybetti. 2 Mart 1994: PKK'ya destek veren HADEP Milletvekillerinin dokunulmazlığı TBMM'de kaldırıldı. Meclis çıkışı gözaltına alındılar.

3 Mart 1861: Rusya'da kölelik kaldırıldı. 3 Mart 1878: Yeşilköy Antlaşmasıyla Kars, Ardahan, Beyazıt ve Batum Rusya'ya verildi. 3 Mart 1919: Vilayat-ı Şarkiye Müdafaai Hukuk Cemiyeti Erzurum şubesi kuruldu.

3 Mart 1924: Eğitim Birliği Kanunu çıkarıldı. Hilafet kaldırıldı. Şer'iye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı. Hanedan yurtdışına çıkarıldı.

3 Mart 2013: Müzik sanatçısı Müslüm Gürses İstanbul'da hayatını kaybetti. 3 Mart 2014: 'Değme felek telime benim' türküsünün bestecisi olarak bilinen Muammer Badem (Aşık Özlemi) trafik kazası sonucu hayatını kaybetti. 3 Mart 2014: Opera ve sinema sanatçısı, İP üyesi Altan Günbay (82) hayatını kaybetti.

4 Mart 1925: Takrir-i Sükûn Kanunu kabul edildi. (4 Mart 1929'da kaldırıldı.) 4 Mart 1987: İstanbul'da kar yağışı. 7 Mart gününe kadar süren yağışta kar kalınlığı 1 metreyi buldu. Şehirde yaşam felç oldu. Okullar uzun süre kapalı kaldı. 4 Mart 1992: Cezayir'de İslâmcı örgüt FİS lağvedildi. Cezayir dış destekli çatışmaya sürüklendi. 4 Mart 1994: Aydınlık yazarı Battal Pehlivan hayatını kaybetti. 4 Mart 1994: Ressam mimar Cihat Burak hayatını kaybetti. 4 Mart 1995: Şair ve ressam Mustafa Irgat hayatını kaybetti.

5 Mart 1871: Rosa Luxemburg Polonya'da doğdu. 5 Mart 1920: M. Budu Medivani Ankara'ya ilk SSCB Büyükelçisi olarak atandı.

5 Mart 1934: Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip hayatını kaybetti.

5 Mart 1941: Türkiye'nin ilk Diyanet İşleri Başkanı Rifat Börekçi hayatını kaybetti.

5 Mart 1953: Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin hayatını kaybetti.

5 Mart 1991: Yapı Kredi Bankası kurucusu Kâzım Taşkent hayatını kaybetti. 5 Mart 1992: Zonguldak'ta grizu patlaması sonucu 263 işçi hayatını kaybetti. 5 Mart 2013: Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez (58), görevi başında kanserden hayatını kaybetti.

6 Mart 1920: Hikâyeci Ömer Seyfettin hayatını kaybetti. 6 Mart 1925: Takrir-i Sükûn Kanunu uygulanarak İstanbul'da 6 gazete kapatıldı. 6 Mart 1948: Şair Kemalettin Kâmi Kamu hayatını kaybetti. 6 Mart 1980: Maliye Bakanı İsmet Sezgin, yağ ve şeker ithaliyle Türkiye'nin ilk kez gıda ithali yaptığını söyledi. 6 Mart 1988: Türk Sanat Müziği sanatçısı Mediha Demirkıran hayatını kaybetti. 6 Mart 1989: Şarkı sözü yazarı Fecri Ebicioğlu hayatını kaybetti. 6 Mart 1992: Güneş gazetesi mali nedenlerle yayınına son verdi. 6 Mart 1995: Karikatür ustası Nehar Tüblek hayatını kaybetti. 6 Mart 2003:Aydınlık gazetesi dağıtım servisi şefi ve örnek devrimci Halil Alkan hayatını kaybetti.6 Mart 2009: İşçi Partisi Merkez Karar Kurulu Üyesi, Kıbrıs gazisi, Emekli Albay Dinçer Kömek İzmir'de hayatını kaybetti.

7 Mart 1906: Fransa'da kilise mallarına el konuldu. Karşı çıkanlar bastırıldı. 7 Mart 1927: İstiklâl Mahkemeleri kaldırıldı. 7 Mart 1969: FKF (Fikir Kulüpleri Federasyonu)'nin önderlik ettiği ilk büyük üretici mitingi Akhisar'da yapıldı. 7 Mart 1983: Zonguldak Ereğli TTK Armutçuk maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 103 işçi hayatını kaybetti. 7 Mart 1989: 89 Bahar Eylemleri başladı. Bu süreçte işçiler 223 eylem yaptı. 7 Mart 1990: Hürriyet gazetesi yazarı ve yöneticisi Çetin Emeç uğradığı suikast sonucu makam şoförüyle birlikte öldürüldü. 7 Mart 2014: Halk sanatçısı, besteci, İP üyesi Hasan Hüseyin Demirel hayatını kaybetti. 7 Mart 2014: Ergenekon tertibi çerçevesinde 26 aydır tutuklu bulunan 26. Genelkurmay Başkanı E. Org. İlker Başbuğ tahliye edildi.

8 Mart:Kadınlar Günü8 Mart 1924: Şeriat mahkemeleri kaldırıldı. 8 Mart 1944: Yazar Hüseyin Rahmi Gürpınar hayatını kaybetti. 8 Mart 1948: Deri hastalıkları uzmanı ve Behçet hastalığını bulan hekim Dr. Hulusi Behçet hayatını kaybetti. 8 Mart 1972: Başbakan Adnan Menderes'in oğlu Yüksel Menderes intihar etti.

9 Mart 1925: İstanbul'da Takrir-i Sükûn Kanunu uygulanarak 4 gazete daha kapatıldı. 9 Mart 1933: Bulgar devriminin lideri Gerorgi Dimitrov, Reichstag yangını tertibi sonucu tutuklandı. 9 Mart 1957: Türk ordusunun ilk kadın doktor subayı Teğmen Semra Aran göreve başladı. 9 Mart 1967: Yazar Vâlâ Nureddin hayatını kaybetti.

10 Mart 1919: Çin'de kölelik kaldırıldı. 10 Mart 1993: Gazeteci yazar Emil Galip Sandalcı hayatını kaybetti. 10 Mart 1999: Şair Salah Birsel hayatını kaybetti. 10 Mart 2008: Sinema oyuncusu Kenan Pars hayatını kaybetti. 10 Mart 2013: Tiyatro sanatçısı Metin Serezli hayatını kaybetti. 10 Mart 2014: 21 Mart 2008 gününden buyana Ergenekon tertibi çerçevesinde tutuklu bulunan İP Genel Başkanı Doğu Perinçek ve bir grup tutuklu tahliye edildi. Perinçek, “Türkiye'yi birleştirmeye geliyoruz. Kınından çıkmış kılıç gibiyiz” dedi. Perinçek'in tahliyesiyle toplu tahliyeler de başlamış oldu.

11 Mart 1935: Türkç Devriminin önemli düşünürü, TTK başkanlarından Yusuf Akçura hayatını kaybetti. Türk Ocakları'nın da kurucusuydu. 11 Mart 1958: Türkiye, (Mısır-Suriye ve Yemen'den oluşan) Birleşik Arap Cumhuriyet'ini tanıdı. 11 Mart 1965: Zonguldak maden işçilerinin grevi bastırıldı. Satılmış Tepe ve Mehmet Çavdar öldürüldü. 11 Mart 1967: Şair Yazar Yusuf Ziya Ortaç hayatını kaybetti. 11 Mart 1969: Bestekâr Sadi Işılay hayatını kaybetti. 11 Mart 1972: 'Anarşistler'e yardım ettikleri gerekçesiyle, 57 subay ve 11 astsubay ordudan atıldı. 11 Mart 1980: Gazeteci- Yazar Zekeriya Sertel hayatını kaybetti. 11 Mart 1995: İşçi Partisi Tarsus İlçe Başkanı Hüseyin Parlatıcı, eşiyle birlikte evinden çıkarken köşe başında iki kişi tarafından silahlı saldırıya uğradı. 33 yaşındaki Parlatıcı olay yerinde hayatını kaybetti. İki çocuk babası Parlatıcı iki yıldır Parti yöneticisiydi. 11 Mart 2006: Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç, Hollanda'da tutuklu iken şüpheli şekilde hayatını kaybetti. 11 Mart 2010: Karikatür ustası Turhan Selçuk (88) hayatını kaybetti. 11 Mart 2014: Haziran ayaklanması sırasında (16 Haziran 2013) ekmek almaya giderken kafasından aldığı gaz kapsülü sonucu 269 gün komada kalan 15 yaşındaki Berkin Elvan hayatını kaybetti.

12 Mart 1917: Rusya'da burjuva demokratik devrimi. Çar istifa etti. 12 Mart 1921:Şair Mehmet Akif'in yazdığı İstiklâl Marşı, TBMM'de Milli Marş olarak kabul edildi.12 Mart 1925: Çin'de Demokratik Devrimin önderi ve Çin Cumhuriyeti'nin kurucusu Sun Yat Sen hayatını kaybetti. 12 Mart 1947: Truman Doktrini açıklandı. 12 Mart 1965: Kozlu'da grevdeki iki işçi öldürüldü.

12 Mart 1971:

ABD güdümlü askeri müdahale

12 Mart 1995: İstanbul Gazi Mahallesi'nde kışkırtma: 20'den fazla vatandaşımız öldürüldü. Olaylar Ümraniye'ye de sıçradı. Gladyo'nun tertibi, TSK'nın PKK'ya karşı Irak'ın kuzeyine yapmayı planladığı büyük operasyonu durdurma amaçlıydı.

13 Mart 1915: Türkiye'nin büyük şairi ve yazarı 2000'e Doğru dergisi yazarlarından Melih Cevdet Anday İstanbul'da doğdu. 13 Mart 1917: Rusya'da İzvestiya gazeteyi yayımlanmaya başladı. 13 Mart 1944: Tiyatro sanatçısı Türkiye İhtilalci İşçi Köylü Partisi (TİİKP) yöneticisi Erkan Yücel Ankara'da doğdu. 13 Mart 1952: Kur'an-ı Kerim çevirmeni Ömer Rıza Doğrul hayatını kaybetti. 13 Mart 1970: Yazar Adalet Cimcoz hayatını kaybetti. 13 Mart 1971: Gazeteci yazar, oyun yazarı Cevat Fehmi Başkut hayatını kaybetti. 13 Mart 1990: Hava Kuvvetleri'nden irtica haraketlerine karıştıkları gerekçesiyle 146 subay ve astsubay ihraç edildi.

14 Mart:Tıp Bayramı14 Mart 1879: Fizikçi Albert Einstein doğdu.

14 Mart 1883:

Karl Marx hayatını kaybetti.

14 Mart 1954: Başbakan Adnan Menderes'in yeğeni Özdemir Evliyazade, DP'den istifa ederek CHP'ye geçti. Cumhurbaşkanı Celâl Bayar'a hakaretten tutuklandı. 14 Mart 1978: Tiyatro sanatçısı Aziz Basmacı hayatını kaybetti.

15 Mart 1921:İttihat Terakki'nin ve 1908 Devriminin önderlerinden Sadrazam Talat Paşa, Berlin'de Ermeni militan tarafından şehit edildi.15 Mart 1933: Hitler, Üçüncü Reich'ı ilan etti. 15 Mart 1971: Atatürk isminin özel okullara verilmesi yasaklandı. 15 Mart 1981: Şair ve yazar Yaşar Nabi Nayır hayatını kaybetti. 15 Mart 2011: Suriye'de dış destekli rejim karşıtı gösteriler başladı.

16 Mart 1871: Paris Komünü ayaklanması. 16 Mart 1920: İstanbul, İngiliz ve Fransız kuvvetleri tarafından işgal edildi. 16 Mart 1921: Türk- Sovyet Dostluk Antlaşması Moskova'da imzalandı. 16 Mart 1971: Deniz Gezmiş ve Yusuf Arslan Gemerek'te yakalandı. 16 Mart 1978: İstanbul Üniversitesi öğrencileri üzerine bomba atıldı. 6 öğrenci (Abdullah Şimşek, Baki Ekiz, Hamit Akıl, Hatice Özen, Murat Kurt ve Turan Ören) hayatını kaybetti. Cemil Sönmez'in de aralarında bulunduğu 40 kişi yaralandı. (Sönmez 24 Mart günü hayatını kaybetti) 16 Mart 1948: Öğretmen okulları kuruldu. 16 Mart 1988: Irak'ta Halepçe katliamı. 16 Mart 2014: Kırım'da yapılan halk oylamasında, Rusya Federasyonu'na katılma kararı verildi. (21 Mart günü de Meclis kararını, Devlet Başkanı Putin imzalayarak resmileşti.)

17 Mart: Dünya Denizcilik günü 17 Mart 1861: İtalya krallığı kuruldu, 17 Mart 1920: Mustafa Kemal'in İslâm Dünyasına Beyannamesi. 17 Mart 1944: Varlık Vergisi kabul edildi. 17 Mart 1978: TİKKO örgütü İstanbul Ümraniye'de 5 işçiyi katletti. 17 Mart 1978: Şair ve yazar Ceyhun Atuf Kansu hayatını kaybetti.

18 Mart 1871: Paris Komünü kuruldu. 18 Mart 1915:Çanakkale Deniz Zaferi...18 Mart 1981: Oyuncu Cahide Sonku hayatını kaybetti. 18 Mart 1995: Sinema oyuncusu Sadri Alışık hayatını kaybetti.

19 Mart 1920: Gürcistan Sovyet Cumhuriyeti ilan edildi. 19 Mart 1945: SSCB Dışişleri Bakanı Molotov, Türkiye ile Saldırmazlık Antlaşmasını iptal edildiğini açıkladı. 19 Mart 1948: Berlin'de ayaklanma. 19 Mart 1964: Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Hatay'da tutuklanan 21 Nurcunun düşman bir devlet tarafından desteklendiğini söyledi.

20 Mart 1906: Rusya'da subaylar ayaklandı. 20 Mart 1933: Naziler'in ilk toplama kampı Münih yakınlarında açıldı. 20 Mart 1956: Tunus bağımsızlığını kazandı. Habip Burgiba devlet başkanı oldu. 20 Mart 1971: Gazeteci yazar Falih Rıfkı Atay hayatını kaybetti.

20 Mart 1978:

Aydınlık günlük gazete olarak yayın hayatına başladı. (12 Eylül 1980 günü Amerikancı Askeri Darbe tarafından yasaklanana kadar yayınını sürdürdü)

20 Mart 1984: Yazar Kerime Nadir hayatını kaybetti. 20 Mart 1995: Türkiye, ABD'ye rağmen Irak'ın kuzeyine PKK'ya karşı 35 bin askerle büyük bir operasyon başlattı. 20 Mart: Irk ayrımıyla mücadele günü.

21 Mart: Dünya Ormancılık Günü. 21 Mart: Dünya kooperatifçilik günü. 21 Mart: Gündüz ve gecenin eşit olduğu gün. 21 Mart: Asya'nın Bahar Bayramı Nevruz. Türk dünyası ve İran'da resmi tatil. 21 Mart 1919: Belakun önderliğinde Macaristan Sovyet Cumhuriyeti ilan edildi. 3 ay sonya yıkıldı.

21 Mart 1973:

Aşık Veysel (D: 1894) hayatını kaybetti.

21 Mart 1956: Türkiye'nin ilk kadın milletvekili Satı Kadın hayatını kaybetti. 21 Mart 1991: Ankara Eski Belediye Başkanı Vedat Dalokay hayatını kaybetti.

21 Mart 2008:

Ergenekon tertibi çerçevesinde, İP lideri Doğu Perinçek, yazar İlhan Selçuk, Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu, Ferit İlsever, Serhan Bolluk ve Adnan Akfırat gözaltına alındı.

22 Mart 1832: Goethe 83 yaşında hayatını kaybetti. 22 Mart 1939: Hatay bağımsızlığına kavuştu. 22 Mart 1960: Köy Enstitülerinin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç hayatını kaybetti.

23 Mart 1842: Fransız romancısı Stendhal hayatını kaybetti. 23 Mart 1869: Milliyetçi düşünür ve yazar Ziya Gökalp doğdu. 23 Mart 1960: Nurcu Tarikat lideri Saidi Nursi hayatını kaybetti.

24 Mart 1978: 16 Mart katliamından yaralı kurtulan DGB üyesi öğrenci Cemil Sönmez hayatını kaybetti.

24 Mart 1978:

Ankara Cumhuriyet Savcı Yardımcısı Doğan Öz öldürüldü.

25 Mart: Kütüphane Haftası. 25 Mart 1879: Şirket-i Hayriye işçilerinin grevi. 25 Mart 1976: Yazar Şevket Süreyya Aydemir hayatını kaybetti. 25 Mart 1994: Aydın Ortaklar Öğretmen Lisesi'nde 4 kız öğrenci polis tarafından bekâret kontrolüne gönderildi. Olay büyük tepkiyle karşılandı. 25 Mart 2009: BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu'nun seçim helikopteri, K.Maraş Keş Dağı eteklerine düştü. Kazada Yazıcıoğlu, BBP Sivas İl Başkanı Erhan Üstündağ, BBP Sivas İl Başkan Yardımcısı Murat Çetinkaya, Pilot Kaya İstektepe, İHA muhabiri İsmail Güneş'in de içinde bulunduğu 6 kişi hayatını kaybetti.

26 Mart 1827: Ünlü besteci Beethoven hayatını kaybetti. 26 Mart 1939: Milletvekili seçimlerinde 14 kadın Meclis'e girdi. 1935 seçimlerinde 18 kadın girmişti. 26 Mart 1931: Ölçüler Kanunu kabul edildi. 26 Mart 1942: Almanya'da Naziler, yahudileri Polonya'daki toplama kampına toplamaya başladılar. 26 Mart 1995: Türk sinemasının 'Küçük Hanımefendi'si Belgin Doruk hayatını kaybetti.

27 Mart: Dünya Tiyatrolar günü 27 Mart 1923: Muhalif Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey, Mustafa Kemal Paşa'nın Muhafız Komutanı Milis Yarbay Topal Osman tarafından Ankara'da bir çiftlik evinde öldürüldü. (Ankara Hükümeti güvenlik kuvvetleri 2 Nisan 1923 günü Topal Osman'ı kuşattı ve çıkan çatışmada Topal Osman hayatını kaybetti.) 27 Mart 1944: Romancı yazar Halit Ziya Uşaklıgil hayatını kaybetti. 27 Mart 1964: Singer işçi grevi. 27 Mart: Oscar ödüllerinin verilme günü. 27 Mart 1972: Mahir Çayan ve arkadaşları, Ünye'de radar istasyonunda çalışan 3 İngiliz teknisyenini kaçırdı.

28 Mart 1949: Türkiye, İsrail'i tanıdı.

29 Mart 1950: Şair Nazım Hikmet cezaevinde açlık grevine başladı. 1938'de tutuklanmıştı. 29 Mart 1995: Cezayir'de ordu İslamcı gruplara yönelik operasyon yaptı. 2.500 ölü var.

30 Mart 1972:Kızıldere katliamı; Mahir Çayan ve arkadaşları katledildi. Ertuğrul Kürkçü samanlığa saklandığı için sağ kurtuldu.30 Mart- 1 Nisan 1921:İkinci İnönü Savaşı.30 Mart 1956: Şair Yazar Mithat Cemal Kuntay hayatını kaybetti. 30 Mart 1963: Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar açlık grevine başladı.

30 Mart 1957:

Ressam şair Arif Dino, İstanbul'da hayatını kaybetti.

30 Mart 1978: 12 Mart 1971 müdahalesinin Genelkurmay Başkanı Org. Memduh Tağmaç hayatını kaybetti.