Farkında olmadan cinayet işliyor olabilirsiniz
Dünyada sayıları yalnızca 700 civarında kalan Akdeniz foklarının (Monachus monachus) 100 tanesi Türkiye kıyılarında yaşıyor. Ancak kıyılardaki plansız yapılaşma ve endüstriyel yatırım baskısı nedeniyle yaşam alanları giderek daralan bu nadir canlılar Karadeniz’de tamamen yok oldu, Ege ve Akdeniz’de ise insan baskısına direniyor. Akdeniz fokları konusunda yıllardır bilimsel araştırmalar yürüten Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD) Proje Koordinatörü Cem Orkun Kıraç, “Akdeniz foklarını öldürmek için onları tüfekle vurmanıza gerek yok, yaşam alanlarının yok edilmesi zaten onları öldürüyor” dedi.
BİR AY ÖNCE KEMER’DE KIYIYA VURAN ÖLÜ FOK 6 AYLIK ÇIKTI
Antalya’nın Kemer ilçesinde geçtiğimiz ay kıyıya vuran ölü Akdeniz fokuyla ilgili bilgi almak amacıyla yetkilileri ziyaret eden Sualtı Araştırmaları Derneği Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG) Proje Koordinatörü Cem Orkun Kıraç, kritik olarak yok olma tehlikesi altındaki türün ülkemizdeki durumu hakkında sorularımızı yanıtladı. Aralık ayında Beldibi sahilinde bir otelin plajında bulunan ölü Akdeniz foku (Monachus monachus) hakkında yetkililerden bilgi alan Kıraç, ölüm nedeni tam olarak bilinmeyen yavru fokun yaklaşık 6 aylık olduğunu söyledi.
DÜNYADA KALAN SON 700 AKDENİZ FOKUNUN 100 TANESİ TÜRKİYE’DE
Dünyada yalnızca 700 Akdeniz foku kaldığı bilgisini veren Kıraç, bunun yaklaşık 100’ünün Türkiye kıyılarında yaşamını sürdürdüğünü belirterek şunları söyledi:
“Dernek olarak yaptığımız çalışmalarda 1980’lerden sonra yaşanan Akdeniz foklarının ölüm nedenleri arasında ilk sırayı habitat kaybının aldığını tespit ettik. Geçmişte ateşli silahların daha kolay taşınabilmesi nedeniyle kasıtlı öldürmeler ilk sıradaydı ancak bu konudaki denetimlerin ve bilincin artmasıyla birlikte kasıtlı öldürmeler gittikçe azaldı. Halen var ama bu çok düşük bir oran. Şu anda bizim tespitlerimize göre türün birinci ölüm nedeni yaşam alanlarının yok olması. El değmemiş kıyılara yeni yoların açılması, ikinci konut ve koyların turizme açılması gibi etkenler, 1950’lerde İstanbul Boğazı’nda bile görülebilen bu ender deniz canlısını yok olmanın eşiğine getirdi.”
KARADENİZ’DE YOK OLDU, SON SIĞINAK EGE VE AKDENİZ KIYILARI
Karadeniz’de son Akdeniz fokunun 1997 yılında görüldüğünü dile getiren Kıraç, türün bugün yalnızca Ege ve Akdeniz kıyılarımızda yaşam alanı bulabildiğini, Marmara kıyılarında ise nadiren görüldüğünü belirterek, “En yoğun popülasyon sırasıyla Mersin, Muğla, Antalya ve İzmir gibi kentlerimizin kıyılarında bulunuyor. Akdeniz fokları göç etmeyen canlılar. Yalnızca genç bireyler günde 40-50, ayda ise 500 ila 600 kilometre bir alanda gezebiliyor. Yani son derece gezgin bir canlı. Bu yüzden habitatı çok geniş. Akdeniz foklarını korumak için atılacak adımlarla, ada martısı, orfoz ve kara doğan gibi türler de korunmuş olacak” diye konuştu.
TEK TEK ÖLDÜRMENİZE GEREK YOK, YAŞAM ALANINI YOK ETMEK YETİYOR
Liman, otoyol, konut, turizm ve sanayi baskısı gibi etkenlerle insanların farkında bile olmadan bu nadir canlı türünün yok olmasına katkı sağlayabildiğini vurgulayan SAD-AFAK Koordinatörü Cem Orkun Kıraç, “Vatandaş güzel bir kıyının imara açılmasını istiyor olabilir. Ancak asıl sorun buna karar verenlerden kaynaklanıyor. Bir yeri imara açarken bu alanın doğrudan korunan alan olmaması karar vermek için tek başına yeterli gerekçe değil. Belli başlı alanlar ihtiyaçlar ölçüsünde bu tür yatırımlara açılabilir ancak belli başlı alanları da doğal yaşamın sürekliliği için koruyalım. Antalya için konuşacak olursak, Konyaaltı, Lara vb yerler artık kentleşmiş. Buralarda ne fokları ne de ada martısını koruyamayız. Ama Kemer’den Karaöz’e, Kaş’tan Kekova’ya uzanan kıyılarımızı korumak gerekiyor. Çünkü buralar aynı zamanda turizme de hizmet eden alanlar. Ne yazık ki bu bakir alanlar korunması gerekirken son yıllarda liman, marina ve benzeri yatırımlarla canlıların elinden alınıyor. Bana sorarsanız Akdeniz foklarını öldürmek için onları tek tek tüfekle vurmanıza gerek yok, yaşam alanlarının yok edilmesi zaten onları öldürüyor” görüşünü dile getirdi.
BİNLERCE AKDENİZ FOKU İNSAN ETKİSİYLE YOK OLDU
Türkiye’de Akdeniz fokları üzerine çalışan az sayıdaki uzmandan biri olan Cem Orkun Kıraç’ın verdiği bilgilere göre bu nadide canlı türü 20. Yüzyılın başına kadar tüm Akdeniz kıyıları ile doğu Atlantik kıyılarında Portekiz’den Afrika sahillerindeki Senegal’e uzanan sahada binlerle ifade edilen bir nüfusa sahipti. Ancak aşırı avlanma, yaşam alanı kaybı ve deniz ekosistemlerinin bozulması yüzünden türün dünya dağılımı daralarak nüfusları hızla azaldı. Bugün yalnızca Yunanistan, Türkiye, Fas, Moritanya ve Maderya Adaları’nda yaşam alanı bulan türün toplam nüfusunun yalnızca 700 civarında olduğu tahmin ediliyor. SAD-AFAG, Türkiye kıyılarında yaşayan Akdeniz foklarının yaşam alanlarının korunması için yıllardır kapsamlı çalışmalar yürütüyor.
Yusuf Yavuz
ulusalkanal.com.tr