2022'de ekonomide neler yaşandı? Enflasyon, işsizlik, faiz, cari açık

EN PARLAK YILIMIZ OLACAK

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan sene başında "2022 en parlak yılımız olacak" demişti:

Yavaş yavaş, kademeli bir şekilde, aceleci olmadan kur da düşecek, faiz de aynı şekilde düşecek ve 2022 bizim en parlak yılımız olacak inşallah.

 2022 için umutlar bu yöndeydi ancak ne kur düştü ne faiz politikası bekleneni verdi. Cumhurbaşkanının "en parlak yıl" diye aktardığı 2022 yılı Hazine ve Maliye Bakanına göre "tarihe geçen en kötü yıl" oldu.

Uzunca bir süredir emarelerini gösteren serbest piyasa ekonomisindeki kriz 2022 yılında buhrana dönüştü. Buna bir de koranavirüs salgının etkisi eklenince enflasyon, işsizlik, cari açık ekonomilere damga vurdu.

Krizden çıkış yolu arayan Türkiye de 2022'ye yeni bir ekonomik modelle girdi. Türk Lirasına talebi arttırmaya yönelik hamleler peş peşe yapıldı. Kur korumalı mevduat sistemiyle Türk Lirası'ndaki değer kaybının önüne geçmek hedeflendi. Yöntem kısmen başarılı olsa da hükümetin üretim ekonomisine adım atmadaki kararsızlığı hamleyi zayıflattı.

2022’de manşetlerdeki en önemli veri ise enflasyon oldu. Resmi rakamlara göre bile 2021 Aralık ayını yüzde 36.08 ile kapatan enflasyon rakamları 2022 Ocak ayına yüzde 48,69 ile başladı. Yıl sonu ise enflasyon yüzde 80'i aştı.

Gıda enflasyonu da Kasım'da 3 haneyi gördü, yıllık yüzde 102,55'e yükseldi.

Artan enflasyon rakamları alım gücünü eritirken asgari ücrete de ara zam yapıldı Yıla 4 bin 253 lira ile başlayan asgari ücret Net 5 bin 500 liraya yükseldi.

Enflasyon nedeniyle tüketici için tablo karanlık oldu. Zamlar ardı ardına geldi. Etiketlerde fiyatlar arttıkça arttı... 1 kilo kaşar peynirin fiyatı 1 kilo kıymayı geçti... Kaşar peynirin kilosu 165 lira civarında satıldı.

Hükümet piyasaya müdahale etmekte eksik kaldı, temel tüketimdeki artışın suçlusu olarak ise zincir marketleri gösterdi. Rekabet Kurumu Ekim ayında 5 zincir market ve 1 tedarikçiye 2 milyar 700 milyon lira ceza kesti.

Bu sırada tarımda artan girdi maliyetlerinde rekor artış görüldü. Sene başında yıllık yüzde 36,20 olan tarımsal girdi fiyatları Ekim'de yıllık yüzde 134'ü aştı %134,76 oldu.

Bu maliyetlere bir de elektrik eklendi. Konuta sene başından beri yüzde 109, sanayiye yüzde 408 zam geldi.

Krizin yükünü hafifletme gayretine giren hükümet ise yine kalıcı çözümler yerine vatandaşı yeni borçlandırma paketlerine yöneltti. Kredi kartları dağıtıldı, limitler arttırıldı. Zaten borçlu vatandaş yüküne yük ekledi. Son bir yılda kredi kartı borçlularının sayısı 800 bin kişi arttı, 34 milyon 700 bine yükseldi. Yasal takibe giren borç miktarı da 33 milyar liraya ulaştı.

Hükümetin faiz indirme hamlesi de yıl boyunca devam etti. Sene başında yüzde 14 olan faiz yıl sonunda yüzde 9'a kadar geriledi.

Hükümetin faiz indirimleri sektörde karşılık bulmadı. Merkez Bankasından ucuz oranla kredi alan bankalar; vatandaşa çiftçiye, üreticiye yüksek faiz oranıyla kredi kullandırdı. Hal böyle olunca bankaların karları rekor üzerine rekor kırdı. BDDK verilerine göre, sektörün net kârı ocak-ekim döneminde, geçen yıl aynı döneme göre yüzde 408 arttı, 335.92 milyar liraya ulaştı.

BANKALARIN NET KÂRI:
(OCAK-EKİM)

%408 
335.92 MİLYAR TL

Sıcak para ekonomisinin üzerimize yüklediği en önemli yük dış ticaret ve cari açık verileriydi yıl içinde. Türkiye dış ticarette de rekor açık verdi. Kasım ayı itibarıyla Türkiye’nin 2022’de kaydettiği dış ticaret açığı 100 milyar dolara dayandı. Bu tablo cari denge verilerine de yansıdı. Türkiye’nin 12 aylık cari açığı 43,5 milyar dolarla 4 yılın zirvesine yükseldi. 11 aylık bütçe açığı ise 20,4 milyar TL oldu.

Dış ticaret açığında en önemli kalemlerden biri enerji olan Türkiye'de, hükümetin kömür ithalatına yurt içi üretimden fazla teşvik vermesi de gündemde uzun süre yerini korudu.

Akaryakıt ise sene başından beri zam üzerine zam gördü. Sene başında litresi 13 lira olan benzin yıl içinde 28 liraya kadar yükselip yılı 22 lira ile kapattı.

Vatandaş akaryakıt zamlarıyla boğuşurken, özel petrol rafineri şirketleri karlarını katlamaya devam etti. Türkiye'de akaryakıt tekeli TÜPRAŞ ve Star rafineride. Üstelik bu şirketler Rusya'dan ucuza aldığı petrolü fahiş karla piyasaya sattı. TÜPRAŞ, 2021 yılının Eylül ayında 1 milyon 927 bin lira net kâr ederken, bu rakam 2022 yılının Eylül ayında 23 milyon 456 bin'e yükseldi. Yani karı 10 kattan fazla artmış oldu. 

Türkiye enerjide dışa bağımlılığını azaltmak için önemli keşifler de yaptı. Karadeniz'de Sakarya Gaz Sahası'nda 58 milyar metreküp doğal gaz rezervi keşfedildi. Böylelikle Karadeniz'de keşfedilen gaz rezervinin 710 milyar metreküpe ulaştığı belirtildi.

2022 yılı içinde kurların yüzde 42, enflasyonun ise yüzde 80'i aşması doğalgaza da dört kez zam olarak yansıdı. Doğal gaza yapılan zam yüzde 160'ı aştı.

Zamlardan eğitim ücretleri de nasibini aldı. Üniversitelerin harç ücretlerine yüzde 36 zam geldi. Yapılan zam ile harç ücretleri; tıp fakültesinde 961 liraya, hukuk fakültesinde 509 liraya yükseldi.

Enflasyondaki artış konut fiyatlarını da vurdu. Türkiye'de konut fiyatları ağustosta yıllık yüzde 184,6 arttı. İstanbul'daki artış ise yüzde 210'u aştı.

KONUT FİYATLARI
%184,6 ARTTI

İSTANBUL:
%210

Konut kiralarında da fahiş artışlar gündeme geldi. Fahiş zamlara önlem için yüzde 25 zam sınırı getirildi. Ancak uygulama sahada çok başarılı olamadı, mahkemelerde ev sahibi-kiracı davaları rekor düzeye çıktı.

Hükümetin istihdam sözlerine rağmen işsiz sayısı katlanarak arttı. Tüik verilerine göre ekimde işsiz sayısına 57 bin kişi daha eklendi. 3,5 milyona yükseldi.

İŞSİZ SAYISI
EKİM 2022: 57 BİN KİŞİ ARTTI
3 MİLYON 534 BİN KİŞİ OLDU

Yılın son haftasında 2023 yılında geçerli olacak asgari ücret zammı da belli oldu. 5 bin 500 lira olan ücret 8 bin 506 olarak belirlendi. Bu rakam ortak mutabakatla çıkmadı. İşçi tarafının masaya oturmadığı anlaşmayı işveren ve hükümet imzaladı.

Türkiye seçime giderken, Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesiyle ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan sürpriz bir toplantı yaptı. Yaş sınırının kaldırıldığını söyleyen Erdoğn, 2 milyon 250 bin vatandaşın emekli olma hakkında kavuştuğunu söyledi.

2023 yılının ilk zammı motorlu taşıtlar vergisine geldi. 2021 yılında yüzde 25 olarak uygulanan vergi, 2023 yılı için yüzde 61,5'e yükseltildi.

Hemen ardından İstanbul'da toplu taşımaya da zam geldi. UKOME, elektronik bilet, minibüs, taksi, taksi dolmuş ücretlerine yüzde 29.10, servis ücretlerine ise yüzde 19.95 zam yaptı. Tam bilet fiyatı 10 liraya dayandı.

Ekonomideki kara tabloyu Merkez Bankası verileri ortaya koydu. Cari denge Ekimde 359 milyon dolar açık verdi.

Ekim açığıyla birlikte cari denge 12. ay üst üste aylık açık vermiş oldu. Türkiye ekonomisindeki kara tabloyu, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de itiraf etti. Nebati, "2022, en kötü yıl olarak tarihe geçecek." dedi. 100 milyar dolar dış ticaret açığı, 50 milyar dolar cari açık söz konusu olduğunu söyleyen Nebati'nin, "Ama çok şükür bu zor dönemi geride bırakıyoruz" dediği tablo iktidarın uyguladığı ekonomi politikasının başarısızlığının adeta özetiydi.