Ruhani'ye çok kritik uyarı
İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, BM Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 5 daimi üyesi ve Almanya'dan oluşan P5+1 ülkeleri (Rusya, Çin, ABD, İngiltere, Fransa) ile önceki gün imzalanan tarihe geçecek nitelikteki anlaşma sonrası ilk kez konuştu.
Zorlu müzakere sürecinde kırmızı çizgileribi belirleyen ve her defasında anlaşmaya varılsa dahi ABD ile mücadeleden vazgeçmeyeceklerini söyleyen Hamaney, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye mektup yazdı ve anlaşmanın uygulanması konusunda 'bazı' ülkelere güvenmemesi uyarısı yaptı.
'DÖNÜM NOKTASI'
Hamaney ve başta ülkede kahraman gibi karşılanan Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif olmak üzere tüm müzakerecileri 'bitmez bilmez çabaları' için tebrik eden Hamaney, müzakereleri nihayete erdirmenin 'dönüm noktası' olduğunu yazdı.
'BAZILARI GÜVENİLİR DEĞİL, SEN DE FARKINDASIN'
Öte yandan anlaşmanın onaylanmadan önce 'dikkatlice irdelenmesi' gerektiğinin altını çizen Hamaney, kendi internet sitesinde yayımlanan mektubunda, "Ruhani diğer tarafların verdiği sözlerin olası ihlallerine karşı dikkatli olmalı ve bu ihlallere giden tüm yolları kapatmalıdır" ifadelerini kullandı: "Müzakere sürecinde yer alan 6 ülkeden bazılarının hiç de güvenilir olmadığının sen de farkındasın."
ÖZLER BMGK'DA
Bu arada anlaşmanın ardından gözler BMGK'da atılacak adımlara çevrildi. ABD tarafından hazırlanarak üyelere dağıtılan BMGK karar tasarısında, İranla Viyana'da varılan anlaşma uyarınca yaptırımların kademeli olarak nasıl kaldırılacağı ve ihlal durumunda BM yaptırımlarının nasıl geriye getirileceği düzenleniyor.
Gelecek hafta oylanması beklenen tasarıda Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), Viyana'daki anlaşma uyarınca İran'ın nükleer programını inceleme ve sonuçları BMGK'ya rapor etmekle görevlendiriliyor.
IAEA'nın raporunda, 'İran'daki tüm nükleer malzemeler barışçıl amaçlıdır' onayı gelmesi durumunda İran'a BM yaptırımlarını düzenleyen 7 BMGK kararının (1696, 1737, 1947, 1803, 1835, 1929 ve 2224 sayılı kararlar) sonlandırılacağı belirtiliyor.
10 YIL SONRA KONSEY GÜNDEMİNDEN ÇIKACAK
Tasarıda, metnin BMGK'da kabulünün ardından İran'a 8 yıl boyunca balistik füze teknolojileri, 5 yıl süreyle de konvansiyonel silah ambargosunun süreceği kaydediliyor. Bu süre boyunca ülkeler ancak BM Güvenlik Konseyince önceden izin verilmesi durumunda İran'a balistik füze teknolojisi ve konvansiyonel silah verebilecek.
Bu transferlere izin verilmesi için BMGK kararı aranması, Konsey'de veto yetkileri olan ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa'ya İran'a silah ve füze satılmasını tek başlarına engelleme fırsatı verecek.
İran'ın tüm talepleri yerine getirmesi ve nükleer teknolojisinin barışçıl olduğunu temin etmesi durumunda BMGK kararıyla getirilen yükümlülükler ve yaptırımların 10 yıl sonunda tamamen kalkacağı ve "İran'ın nükleer programı" maddesinin BMGK'nın rutin gündeminden çıkarılacağı vurgulanıyor.
'MAKUL ŞÜPHE' İNCELEME BAŞLATACAK
Tasarının olası ihlal durumunu düzenleyen bölümünde ise, tüm ülkelerden, İran'a gönderilen ya da İran'dan gelen veya transit olarak limanları kullanan kargolarda 'makul şüphe' halinde inceleme yapmaları isteniyor.
İncelemeler sonucu İran'ın anlaşmayı ihlal ettiğini düşünen ülkeden vakayı ortak komisyona getirmesi talep edilen tasarıda, burada çözüm bulunamaması halinde ise konunun Güvenlik Konseyi'ne taşınması isteniyor.
İHLAL EDİLİRSE YAPTIRIMLAR GERİ GELECEK
Tasarıya göre, Konsey'e olayın bildirilmesinin ardından, Viyana'da varılan anlaşmanın devam edebilmesi yani yaptırımların belirli takvim içinde kaldırılabilmesi için 30 gün içinde BMGK'da karar alınması gerekecek. Bu kararın alınamaması halinde ise tüm eski BMGK yaptırımları otomatik olarak devreye girecek.
Bu maddeyle, yaptırımların otomatik olarak geri getirilmesi sağlanıyor ve Konsey'in beş daimi üyesinin bunu engellemesinin önüne geçiliyor. Gelen ihlal bildirimine rağmen İranla varılan anlaşmanın devam edebilmesi için BMGK kararı gerekmesi, Konsey'in daimi üyelerine anlaşmayı sonlandırabilme ve tüm eski yaptırımların geri getirilmesini sağlama imkanı tanıyor.
YAPTIRIMLARIN TARİHÇESİ
BM Güvenlik Konseyi, uranyum zenginleştirme programını askıya almaması nedeniyle 2006'da ambargo kararı alarak İran'a her türlü nükleer malzeme teminini yasaklamış, programla ilgisi olan kişi ve kurumlara da varlık dondurma ile seyahat yasağı gibi yaptırımlar getirmişti.
İran'a silah ambargosu uygulanmasını da 2007'de kabul eden Konsey, daha sonra aldığı kararlarda nükleer programla ilgisi belirlenen kişi ve kurumları da yaptırımlar listesine eklemişti.
İlki 2006, sonuncusu ise bu yıl kabul edilen toplam 7 BMGK kararı, BM'nin bu ülkeye uyguladığı yaptırımları ve bu yaptırımları izleme panelinin çalışmasını düzenliyor.
İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğunun IAEA tarafından onaylanması halinde 10 yıl sonra bu yaptırımların tamamı sonlandırılacak. (sputnik)