Islak termometre sıcaklığı nedir? Küresel iklimler değişti mi?

Ölüm Vadisi 16 Temmuz 2023'te 128 Fahrenheit (53,3 Santigrat derece) sıcaklığa ulaştı - dünyanın kayıtlara geçen en sıcak günü olmasa da buna yakın. Phoenix, 19 gün üst üste 110 F (43,3 C) üzerinde sıcaklıkla rekor bir sıcaklık serisi kırdı ve 90 F'nin (32,2 C) altına düşmeyen birkaç gece ile birlikte tahminlerde daha fazlası vardı. Küresel olarak, Dünya muhtemelen Temmuz ayı başlarında modern kayıtlardaki en sıcak haftasını yaşadı.

İklim değiştikçe sıcak hava dalgaları da artıyor, daha uzun sürüyor, daha sık görülüyor ve daha da sıcak oluyor.

ISLAK TERMOMETRE SICAKLIĞI NEDİR?

Pek çok insanın sorduğu sorulardan biri şudur:

- Hava, genç ve sağlıklı yetişkinler için bile bildiğimiz normal günlük faaliyetler için ne zaman çok sıcak olur?

ISLAK TERMOMETRE SICAKLIĞI

Cevap, termometrede gördüğünüz sıcaklığın ötesine geçer. Bu aynı zamanda nemle de ilgili. Araştırmamız, "ıslak termometre sıcaklığı" olarak ölçülen bu ikisinin kombinasyonunu ortaya çıkarmak üzere tasarlanmıştır. Isı ve nem birlikte insanları büyük ölçüde risk altına sokuyor ve bu kombinasyon bilim insanlarının daha önce düşündüğünden daha düşük seviyelerde tehlikeli hale geliyor.

NE KADAR SICAK ÇOK SICAKTIR?

Bilim insanları ve diğer gözlemciler, yüksek nemle birlikte aşırı sıcakların görülme sıklığının artmasından endişe duymaya başladılar.

İnsanlar sıklıkla 2010 yılında yayınlanan ve 95 F (35 C) ıslak termometre sıcaklığının - %100 nemde 95 F veya %50 nemde 115 F sıcaklığa eşittir - insan vücudunun artık vücut yüzeyinden ter buharlaştırarak kendini soğutamayacağı ve vücut çekirdek sıcaklığını sabit tutamayacağı üst güvenlik sınırı olduğu teorisini ortaya atan bir çalışmaya işaret etmektedir.

Bu sınır yakın zamana kadar laboratuvar ortamında insanlar üzerinde test edilmemişti. Bu testlerin sonuçları endişe için daha da büyük bir neden olduğunu göstermektedir.

SICAKLIK PROJESİ

"Ne kadar sıcak çok sıcaktır?" sorusuna cevap bulmak için genç, sağlıklı erkek ve kadınları Penn State Üniversitesi'ndeki Noll Laboratuvarı'na getirerek kontrollü bir çevre odasında ısı stresi yaşamalarını sağladık.

Bu deneyler, hangi sıcaklık ve nem kombinasyonlarının en sağlıklı insanlar için bile zararlı olmaya başladığına dair fikir vermektedir.

Her katılımcı, derin vücut veya çekirdek sıcaklıklarını sürekli olarak izleyen küçük bir telemetri hapı yuttu. Daha sonra bir çevre odasında oturarak duş almak, yemek pişirmek ve yemek yemek gibi günlük yaşamın asgari faaliyetlerini simüle edecek kadar hareket ettiler. Araştırmacılar yüzlerce ayrı deneyde odadaki sıcaklığı ya da nemi yavaşça artırdı ve deneğin çekirdek sıcaklığının ne zaman yükselmeye başladığını izledi.

Kişinin çekirdek sıcaklığının sürekli olarak yükselmeye başladığı sıcaklık ve nem kombinasyonuna "kritik çevresel sınır" denir.

Bu sınırların altında, vücut uzun süreler boyunca nispeten sabit bir çekirdek sıcaklığını koruyabilir. Bu sınırların üzerinde, çekirdek sıcaklığı sürekli yükselir ve uzun süreli maruziyetlerde ısıya bağlı hastalık riski artar.

Vücut aşırı ısındığında, kalp ısıyı dağıtmak için cilde kan akışı pompalamak için daha fazla çalışmak zorunda kalır ve aynı zamanda terlediğinizde, bu vücut sıvılarını azaltır. En ciddi durumda, uzun süreli maruziyet, acil ve hızlı soğutma ve tıbbi tedavi gerektiren, yaşamı tehdit eden bir sorun olan sıcak çarpmasıyla sonuçlanabilir.

Genç sağlıklı erkek ve kadınlar üzerinde yaptığımız çalışmalar, bu üst çevresel sınırın teoride belirtilen 95 F (35 C) değerinden bile daha düşük olduğunu göstermektedir. 50'nin üzerinde bağıl neme sahip çeşitli ortamlarda yaklaşık 87 F (31 C) ıslak termometre sıcaklığında meydana gelir. Bu da %100 nemde 87 F veya %60 nemde 100 F'ye (38 C) eşittir.

KURU VE NEMLİ ORTAMLAR

Dünyanın dört bir yanındaki mevcut sıcak hava dalgaları bu kritik çevresel sınırları aşmakta ve teorik 95 F (35 C) yaş termometre sınırlarına bile yaklaşmaktadır.

Orta Doğu'da, İran'ın Asaluyeh kentinde 16 Temmuz 2023 tarihinde 92,7 F (33,7 C) gibi son derece tehlikeli bir maksimum yaş termometre sıcaklığı kaydedilmiştir. Hindistan ve Pakistan'da da son yıllarda tehlikeli seviyelere ulaşılmıştır.

Sıcak ve kuru ortamlarda kritik çevresel sınırlar yaş termometre sıcaklıklarına göre belirlenmez, çünkü vücudun ürettiği terin neredeyse tamamı buharlaşarak vücudu soğutur. Bununla birlikte, insanların terleyebileceği miktar sınırlıdır ve ayrıca daha yüksek hava sıcaklıklarından daha fazla ısı kazanırız.

Bu sınırların yalnızca vücut sıcaklığınızın aşırı yükselmesini önlemeye dayandığını unutmayın. Daha düşük sıcaklıklar ve nem bile kalp ve diğer vücut sistemleri üzerinde stres yaratabilir.

Laboratuvarımızda yakın zamanda yayınlanan bir makale, cilde kan pompaladığımız için kalp atış hızının çekirdek sıcaklığımızdan çok daha önce artmaya başladığını göstermiştir. Bu sınırların aşılması en kötü senaryo olmasa da, yaşlılar ve kronik hastalıkları olanlar gibi hassas popülasyonlar için uzun süreli maruziyet vahim bir hal alabilir.

Sağlıklı yaşlanma bile insanları ısıya karşı daha az toleranslı hale getirdiğinden, deneysel odağımız artık yaşlı erkek ve kadınları test etmeye yönelmiştir. Kalp hastalığı, solunum problemleri ve diğer sağlık sorunlarının yanı sıra bazı ilaçların yaygınlığının artması, onları daha da yüksek zarar riskine sokabilir. Sıcak hava dalgalarında hayatını kaybedenlerin yaklaşık %80 ila %90'ını 65 yaş üstü kişiler oluşturmaktadır.

NASIL GÜVENDE KALINIR?

Yüksek sıcaklarda susuz kalmamak ve kısa süreliğine de olsa serinleyebilecek alanlar aramak önemlidir.

Türkiye Cumhuriyeti, daha fazla şehir insanların sıcaktan kaçmasına yardımcı olmak için soğutma merkezlerini genişletiyor olsa da, bu tehlikeli koşulları kendilerini serinletecek hiçbir yolu olmadan yaşayacak birçok insan olacaktır.

Klimaya erişimi olanlar bile yüksek enerji maliyeti nedeniyle Türkiye'nin kıyı kesimlerine serinlemeye çalışıyor. 

Sonuç olarak, iklim değişikliğinin sadece geleceğe yönelik bir sorun olmadığına dair kanıtlar artmaya devam ediyor. Bu, insanlığın şu anda karşı karşıya olduğu ve doğrudan mücadele etmesi gereken bir sorundur.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TERMOMETREYE ETKİLERİ

Dünyanın ortalama sıcaklıklarının arttığı bilinen bir gerçek. Dünya ısındıkça daha fazla aşırı hava olayları da yaşıyoruz. Columbia İklim Okulu'na göre:

Çalışma, 1979'dan bu yana dünya genelinde ıslak termometre değerlerinin 30 C'ye (86 F) yaklaştığını ya da geçtiğini ortaya koymuştur. Daha önce nadiren gerçekleştiğine inanılan 31 (87,8 F) değerlerinin toplam sayısı yaklaşık 1.000'dir. Daha önce neredeyse hiç olmadığı düşünülen 33 (91,4 F) değerlerinin toplamı ise 80 civarındadır.

 Bilim insanları, bir devrilme noktasına daha önce inanılandan çok daha yakın göründüğümüzü belirttiler. Ayrıca bazı toplulukların dayanılmaz sıcaklığa beklediklerinden daha yakın olduğunu söylediler. Avustralya'daki New South Wales Üniversitesi'nde iklimbilimci olan Steven Sherwood, bilim insanına göre:

- ... daha önce çok daha büyük bir güvenlik marjına sahip olduğumuza inanıyorduk.

EN YÜKSEK ISLAK TERMOMETRE SICAKLIĞI

Aşağıdaki interaktif dünya haritası, konuma göre 2020 itibariyle kaydedilen en yüksek yaş termometre sıcaklıklarını göstermektedir. Görsel Jeremy Hinsdale aracılığıyla; Raymond ve diğerleri, Science Advances, 2020'den uyarlanmıştır. İzin alınarak kullanılmıştır.

W. Larry Kenney, Fizyoloji, Kinesiyoloji ve İnsan Performansı Profesörü, Penn State; Daniel Vecellio, Coğrafyacı-İklimbilimci ve Doktora Sonrası Araştırmacı, Penn State; Rachel Cottle, Egzersiz Fizyolojisi Doktora Adayı, Penn State ve S. Tony Wolf, Kinesiyoloji Doktora Sonrası Araştırmacı, Penn State

Bu makale Creative Commons lisansı altında The Conversation'dan yeniden yayınlanmıştır. Orijinal makaleyi okuyun. Bazı çizimler ve düzenlemeler EarthSky tarafından eklenmiştir.

Sonuç olarak: Islak termometre sıcaklığı, nemi de (diğer faktörlerin yanı sıra) dikkate alan bir ısı ölçüsüdür. Sıcaklık ve nemin bir araya gelerek, serinlemek için bir yolu olmadan dışarıda veya içeride bulunmak zorunda olanlar için tehlikeli koşullar yarattığının iyi bir göstergesidir.