Eylül ayı önemli günler
Hazırlayan: Aydınlık Gazetesi Arşiv Servisi
01 Eylül 1481: Galatasaray Lisesi, devlet adamı yetiştirilmesi amacıyla Sultan II. Bayezid tarafından kuruldu. Okulda 1868'de Fransızca eğitime geçildi.
01 Eylül 1920: Bakû’de Doğu Halkları Kurultayı başladı.
01 Eylül 1922: Uşak’ın Yunan işgalinden kurtuluşu.
01 Eylül 1922: Mustafa Kemal Paşa ‘Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir ileri!” emrini verdi.
01 Eylül 1924: Ankara Devlet Konservatuvarının temelini oluşturan ''Musiki Muallim Mektebi'' Ankara'da açıldı.
01 Eylül 1925: Birinci Tıp Kongresi Ankara'da toplandı.
01 Eylül 1929: Arapça ve Farsça dersleri okullardan kaldırıldı.
01 Eylül 1933: Denizyolları İşletmeleri devlet tekeline alındı.
01 Eylül 1939: Almanya, Polonya’ya saldırdı ve 2. Dünya Savaşı başladı.
01 Eylül 1945: Alman Nazi Hükümeti teslim oldu. Dünya Barış Günü.
01 Eylül 1949: İstanbul Radyosu deneme yayınına başladı.
01 Eylül 1947: Amerikan Yardım Antlaşması imzalandı.
01 Eylül 1969: Libya'da Albay Muammer Kaddafi, Kral Sunusi'yi devirdi.
01 Eylül 1975: Aydınlık dergisi, 1974 Sıkıyönetim Yasağının kalkmasıyla tekrar haftalık olarak yayımlanmaya başladı.
01 Eylül 1982: Kenan Evren cuntası ilk ve orta öğretimde din derslerini zorunlu hale getirdi.
01 Eylül 1985: Kuşadası Davutlar yöresinde çıkan orman yangınında bir orman bekçisi ile 14 er şehit oldu.
01 Eylül 1998: Türk sinemasına 46 yıldır hizmet veren yönetmen Osman F. Seden hayatını kaybetti.
02 Eylül 1922: Eskişehir Yunan işgalinden kurtuldu. Yunan Orduları Başkomutanı General Trikopis esir edildi.
02 Eylül 1925: Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ve memurların şapka giymesine ilişkin kanun çıkarıldı.
02 Eylül 1929: Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği ilk güzellik yarışmasında, Feriha Tevfik Hanım, Türkiye Güzeli seçildi.
02 Eylül 1938: Hatay devletinin kuruluşu ilan edildi. Hatay Millet Meclisi ilk toplantısını yaptı ve Tayfur Sökmen'i Cumhurbaşkanı seçti.
02 Eylül 1945: Japonya kayıtsız şartsız teslim oldu.
02 Eylül 1945: Vietnam Demokratik Cumhuriyeti kuruldu.
02 Eylül 1968: Gazeteciliği meslek edinmiş ilk kadın yazarlardan Sabiha Sertel 73 yaşında Bakü'de hayatını kaybetti.
02 Eylül 1977: İstanbul Ümraniye 1 Mayıs Mahallesi'nde gecekondu direnişi. 12 kişi hayatını kaybetti.
02 Eylül 1983: Sinema oyuncusu Feri Cansel hayatını kaybetti.
02 Eylül 1994: Halterci Naim Süleymanoğlu'na, Uluslararası Olimpiyat Komitesince ''Yüzyılın En Güçlü Sporcusu Ödülü'' verildi.
02 Eylül 2001: İlk kalp naklini gerçekleştiren Güney Afrikalı kalp cerrahı Christian Barnard, Kıbrıs'ta öldü.
03 Eylül 1883: Rus yazar İvan Turgenyev, Paris yakınlarında öldü
03 Eylül 1895: İlk profesyonel futbol maçı yapıldı. Latrobe, Jeanette'i 12-0 yendi.
03 Eylül 1908: Türkiye'nin ilk haftalık mizah dergisi Kalem yayımlandı.
03 Eylül 1922: İzmir Ödemiş Yunan işgalinden kurtuldu.
03 Eylül 1969: Vietnam Kurtuluş Savaşının ve Devriminin önderi Ho Şi Minh hayatını kaybetti.
03 Eylül 1988: Eski başbakanlardan Ferit Melen hayatını kaybetti.
03 Eylül 1997: Tiyatro sanatçısı Alev Sezer hayatını kaybetti.
03 Eylül 1999: İstanbul Radyosu'nun ilk spikerlerinden Tarık Gürcan, İstanbul'da 71 yaşında hayatını kaybetti.
04 Eylül 1063: Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu Tuğrul Bey hayatını kaybetti.
04 Eylül 1919: Sivas Kongresi toplandı. Atatürk'ün 1927 ve 1931 CHP Kurultayları'nda belirttiği gibi CHP kuruldu.
04 Eylül 1936: İngiltere Kralı VIII. Edward, İstanbul'da Atatürk'ü ziyaret etti.
04 Eylül 1970: Şili'de sosyalist lider Salvador Allende başkan seçildi.
04 Eylül 1990: Türkiye aydınlanmasının seçkin düşünürü, Eski Müftülerden 2000'e Doğru dergisi yazarı Turan Dursun İstanbul’da katledildi.
04 Eylül 2013: Yazar Yaşar Kemal'e, Ermenistan Kültür Bakanlığı tarafından "Krikor Naregatsi" nişanı verildi.
05 Eylül 1922: Nazilli, Salihli ve Alaşehir Yunan işgalinden kurtuldu.
05 Eylül 1938: Atatürk vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, 28 Kasım 1938'de açıldı.
05 Eylül 1945: Çok partili düzene geçişin ilk partisi olan Milli Kalkınma Partisi kuruldu.
05 Eylül 1963: 20-21 Mayıs'ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesince idama mahkum edildi.
05 Eylül 1972: ''Filistinli Kara Eylül Hareketi'' militanları, Olimpiyat Oyunları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu öldü, biri ağır yaralandı, dokuz kişi rehin alındı.
05 Eylül 1973- Devlet film arşivinde yangın çıktı; Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
05 Eylül 1993: Yazar Samim Kocagöz hayatını kaybetti.
05 Eylül 2011: Korgeneral İsmail Hakkı Pekin, “kamuoyunu yönlendirme amaçlı internet siteleri'' davası kapsamında tutuklandı.
05 Eylül 2012 - Afyonkarahisar'da askeri mühimmat deposunda patlama meydana geldi. Genelkurmay Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada, patlamada 25 personelin şehit olduğu, 15 personelin yaralandığı kaydedildi.
06 Eylül 1566: Kanuni Sultan Süleyman, Zigetvar yakınlarında hayatını kaybetti.
06 Eylül 1922: Balıkesir Yunan işgalinden kurtuldu.
06 Eylül 1982: Yazar Azra Erhat hayatını kaybetti.
06 Eylül 1986: İstanbul'daki Neva Şalom Sinagoguna düzenlenen terörist saldırıda 21 Musevi öldü, 4 kişi yaralandı.
06 Eylül 1992: Sinema sanatçısı Cevat Kurtuluş hayatını kaybetti.
06 Eylül 2009: İP MK Üyesi, yazar, çevirmen, Aydınlık çalışanı Işık Soner (Perinçek) hayatını kaybetti.
06-7 Eylül 1955: İngiltere'nin ve Menderes yönetiminin, Rum vatandaşlarımıza yönelik kışkırtması sonucu İstanbul ve İzmir'de yağma ve olaylar.
07 Eylül 1909: Amerikalı yönetmen Elia Kazan İstanbul'da doğdu.
07 Eylül 1922: Aydın Yunan işgalinden kurtuldu.
07 Eylül 1923: İkdam, Akşam, İleri, Tercümanı Hakikat, Tevhidi Efkar, Tanin, Vatan ve Vakit gazeteleri, dizgici grevi nedeniyle çıkamayınca, ortaklaşa ''Müşterek''gazetesini yayımlamaya başladılar. Müşterek gazete iki hafta çıktı.
07 Eylül1936: Harb Okulu, İstanbul'dan Ankara'ya taşındı.
07 Eylül 1938: Hatay Devleti Anayasası kabul edildi.
07 Eylül 1946: Türkiye'de ilk büyük devalüasyon yapıldı. 1.83 TL olan ABD Doları'nın fiyatı, yüzde 54 artırılarak 2.83 TL'ye çıkarıldı.
07 Eylül 1977: İstanbul'da tüp gaz kuyrukları oluştu.
07 Eylül 2005: Türk sinemasının yakışıklı jönlerinden Efkan Efekan, akciğer kanseri tedavisi gördüğü hastanede 70 yaşında hayatını kaybetti.
08 Eylül 1922: Manisa Yunan işgalinden kurtuldu.
08 Eylül: Uluslararası Okuma Yazma Günü.
08 Eylül 1979: TİKP Tunceli İl Yönetim Kurulu Üyesi Adil Turan, Apocuların (PKK) silahlı saldırısı sonucu şehit oldu.
08 Eylül 2003: Vali Recep Yazıcıoğlu trafik kazasında hayatını kaybetti.
09 Eylül 1922: Türk Süvarileri İzmir'e girdi ve İzmir'i Yunan işgalinden kurtardı.
09 Eylül 1923: Halk Fırkası (sonra CHF-CHP) kuruldu. (Asıl kuruluş 4 Eylül 1919 Sivas.)
09 Eylül 1948: Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti kuruldu.
09 Eylül 1976: Bilimsel Sosyalizmin öğretmeni ve Çin Devrimi'nin önderi Mao Zetung hayatını kaybetti.
09 Eylül 1977: TİİKP 1. Kurultayı gizlilik koşullarında İstanbul'da yapıldı.
09 Eylül 1984: Sinema sanatçısı Yılmaz Güney Paris’te kanserden hayatını kaybetti.
09 Eylül 1985: Tiyatro sanatçısı ve TİKP üyesi Erkan Yücel İzmir Selçuk'ta trafik kazasında hayatını kaybetti.
09 Eylül 2001: Afganistan direnişinin liderlerinden Ahmet Şah Mesud suikast sonucu öldürüldü.
10 Eylül 1922: Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa, İzmir’e geldi.
11 Eylül 1919: Sivas Kongresi sona erdi. (4 Eylül'de açılmıştı)
11 Eylül 1922: Bursa, Gemlik ve Orhaneli Yunan işgalinden kurtuldu.
11 Eylül 1973: Şili Devlet Başkanı Salvador Allende, kendisine yönelik yapılan darbe sırasında direnirken hayatını kaybetti. Allende seçimle işbaşına gelen sosyalist liderdi.
11 Eylül 2001: ABD'de İkiz Kuleler'e ve Pentagon'a terör saldırısı: 3 bine yakın insanın öldüğü iddia edildi.
12 Eylül 1980: Amerikancı cunta yönetime el koydu! Kenan Evren, Devlet Başkanı oldu.
13 Eylül 1921: Sakarya Meydan Savaşı, zaferle sonuçlandı. (21 gün 21 gece sürdü.)
13 Eylül 1920: BMM Reisi Mustafa Kemal Paşa 'Halkçılık Programı'nı Meclis'e yazılı olarak sundu.
13 Eylül 1991: GS'ın ve Milli takımın unutulmaz golcüsü Metin Oktay, trafik kazasında hayatını kaybetti.
14 Eylül 1966: 4. Cumhurbaşkanı ve 27 Mayıs 1960 Devrimi önderi Cemal Gürsel hayata gözlerini yumdu.
15 Eylül 1897: Abdülhamid tarafından tutuklanan 78 devrimci “Şeref Vapuru”na bindirilip Trablusgarp Fizan’a sürgüne gönderildiler.
15 Eylül 1931: Libya direnişinin lideri Ömer Muhtar, İtalyan sömürgecileri tarafından idam edildi.
15 Eylül 1946: Bulgaristan Halk Cumhuriyeti kuruldu.
15 Eylül 1972: Besteci Ulvi Cemal Erkin hayatını kaybetti.
15 Eylül 2002: Tiyatro sanatçısı Şükran Güngör hayatını kaybetti.
15 Eylül 2012: Deniz Kuvvetleri Kurmay Başkanı Koramiral Veysel Kösele, İzmir'deki 'Askeri Casusluk' tertibiyle tutuklandı.
16 Eylül 1890: Japonya'yı ziyaret dönüşü Japonya kara sularında bulunan Kuşimoto açıklarında tayfuna yakalanan Amiral Osman Bey komutasındaki Ertuğrul Fırkateyni kayalıklara çarparak battı. 69 denizci kurtarılabildi. (Bazı çalışmalarda Ertuğrul’un mevcudu 61 subay ve memur, 548 er ve erbaş olmak üzere toplam 609 kişi olarak belirtiliyor.)
16 Eylül 1935: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası açıldı.
16 Eylül 1961: İdama mahkûm edilen Adnan Menderes hükümetinin Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idam cezaları İmralı adasında infaz edildi.
16 Eylül 2013: Suriye'ye ait bir askeri keşif helikopteri, Hatay Türk F-16'ları tarafından sınırı ihlal ettiği gerekçesiyle vurularak düşürüldü. Olayda 3 personel hayatını kaybetti.
17 Eylül 1961: Başbakan Adnan Menderes'in idam cezası infaz edildi.
17 Eylül 1990: Menderes, Polatkan ve Zorlu'nun naaşları, Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın da katıldığı bir törenle İstanbul Topkapı'daki anıt mezara nakledildi. (11 Nisan 1990 günü TBMM tarafından kabul edilen 3623 sayılı kanunla Adnan Menderes ve onunla birlikte idam edilen arkadaşlarının itibarları iade edilmişti.)
17 Eylül 2012: Bilimsel Sosyalizme emek veren Prof. Dr. Kurthan Fişek hayatını kaybetti.
18 Eylül 1932: Camilerde ezan Türkçe okundu.
18 Eylül 1994: Bağlamanın Yozgat Tezenesi ustası Nida Tüfekçi hayatını kaybetti.
19 Eylül 1921: Mustafa Kemal Paşa’ya ‘Mareşallik’ ve ‘Gazilik’ unvanı verildi. (26 Kasım 1934 tarihinde ünvanların kalkması yasasıyla Atatürk'ün 'Gazi' ünvanı da kalktı.)
19 Eylül 1959: Gazeteci Ruşen Eşref Ünaydın hayatını kaybetti.
19 Eylül 1989: Yönetmen Ertem Eğilmez hayatını kaybetti.
20 Eylül 1951: Türkiye'nin NATO'ya katılma talebi kabul edildi.
20 Eylül 1985: Sanatçı Ruhi Su hayatını kaybetti.
20 Eylül 1992: Yazar Musa Anter öldürüldü.
20 Eylül 1992: Gazeteci yazar İlhami Soysal hayatını kaybetti.
20 Eylül 1992: PKK'nın silahlı saldırısına uğrayan Tunceli'nin Ovacık ilçesi Cumhuriyet Başsavcısı Murat Uzun hayatını kaybetti.
20 Eylül 2014: 101 gündür rehin tutulan, Irak'ın Musul Başkonsolosluğu görevlileri ve yakınları serbest bırakıldı. Serbest kalan 49 vatandaşımız Türkiye'ye getirildi. IŞİD terör örgütü tarafından rehin bulunan Türk vatandaşlarının serbest kalması, büyük sevinç yarattı. Rehinelerin pazarlık sonucu serbest bırakıldığı ileri sürüldü.
20 Eylül 2014: Halk ozanı Şeref Taşlıova hayatını kaybetti. Aşıklık geleneği sanatçısı uzun yıllar TRT Erzurum Radyosu'nda çalıştı
22 Eylül 2014: Türban İlkokula kadar girdi. MEB genelgesiyle yolu açıldı ve okullarda takılmaya başlandı. Uygulama büyük tepki çekti. Hükümet uygulamayı savundu.
21 Eylül 1932: Gazeteci yazar Ahmet Rasim hayatını kaybetti.
21 Eylül 1975: Ressam Bedri Rahmi Eyüpoğlu hayatını kaybetti.
21 Eylül 2012: 250'si tutuklu 365 subayın yargılandığı Balyoz Davası'nda karar açıklandı: 3 komutan 20, 78 kişi 18, 214 kişi 16 yıl, 28 kişi de 13 yıl 4 ay hapis cezası aldı. 36 kişi ise beraat ederken, 69 tutuksuz sanık hakkında da yakalama kararı çıkarıldı.
22 Eylül 1909: İttihat ve Terakki Cemiyeti, Selanik’te gizli kongre düzenledi. Mustafa Kemal Bey, bu kongreye Trablus delegesi olarak katıldı. Kongrede yaptığı konuşmasında, Cemiyeti tenkit etti. Cemiyet içinde zabitlerin (subayların) bulunmaması gerektiğini, siyasetle uğraşanların ise askerlik görevini bırakması gerektiğini söyledi.
22 Eylül 1980: İran-Irak Savaşı başladı. 8 yıl sürdü. Bir milyona yakın insan hayatını kaybetti.
22 Eylül 2001: Besteci Fikret Kızılok hayatını kaybetti.
23 Eylül 1919: Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, Dr. Şefik Hüsnü Değmer önderliğinde İstanbul'da kuruldu.
23 Eylül 1939: Pisikanalist Sigmund Freud hayatını kaybetti.
23 Eylül 1951: Aydın'ın milli kahramanı Yörük Ali Efe, Bursa'da 56 yaşında hayatını kaybetti.
23 Eylül 1969: Gençlik önderi Taylan Özgür İstanbul Beyazıt'ta öldürüldü.
23 Eylül 1973: Şilili şair Paplo Neruda hayatını kaybetti.
24 Eylül 1914: Türkçü yazar İsmail Gaspıralı hayatını kaybetti.
24 Eylül 1996: Sanatçı Zeki Müren hayatını kaybetti.
24 Eylül 2012: Donanma Komutanlığı Kurmay Başkanı Tümamiral Kemalettin Gür'ün istifa ettiği ortaya çıktı.
25 Eylül 2012: Türk Halk Müziği sanatçısı Neşet Ertaş (75), İzmir'de tedavi gördüğü hastanede kanser hastalığından yaşamını yitirdi.
26 Eylül 1932: Türk Dil Kurultayı toplandı. Dil Bayramı ilk kez kutlandı.
27 Eylül 1907: Osmanlı Hürriyet Cemiyeti önce Vatan ve Hürriyet ile birleşti. Makedonya’da hızlı yayılıp genç subaylar arasında taraftar bulan dernek, gizlice Selanik’e gidip görüşmeler yapan Doktor Nazım’ın çabaları sonucu merkezi Paris’te bulunan Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti ile resmen birleşti. Birleşme sırasında cemiyetin adı da değişti ve “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti” (İTC) oldu.
27 Eylül 2010: Tiyotro sanatçısı Beklan Algan hayatını kaybetti.
27 Eylül 2013: Oyuncu Tuncel Kurtiz kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.
27 Eylül 2014: Yazar Talip Apaydın 88 yaşında hayatını kaybetti.
27 Eylül 2014: Şair Metin Demirtaş 76 yaşında hayatını kaybetti.
28 Eylül: Dünya Turizm Günü.
28 Eylül 1979: Adana Emniyet Müdürü Cevat Yurdakul suikast sonucu öldürüldü.
28 Eylül 1864: Marx ve Engels 1. Enternasyonal'i kurdular.
28 Eylül 1970: Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır hayatını kaybetti.
28 Eylül 1984: Eski Turizm ve Kültür Bakanı, gazeteci yazar Cihat Baban hayatını kaybetti.
28 Eylül 2003: Sinema yönetmeni Elia Kazan hayatını kaybetti.
28 Eylül 2013: Yazar ve Turgut Özakman hayatını kaybetti.
29 Eylül 1902: Yazar Emile Zola hayatını kaybetti.
29 Eylül 1911: Osmanlı devleti ile İtalya arasında Trablusgarp Savaşı başladı.
29 Eylül 1920: Resmi Türkiye Komünist Partisi kuruldu.
29 Eylül 1972: Milliyet Sanat dergisi yayımlandı.
30 Eylül 1960: Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kuruldu.
30 Eylül 2013: Başbakan Tayyip Erdoğan, 'Açılım' paketi adı altında 20 maddelik Cumhuriyeti yıkım paketi açıkladı. Pakette PKK'nın isteklerine yer veriliyor.