Umut hakkı nedir?

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin bugünkü grup toplantısında Abdullah Öcalan hakkında yaptığı açıklamada, “Tecridi kaldırılırsa, TBMM'deki DEM Parti grup toplantısında konuşsun. Terörün tamamen sona erdiğini ve örgütün dağıldığını ilan etsin. Bu cesareti ve kararlılığı gösterirse, umut hakkının kullanımına yönelik yasal düzenlemeler yapılması ve bundan yararlanmasının önü sonuna kadar açılsın” ifadeleri dikkat çekti. Bu açıklamanın ardından kamuoyunda ‘umut hakkı’ kavramı yeniden gündeme geldi.

‘Umut hakkı’, ömür boyu hapis cezasına çarptırılan mahpusların belli bir süre sonra toplumla tekrar buluşmalarını sağlayan bir hak olarak öne çıkıyor. Bu hak, infaz sürecinin öngörülebilir olmasını sağlayarak, mahpusların yeniden özgürlüğe kavuşma umudunu korumasına olanak tanıyor.

Eski Ceza Yasası’na göre verilen idam cezalarının kaldırılmasının ardından, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulaması getirildi. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 302. maddesi kapsamında verilen bu cezalar, mahpusun ömür boyu, yani hayatı boyunca hapiste kalmasını öngörüyor ve istisna tanımıyor. Ancak ‘umut hakkı’, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almış kişilere belirli bir infaz süresi sonrasında durumlarının yeniden gözden geçirilmesi fırsatını sunuyor. Mahpus, bu gözden geçirmenin hangi gerekçelere dayanacağını ve nasıl değerlendirileceğini bilerek cezasını infaz ediyor. Bu şekilde, kişinin özgürlüğe kavuşma umudu korunuyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de bu konuda, tahliye umudu olmayan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının işkence ve kötü muamele yasağını ihlal ettiği yönünde kararlar almış durumda.