Depremler önceden tahmin edilebilir mi? Bilim insanları iddia ediyor!

Depremler, Türkiye Cumhuriyeti'nin kaderi diyebilir miyiz? Depremler oluyor diye kaçamayız ama önlem alabiliriz. Bir grup araştırmacı depremleri önceden bilebilir miyiz bunun araştırmasını yürütüyor. Ve önemli verilere ulaştıklarını iddia ediyorlar!

Bir çift Fransız araştırmacı, deprem hakkında önemli keşifler yaptıklarını iddia ediyorlar: büyük depremleri biz onları hissetmeden saatler önce tahmin etmenin bir yolu var mı? Keşifleri gerçekse, doğru ve zamanında deprem tahmini gerçek olacak mı? Muhtemelen. Umut verici çünkü zamanında deprem tahmini hayat kurtarabilir ve kritik altyapının korunmasına yardımcı olabilir. Yani bu doğru mu? Ve eğer öyleyse, bu keşfi depremleri tahmin etmek için kullanabilir miyiz?

 DEPREMLERİ ÖNCEDEN TAHMİN EDEBİLİR MİYİZ?

Fransız araştırmacılar, Géoazur'daki Côte d'Azur Üniversitesi'nden deprem araştırmacıları Quentin Bletery ve Jean-Mathieu Nocquet 1 Ağustos 2023'te Science dergisinde yayınlanan bir makalede çarpıcı bulgularını anlattılar.

Bundan önce, uzmanların çoğu deprem tahmininin asla mümkün olmayacağını çünkü yer gerçekten sallanmaya başlayana kadar bir deprem olacağına dair bir ön işaret olmadığını söylemişti. Ancak Bletery ve Nocquet, geçmiş 90 depreme ilişkin analizlerinin şunları önerdiğini söyledi:

- … büyük depremler kaymanın öncül aşamasıyla başlar …

 DEPREM KAYMA NE DEMEK?

Ve "ön kayma" aşamasının, depremin kendisi gerçekleşmeden iki saat önce geldiğini söylediler. Yetkililerin etkilenen bölgelerde uyarı vermesi için bu süre yeterli.

Bu "kayma" gerçek mi? Bu görülecektir. Çalışmanın hala onaylanması gerekiyor. Ve diğer araştırmacılar hiç şüphesiz Bletery ve Nocquet'in çalışmalarını kopyalamaya ve ilerletmeye çalışacaklardır.

Dahası, gerçek olsa bile, bulgu depremleri tahmin etmemize izin verecek mi? Ve Quentin Bletery'nin Scientific American'a söylediği gibi :

- Bulgumuz, depremleri nasıl tahmin edeceğimizi bildiğimiz anlamına gelmez. Ama bu fiziksel olarak mümkün olduğu anlamına gelir.

 DEPREM ÖNLEMEK İÇİN NE YAPMALIYIZ?

Jeologların onlarca yıldır güvenilir bir deprem tahmin yöntemi aramasına rağmen şu anda depremleri tahmin edemiyoruz.

İhtiyaç duyulan şey, depremden dakikalar önce değil, saatler önce gelen bir tahmindir. İnsanların kendilerini deprem bölgesinden veya en azından düşen moloz nedeniyle yaralanma veya ölme ihtimalinin olmadığı açık bir alana taşıyabilmeleri yalnızca birkaç saatlik bir zaman ölçeğinde.

Ve başka sorunlar da var, özellikle Bletery ve Nacquet'in çalışmalarının ima ettiği gibi bir sistem yapmanın GPS sisteminin pahalı bir şekilde yeniden donatılmasını gerektirmesi. Eğer işe yararsa, büyük deprem kırılma fayları boyunca kapsamlı bir GPS sensör ağının inşa edilmesini gerektirecektir. Science dergisindeki makaleye eşlik eden bir makalede açıklandığı gibi, deprem faylarının hareketini izlemek için kullanılan sistemler şu anda uyarı sinyallerini meydana gelir gelmez algılayacak kadar hassas değil.

Dolayısıyla, bu yeni keşfin ima ettiği teknikleri uygulamak eğer gerçekse, ucuz olmayacak.

Yine de, eğer doğruysa, milyonlarca hayatı kurtarabilecek bir başlangıç. Ve umut, iki Fransız araştırmacının keşfinin sonunda güvenilir ve zamanında tahminlere yol açacağıdır. Beklenti bile sismologları daha fazlasını öğrenmek için can atıyor. Çalışmada yer almayan Berkeley'deki California Üniversitesi'nden sismolog Richard Allen, Science makalesinde şunları söyledi :

- Sadece kışkırtıcı. Bir deprem kırılmasının başlangıcını tahmin edebilme fikri gerçekten çok önemli.

 FAY HATTINI NASIL KEŞFETTİLER?

Peki Fransız deprem araştırmacıları Quentin Bletery ve Jean-Mathieu Nocquet, depremden önce bir "kaymayı" nasıl keşfettiler? Araştırmacılar, fay hattı hareketini 5 dakikalık artışlarla gösteren çok hassas tarihsel GPS verilerini analiz ettiler. 90 farklı büyük depremden önceki 48 saatlik periyotları özel olarak incelediler.

Bir deprem meydana gelmeden yeterince uzun süre önce ortaya çıkan, yetkililerin bir uyarı vermek için zamanları olacak, yinelenen bir sinyal keşfettiler. Science'taki makaleye göre :

- Ortalama olarak, istasyonların yatay hareketlerinin, deprem kırılmalarından önceki son iki saat içinde nihai deprem çekirdeklenme noktası yakınında yavaş fay kaymasıyla tutarlı bir yönde üstel olarak hızlandığını bulmuşlardır.

 KAÇ TANE FAY HATTI KIRILDI?

Bu bilim adamları, büyük bir depremin gelmekte olduğuna dair işaretlerin, depremin meydana gelmesinden yaklaşık 110 dakika önce arka planda belirdiğini söylüyorlar.

Araştırmacılar, keşiflerinin yalnızca rastgele bir olay olmadığından emin olmak için, büyük sarsıntılarla sonuçlanmayan 100.000 48 saatlik GPS verisi penceresini de analiz ettiler.

Sismik aktiviteyi tahmin edecek bir model bulunmasına rağmen, tekniği kullanacak teknoloji henüz yerinde değil. Ancak araştırmacılar bunun olabileceğine inanıyor:

- Mevcut aracsal kapasiteler, bireysel depremler ölçeğinde öncül kaymayı belirlememize izin vermese de, gözlemimiz öncül sinyallerin var olduğunu ve bunları izlemek için gereken kesinliğin mevcut yeteneklerimizden çok da uzak olmadığını gösteriyor.

 FAY HATLARI DETAY

Araştırmacılar , makalenin "son 20 yılda jeoloji alanındaki en önemli bilimsel keşfi" temsil edebileceğini söylüyor.

GeologyHub videosunda (aşağıda), sunucu, deprem tahmininin nasıl hayat kurtarabileceğine dair varsayımsal bir örnek sunuyor. Kaliforniya'daki San Andreas Fayı'nda 7.7 büyüklüğünde bir deprem hayal edin. Ortalama olarak her 140 yılda bir büyük bir deprem meydana gelir. Tahmin şeması, Büyük Olan nihayet vurduğunda belki de milyonlarca hayatı kurtarmanın yanı sıra muhtemelen bir avuç yanlış alarm üretecektir. GeologyHub videosuna göre:

- Ortalama 140 yıllık bir süre boyunca, büyük bir depremden önce ortalama yedi ila sekiz yanlış pozitif ile birlikte bir gerçek sinyal tespit edilecektir. Bu oldukça harika. Varsayımsal olarak, insanlara bu 110 dakikalık pencerelerin her biri için olası bir depreme dayanabilecek güvenli bir alana, muhtemelen büyük nesnelerin düşebileceği yerlerden uzakta bir alana gitmeleri söylenebilir.

DEPREMLER TAHMİN EDİLDİ Mİ?

Bu yeni keşiften önce USGS , herhangi bir yararlı tahminin olabileceği imkansızdı. Örneğin bir depremin meydana gelmesinden birkaç dakika önceden tahmin edilmesi imkansız olduğu konusunda kararlıydı. USGS, SSS sayfasında şöyle diyor:

- Ne USGS ne de diğer bilim adamları büyük bir deprem öngörmedi. Nasıl olduğunu bilmiyoruz ve öngörülebilir gelecekte herhangi bir zamanda nasıl olacağını bilmeyi beklemiyoruz. USGS bilim adamları, yalnızca belirli bir bölgede belirli bir yıl içinde önemli bir deprem meydana gelme olasılığını hesaplayabilirler.

Deprem tahminiyle ilgili olarak şu anda iyi şanslar gibi görünen tek bir vaka vardı . 4 Şubat 1975'te Haicheng, Liaoning, Çin'de oldu. Ön sarsıntılar olmuştu ve Çinli yetkililerin emriyle depremden önce şehrin büyük bir kısmı boşaltılmıştı. Sonra 7.5 büyüklüğünde bir deprem çok güçlü bir deprem oldu. Yani bir tahmin vardı ve hayat kurtardı.

Ancak, önceki ön sarsıntılara dayanan 1975 Haicheng depremi “tahmin” daha sonra bir şans olarak kabul edildi.