Unutulan 68 eylemleri

68 hareketi denildiğinde aklınıza gelen ilk eylem nedir? 6. filo... Kommer’in arabasının yakılışı... Üniversite işgalleri... Banka soygunu... Kızıldere... Nurhak... Darağacı... İdamlar... Denizler...

6 Mayıs’ın özel bir anlamı vardır, Türkiye gençlik hareketi açısından. Her yıl gençlik örgütleri kendi açısından 68’i ve Denizler’i anmaya, anlamaya çalışır. 68 eylemleri üzerine konferanslar, söyleşiler yapılır. Yeni 68’ler yaratmak için o eylemler gündeme getirilir, hatırlatılır.

Peki unutulan 68 eylemleri? Altmışsekisiz’i 68 yapan bir çok eylem unutulup gitmiştir, hatta unutturulmuştur. Nedeni malum... İşte gençliğin, sadece üniversite sorunlarıyla değil toplum sorunlarıyla da ilgilendiğini gösteren o eylemlerden birkaçı.

ATATÜRK NÖBETİ KAVGASI

8 Nisan 1966’da İzmir’de, Ali Ahmet Gezgin isimli bir gerici tarafından Atatürk büstüne balta ile saldırı düzenlenir. Atatürk büstüne yapılan saldırıya karşı hemen harekete geçilir. Ellerine bayrak ve Atatürk posterlerini alarak Taksim Atatürk Anıtı’na doğru yola çıkarlar. Dillerinde “Dağ başını duman almış” marşı vardır. Eminönü köprüsüne geldiklerinde toplum polisi öğrencilere saldırır. Gençler direnir. Bir çok öğrenci yaralanır. 5 kişilik bir heyetin Taksim Atatürk Anıtı’na çelenk bırakmasına karar verilir. Bu sırada diğer yollardan Taksim’e gelen gençler nöbete başlamışlardır bile. Bu arada yolda gördükleri Amerikan askerilerine karşı “Yanke go home” diyerek tepkilerini dile getirirler, bunun üzerine de conilerin izinleri iptal edilir. Gençler nöbet planı yapar. Hergün farklı farklı gruplar gelerek nöbete devam eder. 6. gün ise ilginç bir olay olur. Nöbet sırası, milletvekilleri Orhan Erkanlı, Nermin Çiftçi ve Mazhar Basa’da iken bir başkası daha erken gelerek nöbete başlamıştır... Nöbeti kim mi başlatır? Türkiye sosyalist hareketi denilince akla gelen ilk isimlerden olan TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar. O günün gazetelerine bu olay ilginç bir şekilde haber olur. Gazeteler nöbette sıra kavgası olduğunu yazmışlardır.

Benzer bir Atatürk Anıtı kavgası da İstanbul Üniversitesi’nde yaşanır. 68 yılında üniversite açılışı için Atatürk anıtı önünde tören yapmak isteyen Devrimci öğrenciler ile MTTB arsında kavga çıkar. İki grupta anıtta tören yapmak ister ve bu nedenle de kavga ederler. Kavgada 13 öğrenci yaralanır.

Sosyalistler sadece Atatürk nöbetinde değil Türk bayrağı konusunda da duyarlıdır. TİP’in 28 Mayıs 1966 günü Beyazıt meydanın da yaptığı seçim mitinginde iki dev parti bayrağının arasında büyük boy Türk bayrağı da yerini alır. TİP’in yaptığı basın açıklamalarında da Türk bayrağı unutulmaz.

BURSA NUTKU OKUNURDU

Gericiliği protesto etmek isteyen beş bin genç Gümüşsuyu’ndan yola çıkar, Saraçhane üzerinden Beyazıt meydanı’na (o zaman ki ismi Hürriyet Meydanı) varır. Teknik Üniversitesi Talebe Cemiyeti başkanı Baykan Kalaba başlar konuşmaya: ‘Baştakiler gençliği bölmek için ellerinden geleni yapıyor. Gençlik bölünmeyecektir. Ve Atatürk’ün yolunda ilerici hareketine devam edecektir’. Konuşmalardan sonra Divanyolu’na gelen gençlerin karşısında polis barikatı vardır. Beş bin genç hep birlikte Atatürk’ün Bursa Nutku’nu okurlar.

68 yılı 10 Kasım’ında Atatürk Anıtı’na çelenkler koyulur. Çelenk koyanlar arasında Morrison Süleyman’ın partisi AP’de vardır. Gençlik, NATO’ya, Cento’ya bağımlı olan bir iktidarın göstermelik olarak Atatürk Anıtı’na çelenk koymasını kabul etmenin mümkün olmadığını belirtirler. Bağımsız Türkiye sloganları eşliğinde AP’nin anıta bıraktığı çelengi parçalayarak yakarlar. 69 Şubat’ında gelen 6. filoyu protesto eden binlerce genç polisin engellemesine rağmen yine Taksim Atatürk Anıtı’nda toplanır. Teknik Üniversite Öğrenci Birliği Başkanı Harun Karadeniz heykelin Kurtuluş Savaşı’nı canlandıran yönünde toplanmalarını “Kurtuluş Savaşı veriyoruz” sözleriyle açıklar. Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü” de unutulan, unutturulan eylemler arasında yerini alır...

NATO’YA HAYIR

68 gençliğinin önemli eylemlerinden bir tanesi de “NATO’ya hayır” haftası etkinlikleridir. Gençler bu hafta içerisinde NATO’nun dünyaya nasıl savaş ihraç ettiğini anlatırlar. Toplumda bu konuda duyarlılık yaratmaya çalışırlar. Ancak CHP, NATO konusunda 68 gençiğiyle aynı görüşte değildir... Gençliğin büyük çabayla sürdürmeye çalıştığı boykotlar, İnönü’ye göre hastalıktır. Yine bir başka önemli olay ise Kommer’in arabasının yakılması sırasında olur. Gençler emperyalizmin temsilcisi olarak gördükleri Kommer’in arabasını ODTÜ’de yakarken, İnönü Kommer’i ziyarete gidecektir.

1969’da İzmir’in Torbalı ilçesinde köylüler toprak işgali başlatır. Gençlik bu konuda da duyarsız kalmayacaktır. Başta Fikir Kulupleri Federasyonu olmak üzere 28 gençlik örgütü hemen “toprak reformu” için açıklama yaparlar. 1968 yılında iştenatmalara karşı yürüyüş yapan Alibeyköy Baranda bez fabrikası işçilerini üniversite öğrencileri Teknik Üniversite’nin kapısında karşılar. Tabi yine en önde Türk Bayrağı ve Atatürk Posteri vardır.

İbrahim Sarıdemir

ADD Şişli Şubesi Eski Başkanı

Aydınlık