5 soru 5 cevap: Binalara yapılan karot testi nedir?

Haberglobal'in haberine göre Kahramanmaraş merkezli iki depremde 41 bini aşkın insan yaşamını yitirirken depremin etki ettiği bölgelerde, binlerce bina yıkıldı ya da oturulamaz derecede hasar aldı. Ortaya çıkan tablo, yurdun geri kalanında deprem riski taşıyan bölgelerde yaşayan vatandaşların aklına “Benim binam ne durumda?” sorusunu getirmekte. Akıllarının bir ucunda bu soruyu taşıyanların büyük bir kısmı hiç şüphesiz İstanbul'da yaşıyor. 1999 Marmara Depremi'nden bu yana beklenen Büyük İstanbul Depremi'nin gerçekleşme ihtimali uzmanlara göre her geçen gün artmakta. Haliyle megakentteki binaların durumunu kontrol etmek elzem bir hale gelmiş durumda.Asrın felaketiyle harekete geçen vatandaşların en çok başvurduğu yöntem ise karot testi. Ancak vatandaşların karot testinin detaylarına ilişkin soru işaretleri taşıdığı da çok açık. Hatta diğer beton ölçümlerine kıyasla karot testinin çok daha revaçta olduğu Google aramalarında dahi açık bir şekilde görülmekte.Google Trends verilerine göre “karot testi” aramaları, Kahramanmaraş depremlerini takip eden günlerde, 24 Ocak 2020 Elazığ Depremi ve 30 Ekim 2020 Ege Denizi Depremi'ni takip eden günlere nazaran yaklaşık 10 kat daha fazla aranmış. Betonu test etmekte kullanılan bir başka yöntem olan Schmidt çekici yöntemi ise Google aramalarında yaklaşık 7 kat daha az popüler. Peki karot testi nedir? Nasıl yapılıyor?1 – KAROT TESTİ NEDİR?Kahramanmaraş merkezli depremlerde, enkaz kaldırma görevlilerin binalardan aldığı numunelerle gündemde kendisine genişçe yer bulan karot testi, betonun ne kadar sağlam olduğunu ölçen testlerden biri. Bu yöntemde karot makinesi olarak da bilinen, özel uçlu bir matkapla bina duvarlarından silindir şeklinde beton örnekleri çıkarılıyor.Örnek çıkarılırken binanın demirlerinin kesinlikle kesilmemesi ve zarar görmemesi gerekiyor. Uzmanlar, açılan kesiğin mutlaka en hızlı şekilde tamir edilmesi ve alınan numunenin mevcut nem durumunun korunması gerektiğini de vurguluyor. Bunun için numune olabildiğince hızlı bir şekilde teste tabi tutulmalı.2 – TEST NASIL YAPILIYOR?Alınan numuneler yapı ve zemin laboratuvarına götürülerek buradaki makinelerde basınca tabi tutuluyor. Basınca dayanamayan örnekler kırılıyor. Bu, binanın riskli olduğunu gösteriyor. Karot testiyle betonun sınıfı da belli oluyor. Betonun dayanım gücü, betonun İngilizcedeki karşılığı 'concrete' kelimesinin baş harfi alınarak C25, C30 gibi sınıflandırmalarla ifade ediliyor.Örneğin, C25 tür beton, santimetrekarede 200 kilogram yüke dayanabiliyor. Türkiye'de binalarda minimum C25 tür beton kullanılması gerekiyor. Deprem bölgesinde ise en az cm2'de 300 kg'ya dayanabilen C30 tür beton kullanılması gerekiyor. Yaygın beton türleri arasında C35, C40, C50 ve C60 da bulunmakta. İBB'den örnek vermek gerekirse alınan sonuca göre bina riskliyse belediye, 90 gün içinde binanın kentsel dönüşüm çerçevesinde yıkılması gerektiğini rapor edebiliyor. Mülk sahiplerinin söz konusu rapora itiraz hakkı da bulunuyor.3 – KAROT TESTİ BİNAYA ZARAR VERİR Mİ?Karot testi belirli standartlar çerçevesinde yapılıyor. Örneğin bir kolondan ya da perde duvardan belirli sayıda numune alınabiliyor. Bir betonarmede asla çeliğin kesilmemesi gerekiyor. Uzmanlar, standartlara uyulması halinde karot testinin binanın genel yapısına zarar vermeyeceğini ifade ediyor. Sadece örneğin alındığı yerde bir tahribat oluşuyor ve bunun da ivedilikle giderilmesi gerekiyor.4 – SADECE KAROT TESTİ SAĞLAMLIĞI ÖLÇMEK İÇİN YETERLİ Mİ?Karot testi en çok kullanılan yöntem ancak Schmidt çekici adı verilen özel bir çekiçle duvara belirli aralıklarla vurarak gelen titreşimlerin ölçüldüğü ancak sadece bir tahminde bulunmaya yarayan yardımcı yöntemler de mevcut. Bununla birlikte, beton kadar, zeminle yapının uyumu, kullanılan demirin kalitesi ve gerektiği kadar demir kullanılıp kullanılmadığı gibi unsurlar da binanın dayanıklılığını etkiliyor.5 – KAROT TESTİNİ NEREDE YAPTIRABİLİRİM?Karot testi için belediyelere ve ikamet edilen bölgenin Belediye Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne müracaat edilebileceği gibi bu hizmeti sunan özel şirketlere de gidilebilir. Örneğin İBB, 10 kata kadar olan binalarda bu hizmeti ücretsiz veriyor.