Faslı düşünür Muhammed Âbid el-Câbirî kimdir?

27 Aralık 1936’da Fas’ın güneydoğusundaki Fecîc şehrinde doğdu. Ana dili Berberîce olup Arapça’yı ilkokulda öğrendi. Tahsiline Medresetü’n-nehda el-vataniyye’de başladı, Fransız okulunda devam etti ve Fransızca’yı bu okulda öğrendi. 1950-1951’de et-Tehzîbü’l-Arabiyye adlı mektebe girdi, burada aldığı eğitimle klasik Arapça metinlere âşinalık kazandığı gibi Batı kültürüyle ilgili bilgisini de geliştirdi. 1956’da liseden mezun oldu. Üniversite öğrenimi için 1957’de Şam’a gittiyse de ertesi yıl ülkesine dönüp Rabat Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne girdi. Sorbonne’da okumak niyetiyle 1960’ta Paris’e gitti; ancak bu düşüncesinden vazgeçip yüksek öğrenimini önceki üniversitesinde tamamladı. Bir süre öğretmenlik yaptı. Bu arada Fas’ın bağımsızlığı için yapılan gösterilere katıldı. 1959’da sol çizgideki Union Nationale des Forces Populaires adlı örgüte üye oldu. Aynı yılın nisan ayında çıkarılan haftalık et-Taḥrîr gazetesinin yayın ekibinde yer aldı ve gazetenin kapatıldığı Haziran 1963’e kadar burada yazılar yazdı. 1963’te gazetenin bazı üyeleriyle birlikte tutuklanıp iki aydan fazla hapis yattı. 1964’te çıkarılmasına katkıda bulunduğu Aḳlâm dergisindeki yazarlığını da kapandığı 1983 yılına kadar sürdürdü. 1966’da Ahmed es-Settâtî ve Mustafa el-Ömerî ile birlikte bakalorya öğrencileri için iki ciltlik bir felsefe kitabı, 1967’de el-Fikrü’l-İslâmî ve dirâsetü’l-müʾellefât başlıklı bir ders kitabı hazırladı. 1968’de yayımlanan Filisṭîn adlı haftalık gazetenin kadrosuna katıldı. Siyasal içerikli konferans vb. toplantıların düzenlenmesinde görev aldı. Union Nationale des Forces Populaires 1973’te kapatılınca Union Socialiste des Forces Populaires adlı başka bir yapılanmanın politik bürosuna üye oldu ve bu üyeliği 1988 yılına kadar devam etti.

1967’de Rabat V. Muhammed Üniversitesi’ne asistan olan Câbirî, Menheciyyetü’l-kitâbâti’t-târîḫiyyeti’l-Maġribiyye adlı yüksek lisans tezinin ardından el-ʿAṣabiyye ve’d-devle: Meʿâlim naẓariyye Ḫaldûniyye fi’t-târîḫi’l-İslâmî başlıklı çalışmasıyla Fas’ta felsefe doktoru unvanını alan ilk akademisyen oldu ve aynı üniversiteye öğretim görevlisi olarak tayin edildi. Daha sonra bir yandan felsefe ve İslâm düşüncesi alanında kariyerini ilerletirken bir yandan da aynı alanda yoğun bir telif faaliyetine başladı. Nihayet 2002’de V. Muhammed Üniversitesi’ndeki profesörlük görevinden emekliye ayrılınca özellikle ilmî ve fikrî düzeyi yüksek eserlerle dolu bir hayat geçirdi ve 3 Mayıs 2010 tarihinde Dârülbeyzâ’da vefat etti. İslâm düşüncesi ve bilhassa İslâm kültürü üzerine yaptığı zihniyet analizleri, eleştirileri ve önerileriyle uluslararası bir şöhrete sahip olan Câbirî UNESCO-Bağdat Arap Kültürü ödülü, Mağrib Kültür ödülü, UNESCO-MBI’nin Arap Dünyası Fikir Araştırmaları ödülü, Beyrut Arap Düşünce Kurumu’nun Ruvvâd ödülü, UNESCO İbn Sînâ ödülü, Berlin İbn Rüşd Özgür Düşünce Cemiyeti’nin ödülü gibi birçok ödüle lâyık görülmüş, kendisine teklif edilen bazı para ödüllerini ise reddetmiştir.